ՀԱՅԱՍՏԱՆՆ ԸՆԴԱՄԵՆԸ ԱՎԵԼԻ Է ԽՐՎՈՒՄ ԿՌՎԱԽՆՁՈՐԱՅԻՆ ԴԵՐԻ ՄԵՋ

Ադր­բե­ջա­նից ե­կող հեր­թա­կան ազ­դակ­նե­րը եւս մեկ ան­գամ հու­շե­ցին, թե ինչ է ի­րա­կա­նում ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում նի­կո­լա­կան «խա­ղա­ղութ­յու­նը»: Այ­սինքն, որ­քան էլ փոր­ձում են այդ «խա­ղա­ղութ­յան» գա­ղա­փա­րը քո­ղար­կել «խաչ­մե­րուկ ենք սար­քում» սցե­նա­րի տակ, բայց մեկ է, Բաք­վում հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն միան­գա­մայն այլ գա­ղա­փար են ա­ռաջ տա­նում:

ԻՆՉ Ի ՑՈՒՅՑ ԴՐԵՑ ԱԼԻԵՎԸ

­Նախ` Ա­լիե­ւը, մաս­նակ­ցե­լով Տաշ­քեն­դում Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի պե­տութ­յուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի 7-րդ խորհր­դատ­վա­կան հան­դիպ­մանը, հայ­տա­րա­րեց, որ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» կա­ռու­ցումն Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քում մո­տե­նում է ա­վար­տին, այն է՝ հա­սել է Ս­յու­նի­քի սահ­ման­նե­րին: Իսկ Հա­յաս­տա­նում, ըստ Հեյ­դա­րո­վի­չի, պետք է ա­ռաջ գնա «Թ­րամ­փի ու­ղի» կոչ­վող մե­խա­նիզ­մը. «Վս­տահ եմ, որ այս տար­վա օ­գոս­տո­սին Վա­շինգ­տո­նում ձեռքբեր­ված պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը՝ Ադր­բե­ջա­նի հիմ­նա­կան հատ­վա­ծը Նա­խիջ­եւա­նի Ինք­նա­վար Հան­րա­պե­տութ­յան հետ կա­պե­լու վե­րա­բեր­յալ, կնպաս­տեն մի­ջազ­գա­յին փո­խադ­րում­նե­րի տա­րան­ցիկ հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րի ընդ­լայն­մա­նը»:

Այս մա­սով դեռ մտա­հո­գութ­յուն չկա. ի՞նչ վատ բան է, ե­թե ճա­նա­պարհ է բաց­վում, ո­րով տա­րե­կան, ըստ Ա­լիե­ւի, 15 մի­լիոն տոն­նա բեռ կա­րող է գնալ-գալ: Բայց նրա հենց հա­ջորդ միտ­քը գա­լիս է հու­շե­լու, որ ի­րա­կա­նում խոս­քը թուրք-ա­զե­րիա­կան պատ­կե­րաց­րած «Զան­գեզու­րի մի­ջանց­քի» մա­սին է, որ­քան էլ որ այն քո­ղարկ­վի «Թ­րամ­փի ու­ղի» ան­վան տակ: Այ­սինքն, ըստ Ա­լիե­ւի, այդ տա­րան­ցիկ կա­րո­ղութ­յամբ եր­կա­թու­ղին ու­նի մեկ հիմ­նա­կան նպա­տակ՝ այն «կդառ­նա «Մի­ջին մի­ջանց­քի» կար­եւոր զար­կե­րա­կը»: «Ու հաշ­վի առ­նենք, որ «Մի­ջին մի­ջանցք» աս­վածն իր հեր­թին է գե­ղե­ցիկ փա­թե­թա­վո­րում, ո­րի տակ կա «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանցք» հիմ­նա­կան հաս­կա­ցութ­յու­նը:

Այն, որ Հա­յաս­տա­նում ի­րա­կա­նում հենց «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանցք» է կա­ռուց­վում, ո­րի գա­ղա­փա­րա­խոս­նե­րին ի­րա­կա­նում պետք է փնտրել լոն­դոն­նե­րում, ի­հար­կե, հայտ­նի պատ­մութ­յուն է. Ա­լիեւն ըն­դա­մե­նը ավ­ե­լորդ ան­գամ եւ միան­գա­մայն բա­ցա­հայտ այդ փաս­տը ներ­կա­յաց­նում է: Ու այն մի­ջա­վայ­րում՝ Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի պե­տութ­յուն­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հան­դիպ­մա­նը, ո­րի մյուս մաս­նա­կից­նե­րը եւս «Թ­յուր­քա­կան մի­ջան­ցքի» շա­հա­ռու­ներն են: Ա­մեն դեպ­քում, կա­րե­լի է հի­շեց­նել, որ այդ երկր­նե­րի լի­դե­րը՝ Ղա­զախս­տա­նը, նաեւ պաշ­տո­նա­կան մա­կար­դա­կով է «Մի­ջին մի­ջանց­քի» սխե­ման քննար­կել նի­կոլ­յան արտ­գործ­նա­խա­րա­րի՝ Միր­զո­յան Ա­րո­յի հետ եւ ոչ միայն: Ա­սել է, թե խոս­քը պլա­նա­վոր­ված գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին է, որն ի­րա­կա­նաց­վում է հա­յութ­յան գլխի տակ «խա­ղա­ղութ­յուն» եւ «խաչ­մե­րուկ» կոչ­ված փա­փուկ բար­ձ դնե­լով: Վեր­ջա­պես, որ նույն նիս­տում Ադր­բե­ջա­նին շնորհ­վել է Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի խորհր­դատ­վա­կան հան­դի­պում­նե­րի լիի­րավ ան­դա­մի կար­գա­վի­ճակ, իր հեր­թին է գա­լիս ակ­նար­կե­լու, որ գոր­ծըն­թա­ցը միայն ակ­տի­վաց­ման մեջ է:

Մ­յուս կող­մից, ինչ­պես վեր­ջերս ակն­հայտ դար­ձավ, ԱՄՆ-ն­ եւս փոր­ձում է զարգաց­նել այդ ուղ­ղութ­յու­նը, ու նաեւ, թե ինչ նպա­տակ­նե­րով: Այս­պես, բա­ռա­ցիո­րեն վեր­ջերս՝ նո­յեմ­բե­րի 7-ին, Թ­րամ­փը Ս­պի­տակ տանն ըն­դու­նեց Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի 5 երկր­նե­րի՝ Ղա­զախս­տա­նի, Ղրղզս­տա­նի, Տա­ջիկս­տա­նի, Թուրք­մենս­տա­նի եւ Ուզ­բեկս­տա­նի ղե­կա­վար­նե­րին: ԱՄՆ նա­խա­գա­հը հեր­թա­կան ան­գամ ֆիք­սեց, որ այդ գոր­ծակ­ցութ­յան նպա­տակն այդ «չա­փա­զանց հա­րուստ տա­րա­ծաշր­ջա­նի» օգ­տա­կար հա­նա­ծո­ներն են, եւ որ իր վար­չա­կազ­մը ջան­քեր է գոր­ծադ­րում ընդ­լայ­նե­լու եւ­ ա­պա­հո­վե­լու ԱՄՆ դրանց մա­տա­կա­րար­ման շղթա­նե­րը: Իսկ նման մա­տա­կա­րա­րում­նե­րի հա­մար, հաս­կա­նա­լի է, ա­մե­նա­հար­մա­րը մնում է Ս­յու­նի­քով անց­նող «Մի­ջին մի­ջանց­քը»:

Եվ այն, որ Վա­շինգ­տո­նը սկսել է ի­րոք շա­հագրգռ­վա­ծութ­յուն ի ցույց դնել այս հար­ցում, հու­շեց նաեւ, որ գրե­թե ան­մի­ջա­պես հայ­տա­րար­վեց, թե Հա­յաս­տա­նը եւ Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րը հա­մա­տեղ աշ­խա­տան­քա­յին խումբ են ստեղ­ծել Ս­յու­նի­քով անց­նող «Թ­րամ­փի եր­թու­ղին» ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար, ո­րը գլխա­վո­րում է պետ­քար­տու­ղա­րի տե­ղա­կա­լի օգ­նա­կան Սո­նա­տա Քալ­թե­րը: Ընդ ո­րում, պետ­քար­տու­ղա­րի տվյալ տե­ղա­կա­լը՝ Է­լի­սոն Հու­քերն ան­մի­ջա­պես էլ ժա­մա­նեց Եր­եւան, ո­րի ըն­թաց­քում իր հեր­թին վստա­հութ­յուն հայտ­նե­լով, որ պետք է նախ ակ­տի­վաց­նել հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան եւ հայ-թուր­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի «կար­գա­վոր­ման» գոր­ծըն­թա­ցը, ո­րը «հե­ռան­կար­ներ է ստեղ­ծում Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը որ­պես կեն­սա­կա­նո­րեն կար­եւոր առեւտ­րա­յին ու­ղի բա­ցե­լու հա­մար»:

 «ԽԱՉՄԵՐՈՒԿ» ՉԿԱ

Ի­հար­կե, այս ֆո­նին կա նաեւ նման տրա­մա­բա­նութ­յուն. իսկ Հա­յաս­տա­նի հա­մար ին­չո՞վ է վատ, ե­թե Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի երկր­նե­րը ցան­կա­նում են ի­րենց ապ­րան­քը մեր տա­րած­քով վա­ճա­ռել ԱՄՆ-ին. դրա­նից Հա­յաս­տա­նը կա­րող է միայն լուրջ գու­մար­ներ վաս­տա­կել: Բայց մինչ նման սպա­սե­լիք­նե­րից բխող վա­տին եւ լա­վին նա­յե­լը` գանք հար­ցի մյուս կող­մից. իսկ ի՞նչ է լի­նե­լու Նի­կո­լի խոստացած «խաչ­մե­րու­կի» հետ: Հի­շեց­նենք. վա­շինգ­տոն­յան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը եւ «Թ­րամ­փի ու­ղին» վե­րա­բե­րում են բա­ցա­ռա­պես Մեղ­րիի հատ­վա­ծին, թեեւ հի­մա էլ քննար­կում են այդ շրջա­նակ­նե­րում Ս­յու­նի­քով ա­րե­ւել­քից ա­րեւ­մուտք տա­նող խո­ղո­վա­կա­շա­րե­րի, հո­սան­քագ­ծե­րի թե­մա­ներ: Այ­սինքն, չկա ո­րե­ւէ հաս­տա­տում, փաստաթուղթ, որ դրա­նով հան­դերձ, պետք է գոր­ծի նաեւ, ա­սենք, Հա­յաս­տա­նից Նա­խի­ջե­ւա­նով դե­պի Ի­րան տա­նող եր­կա­թու­ղին, ո­րը նաեւ կա­րող է միա­նալ այդ են­թադր­վող «Թ­րամ­փի ու­ղու» հետ՝ հայ­կա­կան ապ­րանք­նե­րը հասց­նե­լով Ռու­սաս­տան: Ա­վե­լին, ինչ­պես քա­նիցս Ադր­բե­ջա­նը հայ­տա­րա­րել է, այն կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գը, ո­րը կգոր­ծի «Թ­րամ­փի ու­ղու» մա­սով, Ադր­բե­ջա­նի հետ ո­րե­ւէ առն­չութ­յուն եւ ճանապարհ բացելու պարտավորություն չու­նի: Ո­րե­ւէ փաս­տաթղ­թա­յին պար­տա­վո­րութ­յուն չկա նաեւ Ի­ջե­ւա­նից Ղա­զախ՝ Ադր­բե­ջան տա­նող եր­կա­թու­ղու հետ կապ­ված: Այն է՝ այս պա­հին փաս­տաթղ­թա­յին տեսք ու­նի բա­ցա­ռա­պես Մեղ­րիով ա­րե­ւելք-ա­րեւ­մուտք լո­գիս­տի­կա­յի սխե­ման, ու թե եր­բե­ւէ նույն փաս­տաթղ­թա­յին տես­քը կստա­նա՞ նաեւ Հա­յաս­տա­նով անց­նող Հ­յու­սիս-­Հա­րավ սխե­ման՝ ի դեմս նա­խի­ջե­ւան­յան եր­կա­թու­ղու, մեծ հար­ցա­կան կա: Հա­մե­նայն­դեպս, հի­շա­տակ­ված գոր­ծըն­թաց­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում: Ի տար­բե­րութ­յուն նո­յեմ­բե­րի 9-ի հա­մա­ձայ­նագ­րի, ո­րը փաս­տաթղ­թա­վոր­ված տես­քով նա­խա­տե­սում էր տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին բո­լոր կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­գոր­ծար­կում:

ԲԺԵԺԻՆՍԿՈՒ ՍՑԵՆԱՐՈՎ

Այս­պի­սով, կրկնենք, այս պա­հին գործ ու­նենք բա­ցա­ռա­պես Ա­րե­ւելք-Ա­րեւ­մուտք մե­խա­նիզ­մի հետ, ո­րը, ի դեպ, տխրահռ­չակ Բ­ժե­ժինս­կու «շախ­մա­տի տախ­տա­կի» հիմ­նաս­յու­նե­րից մեկն էր՝ գնա­հատ­վե­լով, որ­պես նախ լո­գիս­տի­կա­յով, ա­պա նաեւ ու­ժա­յին բա­ղադ­րի­չով Ռու­սաս­տա­նին ոչ միայն Ի­րա­նից, այլ նաեւ ողջ հա­րա­վա­յին ուղ­ղութ­յու­նից կտրե­լու բա­ժա­նա­րար գիծ: Դա միա­ժա­մա­նակ պետք է Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիան վերջ­նա­կա­նա­պես դուրս բե­րեր ռու­սա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ազ­դե­ցութ­յու­նից: Հենց Ս­յու­նի­քը՝ Հա­յաս­տանն է, որ մշտա­պես հա­մար­վում էր այդ գոր­ծըն­թա­ցը կանգ­նեց­նող հիմ­նա­կան գոր­ծո­նը, եւ հի­մա դա փաս­տա­ցի չկա:

­Հա­յաս­տանն այս մե­խա­նիզ­մից մեծ փո­ղեր կաշ­խա­տի, թե՝ ոչ, վերջ­նարդ­յունքից է կանխած: Կ­հաս­նե՞նք այդ վերջ­նարդ­յուն­քին, թե՝ ոչ, սա է այս պա­հին ա­ռանց­քա­յին հար­ցը: Այն, որ մտնե­լով այս մեծ խա­ղի մեջ, Հա­յաս­տա­նը պա­հում է իր կռվախն­ձո­րա­յին դե­րը, դա է այս պա­հին տե­սա­նե­լի հե­ռան­կա­րը: Նի­կո­լը, ի­հար­կե, փոր­ձում է իր «խաչ­մե­րու­կով» կե­րակ­րել ոչ միայն հա­յութ­յա­նը, այլ նաեւ Մոսկ­վա­յին եւ Թեհ­րա­նին: Սա­կայն եր­կա՞ր դա կաշ­խա­տի, երբ Մոսկ­վա­յից վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս ան­գամ սպառ­նա­լիք­ներ չեն լսվում. հենց սա է ա­մե­նավ­տան­գա­վո­րը: Այ­սինքն, սկսել են հաս­կա­նալ, որ սպառ­նա­լիք­ներն ար­դեն չեն աշ­խա­տում. Նի­կոլն իր ա­մեն մի հեր­թա­կան քայ­լով հաս­տա­տում է, որ վերջ­նա­կան ո­րո­շում ու­նի: Ըստ այդմ՝ ռուս-ի­րա­նա­կան ռեակ­ցիան ար­դեն մտնում է կամ ար­դեն մտել է գործ­նա­կան հար­թու­թուն:

Ա­մեն դեպ­քում, այս պա­հին դեռ ազ­դե­ցութ­յան փոր­ձեր են ի­րա­կա­նաց­վում Ղա­զախս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ: Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի երկր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րի հի­շա­տակ­ված վա­շինգ­տոն­յան այ­ցից հե­տո Տո­կաեւն ան­ցած շա­բաթ մեկ­նեց Մոսկ­վա եւ դեմ առ դեմ ձե­ւա­չա­փով բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րից հե­տո Պու­տի­նի հետ ստո­րագ­րեց հա­մա­պար­փակ ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յան եւ դաշ­նակ­ցա­յին մա­կար­դա­կի տե­ղա­փոխ­վե­լու մա­սին պայ­մա­նա­գիր: Դա ե­կավ հու­շե­լու, որ Ղա­զախս­տա­նը, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, չնա­յած ա­մե­րիկ­յան փոր­ձե­րին, դեռ առն­վազն զգու­շա­նում է Մոսկ­վա­յի հետ կտրուկ հա­կա­մար­տութ­յան գնա­լուց: Թե­րեւս, աչ­քի ա­ռաջ ու­նե­նա­լով նաեւ Ուկ­րաի­նա­յի օ­րի­նա­կը: Մ­յուս կող­մից, ի­հար­կե, Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի երկր­նե­րը հաս­կա­նում են, որ դե­պի Ա­րեւ­մուտք տե­ղա­շար­ժը, ինչ­քան էլ որ ո­րո­շում­ներ կա­յաց­վեն, ան­գամ դրա­նում Հա­յաս­տա­նին ներգ­րա­վե­լու դեպ­քում ա­մե­նե­ւին էլ ե­րաշ­խա­վոր­ված չէ, քա­նի որ կա շատ ա­վե­լի լուրջ ար­գե­լա­պատ­նեշ՝ գործ­նա­կա­նում ռուս-ի­րա­նա­կան ռազմական վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ գտնվող Կաս­պից ծո­վի խնդի­րը:

Ինչ վե­րա­բե­րում է Հա­յաս­տա­նին, ա­պա մեծ հարց է, թե այս ա­մե­նի հետ կապ­ված ո՞րն է Թուր­քիա­յի դիր­քո­րո­շու­մը: «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանցք» աս­վածն Ան­կա­րա­յի հա­մար գե­ղե­ցիկ է հնչում: Բայց ոչ ԱՄՆ-ի կող­մից վե­րահսկ­վող «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանց­քը», ո­րի հա­մար հարկ է սուր հա­կա­մար­տութ­յան մեջ մտնել Ռու­սաս­տա­նի եւ Ի­րա­նի հետ, ին­չից կօգտ­վի միայն Իս­րա­յե­լը:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝