ԱՀԱԶԱՆԳ. Արցախի հարցը փակվում է ոչ միայն քաղաքական, այլև բարոյաիրավական հարթությունում

Օրերս  ՀՀ քննչական կոմիտեն խուզարկություն է իրականացրել Արցախի ներկայացուցչության շենքում: Կատարվածն ինչպե՞ս եք գնահատում, ի՞նչ առգրավեցին շենքից, և ի՞նչ նպատակով էր խուզարկությունն իրականացվել: Ինչ էին փնտրում, ինչ հայտնաբերեցին հարցը ուղղել ենք արցախցի հայտնի փաստաբան Ռաֆայել Մարտիրոսյանին, ով նկատեց.
-Արցախի ներկայացուցչության շենքում իրականացված խուզարկությունը պետք չէ դիտարկել որպես առանձին իրավապահ գործողություն։ Այն ավելի լայն գործընթացի բաղադրիչ է, որի առանցքում կանգնած է իրավունքի վերաիմաստավորումը՝ քաղաքական նպատակահարմարության ենթակայությամբ։Իրավափիլիսոփայական առումով ցանկացած պետություն գոյատևում է ոչ միայն տարածքով ու իշխանությամբ, այլ՝ իրավական հիշողությամբ։ Արցախի ներկայացուցչությունը հենց այդպիսի հիշողության մարմնավորում էր․ այն հիշեցնում էր, որ կա ժողովուրդ, որի ինքնորոշման իրավունքը չի վերացել նույնիսկ բռնի տեղահանությունից հետո, որ իրավունքները չեն չեղարկվում ուժի կիրառմամբ, և որ արդարությունը չի կարող կախված լինել քաղաքական կոնյունկտուրայից։
Երբ պետությունը իրավական գործիքները կիրառում է ընտրովի, իսկ խորհրդանշական կառույցների նկատմամբ ուժային գործողությունները ներկայացվում են որպես «սովորական ընթացակարգ», իրավունքը դադարում է լինել արժեք և վերածվում է իշխանության տեխնիկական գործիքի։ Սա արդեն իրավական պետության ճգնաժամ է, որովհետև իրավունքը, զրկվելով բարոյական հիմքից, կորցնում է նաև լեգիտիմությունը։Խուզարկության պարագայում խնդիրը ոչ այնքան առգրավված նյութերն են, որքան ուղերձը․ ուղերձ, որ Արցախի հարցը փակվում է ոչ միայն քաղաքական, այլև բարոյաիրավական հարթությունում։ Սա պետական հիշողության ապամոնտաժում է, որի վտանգը տարածվում է բոլոր այն իրավունքների վրա, որոնք վաղը կարող են հակասել իշխանության ընթացիկ գծին։

-Պարոն Մարտիրոսյան, Գերմանիայում լրագրողների հետ զրույցի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանն առաջարկ է ներկայացրել Ալիևին միասին ճանապարհային քարտեզ մշակել ու զուգահեռաբար փակել Լեռնային Ղարաբաղ հայերի վերադարձի և «Արևմտյան Ադրբեջանի» թեմաները։ Այս հավասարության նշան դնելը ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ հետագայում արցախահայության համար:

- Նույն տրամաբանության շարունակությունն է Նիկոլ Փաշինյանի՝ Ալիևին ուղղված առաջարկը՝ «զուգահեռաբար փակել» Արցախի հայերի վերադարձի իրավունքն ու այսպես կոչված «Արևմտյան Ադրբեջանի» թեման։ Իրավափիլիսոփայական տեսանկյունից այստեղ խախտվում է արդարության հիմնարար սկզբունքը՝ տարբեր իրավական բնույթի երևույթների արհեստական հավասարեցմամբ։
Արցախահայության վերադարձի իրավունքը բխում է միջազգային իրավունքի հիմնասյուներից՝
-ինքնորոշման իրավունք,
-բռնի տեղահանման արգելք,
-ցեղասպանության հետևանքների վերացման պարտավորություն,
-սեփական հայրենիքում անվտանգ ապրելու իրավունք։
       Սրանք ոչ թե քաղաքական պահանջներ են, այլ իրավական պարտավորություններ, որոնք չեն կարող դառնալ սակարկության առարկա։
Ի հակադրություն, «Արևմտյան Ադրբեջան» հասկացությունը իրավական առումով գոյություն չունի։ Այն գաղափարախոսական կոնստրուկտ է, որի նպատակը ագրեսիայի վերաշարադրումն է՝ որպես փոխադարձ պահանջների հակամարտություն։ Այդ կոնստրուկտը որևէ պատմական, իրավական կամ նորմատիվ հիմք չունի, սակայն քաղաքականորեն օգտագործվում է՝ ապագայում նոր հավակնություններ լեգիտիմացնելու համար։Քաղաքական առումով «զուգահեռ փակման» այս մոտեցումը Ադրբեջանին տալիս է մի քանի վտանգավոր առավելություն․
նախ՝ էթնիկ զտման արդյունքը ներկայացվում է որպես ավարտված փաստ,
ապա՝ զոհի վերադարձի իրավունքը վերածվում է բանակցային մանրադրամի,
և վերջապես՝ ստեղծվում է նախադեպ, ըստ որի ուժով ստեղծված իրականությունը կարող է դառնալ իրավական նորմ։
Սա սպառնալիք է ոչ միայն արցախահայության, այլև Հայաստանի Հանրապետության պետականության համար։ Իմ կարծիքով, երբ պետությունը հրաժարվում է իրավունքի պաշտպանությունից հանուն «խաղաղության», այն իրականում հրաժարվում է սեփական անվտանգության հիմքերից։Խաղաղությունը չի կարող կառուցվել իրավունքի մերժման վրա։
Արդարությունը չի կարող ծնվել մոռացությունից։
Իսկ պետությունը, որը հրաժարվում է իր ժողովրդի իրավունքների հիշողությունից, վաղ թե ուշ կանգնում է սեփական ինքնիշխանության քայքայման առաջ։Իրավունքը չպետք է վերածվի գործարքի, իսկ արդարությունը՝ենթարկվի խեղման։Արցախը հարց չէ , որ կարելի է փակել․Արցախը վերք է, որ պետք է բուժել։Եթե այսօր հրաժարվում ենք բուժումից,վաղը կարող ենք թունավորվել,իսկ դա նշանակում է, որ կզրկվենք նաև մեր հայրենիքում առողջ  ապրելու իրավունքից։

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝