Առաջին հոնորարով մայրիկիս վերարկու գնեցի, որ էլ չմրսի կարկատած բաճկոնի տակից. Ֆուտբոլի լեգենդը 77տ. է

52 տա­րի ա­ռաջ հայ­կա­կան ֆուտ­բո­լում գրվում էր պատ­մութ­յուն, ո­րը սե­րունդ­նե­րի հա­մար պետք է դառ­նար սե­փա­կան «ես»-ից ա­ռա­վե­լա­գույ­նը պա­հան­ջե­լու, ձգտե­լու, փո­խե­լու, նոր բարձ­ունք­ներ գրա­վե­լու օ­րի­նակ: Եր­եւա­նի «Ա­րա­րատ» ֆուտ­բո­լա­յին ա­կում­բը փո­խում էր հայ­կա­կան ֆուտ­բո­լի ըն­թաց­քը` պատ­մութ­յան մեջ թող­նե­լով ոս­կե ազ­գա­նուն­ներ, ո­րոնց թվում էր «ա­մե­նա­հայ» ուկ­րաի­նա­ցի` լե­գեն­դար 7 հա­մարի մար­զա­շա­պի­կը կրող, ռե­կոր­դա­յին 392 խա­ղի, 32 խփած գո­լե­րի հե­ղի­նակ ՍԵՐԳԵՅ ԲՈՆԴԱՐԵՆԿՈՆ. «Մինչեւ այդ փա­ռա­հեղ թվա­կա­նը, մենք հինգ տա­րում «Ա­րա­րա­տի» բո­լոր տա­րի­նե­րի պար­տութ­յան «պարտ­քե­րը մա­րե­ցինք»,- հպար­տութ­յամբ փաս­տում է լե­գեն­դը:

52 տա­րի անց էլ Սեր­գեյ Բոն­դա­րեն­կոն նույն ե­ռան­դուն, կյան­քով լե­ցուն լե­գենդն է: Ա­յո, տա­րի­նե­րը` 77 տա­րի պար­զա­պես ան­ցել են լե­գեն­դի կող­քով` բա­ցի եր­ջան­կութ­յու­նից, այլ ո­րե­ւէ հետք չթող­նե­լով: «7 հա­մա­րը ինձ հա­մար ե­ղել է սիմ­վո­լիկ, այն իմ հա­ջո­ղութ­յան պատ­մութ­յան թվան­շանն է, այ­սօր ար­դեն ե­րեք 7-ե­րի կրողն եմ, փաս­տո­րեն»,- հպար­տա­նում է նա:

­Հա­յաս­տա­նում մե­ծա­ցած եւ ապ­րած ֆուտ­բո­լիստն այ­սօր էլ ե­րախ­տա­գի­տութ­յամբ բարձ­րա­ձայ­նում է.

ՄԵՐ ԲԱԿ ԵՆ ՄՏԵԼ ՖՈՒՏԲՈԼԱՍԵՐՆԵՐ, ՄԱՅՐԻԿԻՍ ՁԵՌՔԵՐՈՎ ՕԴ ԵՆ ԹՌՑՐԵԼ

- Ա­մեն ան­գամ Աստ­ծուն շնոր­հա­կա­լութ­յուն եմ հայտ­նում, որ հա­յե­րի հետ եմ ապ­րել, որ այ­սօր ա­մեն հա­յի նման կա­րո­տում եմ Հա­յաս­տա­նը: Հա­յաս­տան ե­կել ենք 1952 թվա­կա­նին, երբ ես 4 տա­րե­կան էի: Սո­վո­րել եմ Ե­րե­ւա­նի թիվ 77 դպրո­ցում, հե­տո ա­վար­տել Ֆի­զի­կա­կան կուլ­տու­րա­յի պե­տա­կան ինս­տի­տու­տը:

- Ֆուտ­բո­լի Ձեզ տա­րա՞ն, թե՞ դուք գնա­ցիք:

- Այն տա­րի­նե­րին ա­մեն դպրոց իր թիմն ու­ներ: Ես խա­ղում էի մեր դպրո­ցի թի­մում: Ըն­դուն­վե­ցի ֆուտ­բո­լի դպրոց, որ­տեղ մար­զիչս Չա­լիկ­յանն էր: Մեր թի­մը մաս­նակ­ցեց դպրո­ցա­կան­նե­րի ԽՍՀՄ ա­ռաջ­նութ­յա­նը, որն անց­կաց­վում էր Բե­լա­ռու­սում: Մենք հաղ­թե­ցինք: Այ­նու­հե­տեւ խա­ղա­ցել եմ «Ա­րաքս» գոր­ծա­րա­նի թի­մում, ո­րը հան­դես էր գա­լիս Հա­յաս­տա­նի ա­ռաջ­նութ­յան Բ խմբում: Այդ ժա­մա­նակ «Ա­րա­րա­տի» մար­զի­չը Արտ­յոմ Ֆալ­յանն էր, նա ինձ վերց­րեց թի­մի փո­խա­րի­նող կազ­մում: Ա­ռա­ջին գնդա­կը խփել եմ Ալ­մա-Ա­թա­յի «Կայ­րա­թի» դար­պա­սը, երբ Ֆալ­յա­նը Զա­նա­զան­յա­նի փո­խա­րեն ինձ դաշտ մտցրեց:

Ես ո­րո­շել էի դեռ ման­կուց, որ մի օր ան­պայ­ման դառ­նա­լու եմ հայտ­նի, որ տանջ­ված, միշտ ար­ցունքն աչ­քե­րին մայ­րի­կիս հպար­տութ­յան ար­ցունք­ներ եմ նվի­րե­լու: Ու պա­տա­հա­կան չէ, որ ա­ռա­ջին հո­նո­րա­րովս մայ­րի­կիս վե­րար­կու գնե­ցի, որ այ­լեւս չմրսի կար­կա­տած վե­րար­կու տա­կից...

- Ինչ­պե՞ս եք հի­շում այդ փա­ռա­հեղ 1973 թվա­կա­նը:

- Մինչ այդ փա­ռա­հեղ թվա­կա­նը, մենք հինգ տա­րում «Ա­րա­րա­տի» բո­լոր տա­րի­նե­րի պար­տութ­յան «պարտ­քե­րը մա­րե­ցինք»: Մենք հաղ­թար­շավ էինք անց­կաց­նում մոս­կով­յան ա­կումբ­նե­րի նկատ­մամբ: Մոտ 3 տա­րի մենք Մոսկ­վա­յի չեմ­պիոնն էինք: Ան­կեղծ ա­սեմ, մոսկ­վա­ցի­նե­րը մար­զա­դաշ­տում մեզ էին երկր­պա­գում: Ար­տագ­նա խա­ղե­րում միշտ հաղ­թում էինք: Մոսկ­վա­յում կա­յա­ցած գա­վա­թի խա­ղից հե­տո մենք Ե­րե­ւան չվե­րա­դար­ձանք, մեկ­նե­ցինք Դո­նեցկ՝ ա­ռաջ­նութ­յան հեր­թա­կան հան­դիպ­մա­նը «Շախտ­յո­րի» հետ: Այս­տեղ էլ գոր­ծը հա­սավ 11 մետ­րա­նոց հար­ված­նե­րին: Հաղ­թե­ցինք: Ե­րե­ւան վե­րա­դար­ձանք` որ­պես ԽՍՀՄ գա­վա­թա­կիր եւ Բարձ­րա­գույն խմբի ա­ռա­ջա­տար:

­Ծով ժո­ղո­վուրդ էր հա­վաք­վել օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում: Հան­րա­պե­տութ­յան բո­լոր շրջան­նե­րից մար­դիկ ինք­նա­կամ ե­կել էին: Մայրս պատ­մեց, որ գա­վա­թը նվա­ճե­լուց հե­տո մեր բակ են մտել ֆուտ­բո­լա­սեր­ներ, մայ­րի­կիս ձեռ­քե­րով օդ են թռցրել: Միա­միտ կի­նը վա­խե­ցել էր: Մ­նա­ցա­ծի մա­սին շատ աս­վեց եւ գրվեց, այդ սե­րուն­դը չի մո­ռաց­վում:

- Դուք «Ա­րա­րա­տի» ա­մե­նա­շատ` 392 հան­դի­պում անց­կաց­րած ֆուտ­բո­լիստն եք: Հինգ տա­րի խա­ղա­ցել եք ա­ռանց փո­խա­րին­ման: Արդ­յոք այլ թի­մե­րից հրա­վերք­ներ չե՞ք ու­նե­ցել:

- Ի­հար­կե, ու­նե­ցել եմ, հատ­կա­պես ուկ­րաի­նա­կան ա­կումբ­նե­րից, ո­րոնք շատ էին մրցա­շա­րա­յին աղ­յու­սա­կում եւ ա­ռաջ­նա­կարգ տե­ղե­րում էին: Եր­կու շա­բա­թով եմ հե­ռա­ցել <<Ա­րա­րա­տից>>: Երբ Ֆալ­յա­նը գնաց Պե­տեր­բուր­գի «Զե­նի­թը» մար­զե­լու, մեր թի­մից մի քա­նի­սին տա­րավ իր հետ: Ինձ էլ վերց­րեց: Ան­կեղծ ա­սած, ես եր­կու շա­բաթ մնա­ցի «Զե­նի­թում»: Ա­ռանց Ֆալ­յա­նին ա­սե­լու, տեղ­յակ պա­հե­լու, գաղտ­նի վե­րա­դար­ձա Ե­րե­ւան:

ԵՐԱԶՈՒՄ ԵՄ ՍՈՎԵՏԱԿԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՎԵՐԱԴԱՐՁԻ ՄԱՍԻՆ

- Ո՞րն է Ձեր հա­ջո­ղութ­յան գրա­վա­կա­նը ե´ւ սպոր­տում, ե´ւ մարդ­կա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում:

- Ա­մե­նա­ճիշտ բա­նը` նպա­տա­կաուղղ­վա­ծութ­յունն է ու նվիր­յալ լի­նե­լը, պետք է շատ սի­րես այն, ին­չով զբաղ­վում ես։ Ճիշտ է, իմ դեպ­քում ես կնոջս եմ սի­րում ա­վե­լի շատ, իսկ ֆուտ­բո­լը հար­գում եմ: Հա­ջո­ղութ­յանս գրա­վա­կա­նը ե­րե­ւի նպա­տա­կա­յին ու ոչ մի ան­գամ ձեռ­քերը չի­ջեց­նելն էր: Ա­տամ­ներդ պետք է սեղ­մես ու հաղ­թես: Դ­րա հա­մար էլ մար­դը կոչ­վում է ու­ժեղ մարդ: Հա­ջո­ղութ­յու­նը քո ու­ժից է գա­լիս, միշտ պետք է մտա­ծես, ե­թե դու չէ, ա­պա ով պետք է ա­նի:

- Ո՞վ չի կա­րող լի­նեն Ձեր ըն­կե­րը;

- Իմ ը­նկե­րը չի կա­րող լի­նել այն մարդը, ով որ վատ մտքեր ու­նի։ Իմ ըն­կե­րը պետք է ա­ռա­ջին հեր­թին կա­մե­ցող լի­նի:

- Իսկ ո՞վ է այն մարդը, ով գի­տի Ձեր բո­լոր գաղտ­նիք­նե­րը:

- Ա­մե­նա­շա­տը, ե­թե սուտ չա­սեմ, կինս է: Շու­տով կլրա­նա մեր ա­մուս­նութ­յան հի­սուն ամ­յա­կը, այդ­քան եր­կար կյանք ենք ապ­րել: Գաղտ­նիք չկա մեր մեջ, ո­րով­հետեւ մենք խո­սում ենք: Չենք նստում հե­ռուս­տա­ցույ­ցի դեմն` ի­րար չնա­յե­լով: Խո­սում ենք, ոչ թե պլան­ներ ենք կազ­մում, ուղ­ղա­կի օր­վա մեջ ե­րե­խե­քի կա­րոտ­ցից, ա­ռօր­յա հոգ­սե­րից ի­րար հետ կա­րո­ղա­նում ենք խո­սել։

- Հա­ճա՞խ եք ար­տաս­վում: Եվ ե­թե ար­տաս­վել եք, ա­պա վեր­ջին ան­գամ ե՞րբ եք ար­տաս­վել:

- Երբ որ կորց­նում եմ իմ մո­տիկ մար­դուն կամ ա­նար­դար բան եմ տես­նում, որ չեմ կա­րող օգ­նեմ, ու­ժե­րիցս վեր է: Ան­տա­նե­լի ցավ եմ ապ­րում, երբ մար­դուն վի­րա­վո­րում կամ նե­ղաց­նում են։

- Հաշ­վի ա­ռնե­լով Ձեր փոր­ձը, կյան­քի փոր­ձը, Ձեր կեն­սագ­րութ­յու­նը, Ձեր հա­ջո­ղութ­յուն­նե­րը, կա­սե՞ք՝ որն է այն գրա­վա­կա­նը, որ­ սե­րը եր­բեք չծե­րա­նա: Ի՞նչ պետք է ա­նել, որ սե­րը եր­բեք չծե­րա­նա, չկո­րի:

- Մար­դիկ մտա­ծում են, որ սե­րը ա­ռօր­յա ինչ- որ ճաշ ե­փե­լուց կամ ե­րե­խա ու­նե­նա­լուց է ծնվում:­ Չէ, սե­րը այն է, որ դու գի­տես, որ դա քեզ Աստ­ծո լույս է տա­լիս: Սե­րը ես այդ­պես եմ պատ­կե­րաց­նում, Աստ­ծո լույս է: Սի­րո գաղտ­նի­քը` բա­րութ­յունն է, որ մար­դը բա­րի է լի­նում, իր հետ շատ հեշտ է ապ­րել:

- Ո՞րն է Ձեր կար­դա­ցած վեր­ջին գիր­քը:

- Ես տաս տա­րի գրա­խա­նու­թի տնօ­րեն եմ ե­ղել Պ­րոս­պեկ­տի վրա` «Հե­քիաթ» խա­նութն էր: Ես նրան­ցից չեմ, որ կանգ­նեմ ու ա­սեմ՝ «Պա­տե­րազմ եւ խա­ղա­ղութ­յուն» եմ կար­դա­ցել: ­Սի­րում եմ Շի­րա­զի, Վի­սոց­կի­ի մա­սին կար­դալ: Ես Շի­րա­զի եւ Վի­սոց­կիի երկր­պա­գուն եմ: Ինձ հա­մար այդ եր­կու­սը ան­հա­սա­նելի բարձ­ունք են:

- Ինչ­պի­սի՞ Հա­յաս­տա­նի մա­սին եք ե­րա­զում:

- Ես ե­րա­զում եմ Սո­վե­տա­կան Հա­յաս­տա­նի վե­րա­դար­ձի մա­սին: Այն ժա­մա­նակ, որ ես գրախա­նու­թում աշ­խա­տում էի՝ գի­շեր­նե­րը հերթ էին կանգ­նում, որ Շի­րազ գնեին, կամ Հով­հան­նես Թու­ման­յա­նի հե­քիաթ­նե­րը, էլ չեմ ա­սում բա­ժա­նոր­դա­կան գրքե­րը: Ա­հա այդ­պի­սի կրթված ժո­ղո­վուրդ էին Սո­վե­տա­կան Հա­յաս­տանում։ Այն ժա­մա­նակ Առ­նո Բա­բա­ջան­յան, Ֆ­րուն­զիկ Մկրտչ­յան, Սոս Սարգս­յան, Ռո­բերտ Ա­միր­խան­յան, Ժան Ն­շան­յան, Շա­քե Թուխ­ման­յա­նի նման մար­դիկ էին սե­րունդ ու մշա­կույթ կրթում, ո­րոնց ա­մեն խոսքն օ­դից պետք է բռնեիր: Շի­րա­զի հետ էի մո­տի­կա­ցել, եր­ջան­կութ­յու­նը դա է: Մար­դիկ ե­րա­զում էին Շի­րազին բար­եւեին, ես ի­րենց տուն էի գնում: Ես ուկ­րաի­նա­ցի տղա, բայց պա­տիվ ու­նեի ի­րենց տուն գնա­լու: Ու­զում եմ ա­սել՝ ա­մեն աս­պա­րե­զի մեջ էլ ես մար­դա­մոտ մարդ եմ: Ա­մեն աս­պա­րե­զի մեջ ես հա­մար­յա թե ծա­նոթ­ներ ու­նեի: Հի­մա, ցա­վոք, նա­յում եմ քա­ղա­քում նույ­նիսկ իմ լա­վա­գույն ըն­կեր­նե­րից Կա­վա­լեն­կոն, Զա­նա­զան­յա­նը չկան: Գի­շեր­վա եր­կու­սին կա­րող էի զան­գել, ա­սել՝ Հով­հան­նես ջան, կամ Սու­րեն ջան, քունս չի տա­նում, ա­րի սուրճ խմենք: Հի­մա ես կա­րո՞ղ եմ գի­շեր­վա մե­կին զան­գել: Կա­սեն` գժվել է այս տղեն: Է­լի լիքն են, է­լի շատ է ըն­կե­րութ­յու­նը, ման­կութ­յան ըն­կեր­նե­րը, բայց գնա­լով, քչա­ցել են: Ե­րեք-չորս դա­սըն­կեր են մնա­ցել, եր­կու ման­կութ­յան ըն­կեր­: Մթ­նո­լորտն է փոխ­վել: Հի­մա սի­րում են հե­ռա­խոս­ներն առ­նեն. վեց հո­գի նստած են, վեցն էլ հե­ռա­խո­սով խո­սում, խա­ղում են, դու չես մաս­նակ­ցում: Ես դրա մեջ չկամ:

- Եվ վեր­ջին հար­ցը` ին­չի՞ հա­մար եք ափ­սո­սում: Կա՞ մի բան, որ հե­տա­դարձ հա­յացք նե­տե­լով` ափ­սո­սում եք:

- Փոշ­մա­նում եմ, որ ես հայտն­վե­ցի ԱՄՆ-ում: Դա իմ տե­ղը չէր: Ես այս կրթութ­յու­նից, այդ հո­յա­կապ մարդ­կան­ցից հե­տո այդ անգ­րա­գետ գել ու գա­զան­նե­րի մեջ հայտն­վե­ցի: Ինձ Ա­մե­րի­կան ի՞նչ: Ա­մե­րի­կան իմ տե­ղը չէ: Ես կյան­քում չեմ սի­րել մե­կու­սաց­ված գնամ, մահ­ճա­կա­լի տա­կը հավ կամ բու­տերբ­րոդ ու­տեմ, որ մարդ չտես­նի: Մեր այս­տե­ղի կեն­ցա­ղը լրիվ մարդ­կա­յին ճիշտ կեր­պա­րով էր դրված: Գի­շեր­վա մե­կին, որ գնում եմ Օ­պե­րա­յի մոտ նստում, տես­նում եմ հայ աղ­ջի­կը կալ­յաս­կով ե­րե­խա­յին լճի մոտ ման է տա­լիս… Աշ­խար­հում մի պե­տութ­յուն չկա, որ այդ­պես լի­նի…

Հ.Գ.- Ամ­բող­ջա­կան զրույ­ցը դի­տեք CV-TV յու­թուբ­յան ա­լի­քում:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝