«ԱԼԵՔՍԱՆԴՐՈՊՈԼԻ ՊԱՅՄԱՆԱԳԻՐ 2»-Ը ՄՆՈՒՄ Է ԱԿՏԻՎ ԸՆԹԱՑՔԻ ՄԵՋ

Ե­թե Փա­շին­յա­նը ձեր­բա­կալ­վեր, ռուս­նե­րի օգ­նութ­յամբ պա­տե­րազմն ա­վե­լի շուտ կկանգ­նեց­վեր։ Այս մա­սին ա­սել է ԱԱԾ նախ­կին տնօ­րե­նի ժա­մա­նա­կա­վոր պաշ­տո­նա­կա­տար Մի­քա­յել Համ­բար­ձում­յա­նը։

«­Պա­տե­րազ­մը, պարզ էր, որ տա­նուլ էինք տա­լիս։ Ան­հաս­կա­նա­լի էր ինձ հա­մար՝ ին­չու չեն կանգ­նեց­վում պա­տե­րազ­մա­կան, մար­տա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը, որն է ի­րա­կան նպա­տա­կը»,–­ ա­սել է Համ­բար­ձում­յա­նը՝ անդ­րա­դառ­նա­լով պաշ­տո­նից իր հե­ռա­նա­լու մա­սին հար­ցին։ 

ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՅԱԹԱՓՈՒՄԻՑ ՄԻՆՉԵՎ «ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԳՈՒԲԵՐՆԻԱ»

Ի­հար­կե, այս­տեղ կա մեկ կա­րե­ւոր հարց. Համ­բար­ձում­յա­նը ԱԱԾ տնօ­րե­նի ժա­մա­նա­կա­վոր պաշ­տո­նա­կա­տար է նշա­նակ­վել 2020 թվա­կա­նի հոկ­տեմ­բե­րի 8-ին` ԱԱԾ տնօ­րեն Ար­գիշ­տի Ք­յա­րամ­յա­նի պաշ­տո­նան­կութ­յու­նից հե­տո, ա­զատ­վել՝ նո­յեմ­բե­րի 7-ին։ Ըստ այդմ, ո՞վ էր լիա­զոր­ված` «Փա­շին­յա­նին ձեր­բա­կա­լել», ե­թե ոչ Համ­բար­ձում­յա­նի ղե­կա­վա­րած ԱԱԾ-ն: Ու­րեմն, ին­չո՞ւ դա չի ա­րել, որ հի­մա ինչ-որ ար­դա­րա­ցում­ներ է բե­րում: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ իր ան­գոր­ծու­նեութ­յան հե­տե­ւանք­նե­րի հա­մար Համ­բար­ձում­յանն ան­ձամբ է պա­տաս­խա­նատ­վութ­յուն կրում: Կամ, ե­թե «Փա­շին­յա­նին ձեր­բա­կա­լե­լու» ի­րա­վա­կան հիմք չկար, այդ ին­չի՞ մա­սին է նա հի­մա խո­սում:

Բայց նաեւ այս կող­մից մո­տե­նանք: Համ­բար­ձում­յա­նը պաշ­տո­նա­վա­րել է հենց այն ժա­մա­նակ, երբ, իր պնդմամբ` «Պա­տե­րազ­մը, պարզ էր, որ տա­նուլ էինք տա­լիս», բայց կա­րե­լի էր «ռուս­նե­րի օգ­նութ­յամբ կանգ­նեց­նել»: Ըստ այդմ, խու­սա­փել զո­հե­րից, տա­րած­քա­յին նոր կո­րուստ­նե­րից: Ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը` Շու­շին կորց­նե­լուց: Դեռ մի կողմ թող­նենք, թե ԱԱԾ-ն­ այդ պա­հին ղե­կա­վա­րող անձն ին­չու ո­րե­ւէ բան չի ձեռ­նար­կել, այլ նո­րից փոր­ձենք մտա­ծել այն մա­սին, թե ին­չո՞ւ Փա­շին­յա­նի ղե­կա­վա­րած պե­տա­կան հա­մա­կար­գը չգնաց պա­տե­րազ­մը հրա­տապ կանգ­նեց­նե­լու ուղ­ղութ­յամբ: Չ­մո­ռա­նա­լով, որ այդ թե­ման ա­ռա­վել քան ակ­տո­ւալ էր դեռ այն ժա­մա­նակ, երբ քա­նիցս խոս­վեց բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի մա­սին եւ հե­տո ֆիքս­վեց, որ հենց Փա­շին­յանն է այս կամ այն պատ­ճա­ռա­բա­նութ­յամբ հրա­ժար­վել հրա­դա­դա­րի կոնկ­րետ սցե­նա­րից, շատ ա­վե­լի լավ պայ­ման­նե­րով, քան ու­նե­ցանք 2020թ.-ի նո­յեմ­բե­րի 9-ին: Այ­սինքն, մին­չեւ այն պա­հը, երբ ստեղծ­վեց հայ­կա­կան կող­մի հա­մար մի այն­պի­սի վատ­թա­րա­գույն ի­րո­ղութ­յուն, ո­րի պայ­ման­նե­րում Ա­լիե­ւը հան­գիստ կա­րող էր բլո­կա­դա­յի են­թար­կել Ար­ցա­խը, նոր հար­ձա­կում սկսել, ինչպես նաեւ «Զան­գե­զու­րի մի­ջան­ցքի» պա­հանջ դնել:

Ա­վե­լին, որ այդ ա­մե­նը հան­գեց­նե­լու է մի ի­րո­ղութ­յան, երբ, նո­րից Համ­բար­ձում­յա­նի գնա­հատ­մամբ, ում, ընդգ­ծենք, դժվար թե ո­րե­ւէ մե­կը մե­ղադ­րի տե­ղե­կաց­վա­ծութ­յան պա­կա­սի մեջ, կու­նե­նանք նման պատ­կեր` ե­թե Նի­կոլ Փա­շին­յա­նին հա­ջող­վի պահ­պա­նել իշ­խա­նութ­յու­նը մինչեւ 2026 թվա­կա­նը, Հա­յաս­տա­նը կա­րող է հայտն­վել Ադր­բե­ջա­նի ու­ղիղ ազ­դե­ցութ­յան տակ. «Սա չի նշա­նա­կում, որ գա­լու են մեզ մեր տնե­րում մոր­թեն։ Սա նշա­նա­կում է, որ փա­փուկ ու­ժի ճնշումն ա­վե­լի է սաստ­կա­նա­լու։ Սկս­վե­լու է այդ բա­րե­կա­մա­կան գոր­ծըն­թա­ցը, ո­րը ո­րոշ ժա­մա­նակ շա­րու­նակ­վե­լու է․ ադր­բե­ջան­ցի­ներ են գա­լու Հա­յաս­տան բնա­կութ­յան, ու­նե­նա­լու են ե­րաշ­խիք­ներ, եւ դա լի­նե­լու է պե­տա­կան մա­կար­դա­կով։ Բ­նակ­չութ­յան բա­լան­սը սկսե­լու է փոխ­վել, ադր­բե­ջան­ցի­ներն էլ ֆի­նան­սա­վոր­վե­լու են Ադր­բե­ջա­նի եւ Թուր­քիա­յի կող­մից։ Դե յու­րե՝ թղթի վրա, գու­ցե ո­րոշ ժա­մա­նակ պահ­պա­նենք ան­կա­խութ­յու­նը, բայց դե ֆակ­տո այն կկորց­նենք։ Մենք կդառ­նանք Ադր­բե­ջա­նի գու­բեր­նիա»:

Ու­րեմն, ին­չո՞ւ է Նի­կոլն այդ ուղ­ղութ­յամբ գնում. այս հար­ցի պա­տաս­խա­նը դեռ պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ էլ էր տե­սա­նե­լի, բայց հի­մա էլ կա­րե­լի է կռա­հել, դա­տե­լով, օ­րի­նակ, փաս­տից, որ 44-օր­յա պատե­րազ­մի հան­գա­մանք­նե­րը պա­րզե­լուն կոչ­ված ԱԺ ժա­մա­նա­կա­վոր հանձ­նա­ժո­ղո­վի ու­սում­նա­սի­րութ­յուն­նե­րը, ո­րոնք պետք է հան­րութ­յա­նը բա­ցատ­րեին, թե ինչ տե­ղի ու­նե­ցավ եւ ում մեղ­քով, սար­քել են յոթ փա­կի տակ պահ­վող գաղտ­նիք: Բայց դա էլ են­թադ­րութ­յու­նն­երի տեղիք է տա­լիս. ու­րեմն` ին­չե՞ր չի կա­րո­ղա­ցել պար­տա­կել ՔՊ-ի վե­րահս­կո­ղութ­յամբ գոր­ծող հանձ­նա­ժո­ղո­վը, որ հի­մա ստիպ­ված են թաքց­նել, այն է` ի­րա­կան ու­սում­նա­սի­րութ­յուն­ներն ի՞նչ փաս­տեր ջրի ե­րես կհա­նեն: Բայց որ ներ­կա պա­հին ա­մե­նա­կա­րե­ւորն է, որ բխում է այս ա­մե­նից, դա այն հեր­թա­կան փաս­տարկն է, որ 44-օր­յա պա­տե­րազ­մից սկսած (ի­րա­կա­նում դրա­նից էլ ա­ռաջ) Հա­յաս­տա­նը մտցրել են մեկ շա­րու­նակ­վող գոր­ծըն­թա­ցի մեջ, որն այս պա­հին էլ ըն­թաց­քի մեջ է, եւ ո­րի ա­վար­տա­կան փու­լը Համ­բար­ձում­յա­նի ա­սած` «Ադր­բե­ջա­նի գու­բերնիան» է: Ըստ այդմ, երբ ներ­կա­յումս ՔՊ-ն դեմ է գնում ար­ցա­խա­հա­յութ­յա­նը հայ­րե­նիք վե­րա­դառ­նա­լու պա­հանջը Բաք­վին ներ­կա­յաց­նե­լուն, այն է՝ «օ­րի­նա­կա­նաց­նում» է արդ­բե­ջա­նա­կան ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը, դա եւս շատ պարզ ցու­ցադ­րութ­յուն է, որ հա­յա­թափ Ար­ցախ սկզբուն­քը, ո­րի գործ­նա­կան մեկ­նար­կը տրվեց 44-օր­յա պա­տե­րազ­մով, ըն­դա­մե­նը այդ ընդ­հան­րա­կան սցե­նա­րի՝ «Ադր­բե­ջա­նի գու­բեր­նիա» գա­ղա­փա­րի նախ­նա­կան փուլն էր, որն էլ հի­մա, «խա­ղա­ղութ­յան» ծած­կույ­թի տակ մո­տե­նում է եզ­րա­փա­կիչ փու­լին:

ՄՈՍԿՎԱՆ ԴԻՐՔԵՐԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆԵԼՈՒ ՊՈՏԵՆՑԻԱԼ ՈՒՆԻ՞

Մ­յուս կող­մից էլ ա­սել, թե այս ամ­բող­ջա­կան սցե­նա­րը նոր բան է, դա էլ սխալ կլի­ներ: Վեր­ջին հաշ­վով, հայ ժո­ղո­վուր­դը տե­սել է Բա­թու­միի եւ Ա­լեք­սանդ­րո­պո­լի պայ­մա­նագ­րեր, ո­րոնք, ինչ­պես եւ ներ­կա­յիս ծրագր­վող թղթե­րը, նո­րից «հայ-թուր­քա­կան հա­վերժ բա­րե­կա­մութ­յան» մա­սին էին, միայն թե Հա­յաս­տա­նի վի­լա­յե­թաց­ված վի­ճա­կով: Ու ա­սել, թե դրանք էա­պես տար­բեր­վում են այն մտքե­րից, ո­րոնք Նի­կո­լը, օ­րի­նակ, ե­րեկ հեր­թա­կան ան­գամ հնչեց­րեց Փա­րի­զում՝ թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մի հետ «հա­վերժ խա­ղա­ղութ­յան» թե­մա­յով, ան­լուրջ կլի­ներ: Ճիշտ է, այդ ա­մե­նին տրված է ժա­մա­նա­կա­կից փա­թե­թա­վո­րում, թե՝ մեզ հա­մար է լավ, ճա­նա­պարհ­ներ կբաց­վեն եւ այլն: Բայց բաց­վեն, որ ի՞նչ տա­նենք, այդ ո՞ր մի ապ­րան­քը, երբ հիմ­նա­կա­նում ռու­սա­կան շու­կա­յում ենք ապ­րանք վա­ճա­ռում: Իսկ բե­րե­լու շատ բան կա, թե­կու­զեւ՝ Թուր­քիա­յից, եւ դա նշա­նա­կում է տնտե­սա­կան ին­տեր­վեն­ցիա:

Ա­մեն դեպ­քում, Բա­թու­միի եւ Ա­լեք­սանդ­րոպո­լի պայ­մա­նագ­րերն այն ժա­մա­նակ օ­րա­կար­գից դուրս մղվե­ցին ոչ թե «հայ-թուր­քա­կան հա­վերժ բա­րե­կա­մութ­յան», կամ՝ «Ան­տա­նտի պե­տութ­յուն­նե­րը մե­նակ չեն թող­նի հայ ժո­ղովր­դին թուր­քա­կան վտան­գի ա­ռաջ» կեղծ լո­զունգ­նե­րի արդ­յուն­քում, այլ շատ պարզ պատ­ճա­ռով՝ ռուս­նե­րը կան­խե­ցին այդ պայ­մա­նագ­րե­րի հե­տա­գա ըն­թաց­քը: Ու ա­սել, թե դրա­նից 100 տա­րի անց ինչ-որ բան փոխ­վել է, պար­զա­պես հնա­րա­վոր չէ. է­լի «հայ-թուր­քա­կան» բա­րե­կա­մութ­յուն, Ան­տան­տի փո­խա­րեն ար­դեն ԵՄ-ն հայ ժո­ղովր­դին «մե­նակ չի թող­նի թուր­քա­կան վտան­գի ա­ռաջ» եւ այլն:

Այս պա­հին բա­ցա­կա­յո­ղը ռու­սա­կան գոր­ծոնն է, որն ըն­դա­մե­նը քա­ղա­քա­կան ե­րանգ­նե­րով է, այն էլ՝ ոչ լիար­ժեք ար­տա­հայտ­ված ու նաեւ ո­րո­շա­կի հար­ցա­կան­նե­րով: Այդ թվում՝ Ռու­սաս­տանն արդ­յոք պատ­րաստ­վո՞ւմ է լիար­ժե­քո­րեն վե­րա­դառ­նալ Հա­րա­վա­յին Կով­կաս, թե՞ ար­դեն գործ ու­նենք միան­գա­մայն այլ ըն­թաց­քի հետ: Դա­տե­լով Մոսկ­վա­յից ե­կող բա­զում պաշ­տո­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից, Ռու­սաս­տա­նի մտքով ան­գամ չի անց­նում թող­նել Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը: Այ­սինքն, այս­տեղ ա­մեն բան կախ­ված է առ­կա պո­տենց­իա­լից՝ կա այդ հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, թե՝ ոչ, ու այս դեպ­քում ար­դեն խոս­քը բա­ցի քա­ղա­քա­կա­նից, ա­ռա­ջին հե­րի­թին ռազ­մա­կան հար­թութ­յու­նում է, ո­րը, ի­հար­կե, պետք է նաեւ տնտե­սա­կան հիմ­նա­վո­րում ու­նե­նա:

Ռազ­մա­կան պո­տենց­իա­լի ա­ռու­մով ՌԴ-ի մոտ այս պա­հին մո­տա­վո­րա­պես նման վի­ճակ է: Նախ, բա­նա­կը դեռ վե­րա­կազ­մա­վոր­ման փու­լում է: Բո­լոր հին մե­խա­նիզմ­նե­րը պար­զա­պես չէին գոր­ծում, հա­մա­կար­գում հսկա­յա­կան մասշ­տաբ­նե­րի էր հա­սել կո­ռուպ­ցիան եւ նման բա­ներ: Ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, շատ բան է դեռ վե­րախմ­բագ­րում, սկսած բա­նա­կի ստրա­տե­գիա­կան եւ տակ­տի­կա­կան մա­կար­դա­կից, ռազ­մա­վա­րութ­յու­նից, վեր­ջաց­րած ­դեռ ԽՍՀՄ-ի ա­կունք­նե­րից ե­կող բա­նա­կի կազ­մա­վոր­ման մո­դե­լով, զին­վո­րա­կան տա­րաբ­նույթ կա­նո­նա­կար­գե­րով եւ այլն: Որ­քա՞ն ժա­մա­նակ այս փու­լը դեռ կպա­հան­ջի. ա­մեն դեպ­քում, ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մը պա­հան­ջում է մաք­սի­մալ ա­րա­գութ­յուն, եւ բա­զում հար­ցե­րով տե­ղա­շար­ժեր ար­դեն ակն­հայ­տո­րեն կան: Ին­չի մա­սին է խո­սում նաեւ պա­տե­րազ­մի ներ­կա ըն­թաց­քը, ո­րը, դեռ առ­կա մի շարք հար­ցա­կան­նե­րով հան­դերձ, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ռուս­նե­րի հա­մար բա­վա­կա­նին լուրջ դրա­կան դի­նա­մի­կա­յի մեջ է: Նոր ի­րո­ղութ­յու­ննե­րին հա­մա­պա­տաս­խան, փոխ­վում է նաեւ սպա­ռա­զի­նութ­յու­նը: Օ­րի­նակ­նե­րից են այն­պի­սի նոր զո­րա­տե­սակ­ներ, ինչ­պի­սիք են ա­նօ­դա­չու­նե­րը: Ստ­րա­տե­գիա­կան ի­մաս­տով էլ՝ ռուս­նե­րը ներ­կա­յաց­րին հա­մար­ժե­քը չու­նե­ցող զի­նա­տե­սակ­ներ, այդ թվում՝ մի­ջու­կա­յին շար­ժի­չով ա­ռա­ջին հրթի­ռը՝ «Բու­րե­վեստ­նի­կը», եւ նա­խօ­րեին էլ հայ­տա­րար­վեց ստորջր­յա ա­նօ­դա­չո­ւի՝ «Պո­սեյ­դո­նի» վերջ­նա­կան փոր­ձար­կում­նե­րի մա­սին, էլ չա­սած հի­պեր­ձայ­նա­յին տեխ­նի­կա­յի մա­սին: Ի­հար­կե, այս դեպ­քում կա նաեւ այն հար­ցը, թե մի­ջու­կա­յին լիցք կրե­լու ու­նակ այս տեխ­նո­լո­գիա­նե­րը եր­բե­ւէ կկի­րառ­վե՞ն, հաշ­վի առ­նե­լով, որ ա­ռանց դրանց էլ մի­ջու­կա­յին զեն­քի ո­լոր­տում հիմ­նա­կան ա­ռա­ջա­տար­նե­րից էին: Բայց կա նաեւ ռազ­մա­կան բա­լանս հաս­կա­ցութ­յու­նը, եւ երբ այն շեղ­վում է ռուս­նե­րի կող­մը, իսկ նո­րա­գույն զի­նա­տե­սակ­նե­րը հենց դա են ցույց տա­լիս, ա­պա այդ փո­փո­խութ­յու­նը չի կա­րող նաեւ քա­ղա­քա­կան հար­թութ­յու­նում իր ազ­դե­ցութ­յու­նը չու­նե­նա: Վեր­ջին հաշ­վով, կա­րե­լի է հի­շել, թե չի­նա­կան ըն­դա­մե­նը մեկ կա­ռա­վար­վող օ­դա­պա­րիկն ինչ ա­ժիո­տաժ ա­ռա­ջաց­րեց ԱՄՆ-ում, եւ դա ազ­դակ է, որ օ­րե­րով թռչե­լու ու­նակ «Բու­րե­վեստ­նի­կից» ռեակ­ցիան հաս­տատ ա­վե­լի պա­կաս չի կա­րող լի­նել:

Ու ստաց­վում է պատ­կեր, երբ բա­ցի դիր­քե­րը վե­րա­կանգ­նե­լու քա­ղա­քա­կան ցան­կութ­յու­նից, ռուս­նե­րը նաեւ դրա ռազ­մա­կան պո­տենց­իալն ու­նեն: Իսկ մնա­ցա­ծը, ի­հար­կե, շա­րու­նա­կում է կախ­ված մնալ ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մից:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝