Ալիևի մահափորձը «բեմականացված վտանգ» էր սեփական շահերի համար. Գրիգորի Այվազյան

«Ի­րա­վունք»-ը զրու­ցել է Ադր­բե­ջա­նա­հա­յե­րի ա­սամբ­լեա­յի նա­խա­գահ, կով­կա­սա­գետ, պ.գ.թ. ԳՐԻԳՈՐԻ ԱՅՎԱԶՅԱՆԻ հետ՝ ինչ­պես Իլ­համ Ա­լիե­ւի դեմ շրջա­նառ­վող մա­հա­փոր­ձի թե­մա­յի, այն­պես էլ նաեւ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին այլ կա­րե­ւոր հար­ցե­րի շուրջ:

— Ա­լիե­ւի ան­վան շուրջ շրջա­նառ­վող մա­հա­փոր­ձի թե­ման շա­րու­նա­կում է մնալ ակ­տո­ւալ։ Որ­քա­նո՞վ այն կա­րող է ի­րա­կան լի­նել եւ որ­քա­նո՞վ՝ վար­չա­կազ­մի կող­մից բե­մադր­ված հեր­թա­կան սադ­րանք։

— Այս­պի­սի խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը նո­րութ­յուն չեն։ Ադր­բե­ջա­նի ներ­սում եւ նրա սահ­ման­նե­րից դուրս միշտ էլ ե­ղել են շա­հագր­գիռ ու­ժեր, ո­րոնք փոր­ձում են շրջա­նա­ռել տե­ղե­կութ­յուն­ներ Ա­լիե­ւի դեմ մա­հա­փոր­ձի կամ հար­ձա­կում­նե­րի մա­սին։ Պատ­ճա­ռը պարզ է․ Ադր­բե­ջա­նում իշ­խա­նութ­յան կա­յու­նութ­յու­նը կախ­ված է մեկ ան­ձից՝ ա­ռա­ջին դեմ­քից։ Իսկ նման հա­մա­կար­գե­րում միշտ առ­կա են ե՛ւ ներ­քին դժգո­հութ­յուն­ներ, ե՛ւ ար­տա­քին ու­ժե­րի շա­հե­րը։

Այդ տե­ղե­կատ­վա­կան ար­տա­հոս­քե­րը հա­ճախ կազ­մա­կերպ­վում են հենց վար­չա­կար­գի կող­մից։ Դ­րանք ծա­ռա­յում են միա­ժա­մա­նակ եր­կու նպա­տա­կի․ ներ­սում ամ­րապն­դել Ա­լիե­ւի «ան­փո­խա­րի­նե­լի» կեր­պա­րը եւ դրսում ստեղ­ծել պատ­րանք, թե իշ­խա­նութ­յունն իբր վտանգ­ված է։ Այս­պի­սով վար­չա­կար­գը փոր­ձում է ցույց տալ, որ ե­թե չլի­նի Ա­լիե­ւը, ա­պա եր­կի­րը կմտնի ան­կա­յու­նութ­յան փուլ։

Բ­նա­կա­նա­բար, չի կա­րե­լի լիո­վին բա­ցա­ռել, որ ի­րա­կան վտանգ­ներ էլ կան։ Ադր­բե­ջա­նում կան տար­բեր խմբեր, ո­րոնք դժգոհ են ե՛ւ սո­ցիալ-տնտե­սա­կան խնդիր­նե­րից, ե՛ւ կո­ռուպ­ցիոն հա­մա­կար­գից։ Սա­կայն այս ա­մե­նը հազ­վա­դեպ է վե­րած­վում ի­րա­կան մա­հա­փոր­ձի, քա­նի որ ռե­ժի­մը խիստ վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ է պա­հում ե՛ւ հա­սա­րա­կա­կան կյան­քը, ե՛ւ անվ­տան­գութ­յան ո­լոր­տը։

Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, պետք է հաս­կա­նալ. այս տե­ղե­կութ­յուն­նե­րը միշտ էլ կօգ­տա­գործ­վեն վար­չա­կար­գի կող­մից։ Դ­րանք ծա­ռա­յում են ե՛ւ ներ­քա­ղա­քա­կան նպա­տակ­նե­րին՝ հա­սա­րա­կութ­յան վա­խե­րը կա­ռա­վա­րե­լու, ե՛ւ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յա­նը՝ ցույց տա­լու, թե եր­կի­րը գտնվում է թշնա­մի­նե­րի թի­րա­խում։ Ադր­բե­ջա­նա­կան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի հա­մար հիմ­նա­կան «թշնա­մի­նե­րը» մշտա­պես նույնն են՝ Հա­յաս­տա­նը, Ռու­սաս­տա­նը եւ Ի­րա­նը։

— Տար­բեր հրա­պա­րա­կում­նե­րում շրջա­նառ­վում է նաեւ այն վար­կա­ծը, որ ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մը կան­խամ­տած­ված ձե­ւով է կազ­մա­կեր­պում նման մի­ջա­դե­պեր՝ հե­տա­գա սադ­րանք­նե­րի հա­մար։ Ի՞նչ կա­սեք այս տե­սա­կե­տի մա­սին։

— Ա­յո, նման տար­բե­րա­կը եւս հնա­րա­վոր է։ Ես ար­դեն նշե­ցի՝ վար­չա­կար­գը պար­բե­րա­բար օգ­տա­գոր­ծում է «բե­մա­կա­նաց­ված վտանգ­նե­րը»՝ սե­փա­կան շա­հե­րի հա­մար։ Երբ իշ­խա­նութ­յու­նը ներ­կա­յաց­նում է, թե իբր մա­հա­փորձ է կանխ­վել, դա ու­նի քա­րոզ­չա­կան հստակ նպա­տակ․ ցույց տալ, որ Ա­լիե­ւը «ազ­գա­յին ա­ռաջ­նորդն» է, ա­ռանց ո­րի եր­կի­րը կկոր­ծան­վի։

Այդ պատ­մութ­յուն­նե­րը ծա­ռա­յում են նաեւ ար­տա­քին դաշ­տում։ Ցան­կա­ցած հար­մար պա­հի վար­չա­կար­գը կա­րող է օգ­տա­գոր­ծել դրանք՝ ար­դա­րաց­նե­լու իր գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը թե՛ Հա­յաս­տա­նի, թե՛ Ռու­սաս­տա­նի, եւ թե՛ Ի­րա­նի նկատ­մամբ։ Այ­սինքն՝ ե­թե վա­ղը Ադր­բե­ջա­նը ձեռ­նար­կի ագ­րե­սիվ քայ­լեր, կա­րող է դրանք ներ­կա­յաց­նել որ­պես պա­տաս­խան իբր գո­յութ­յուն ու­նե­ցող սպառ­նա­լիք­նե­րին։

­Հե­տե­ւա­բար, պետք է շատ զգոն լի­նել։ Ադր­բե­ջա­նա­կան տե­ղե­կատ­վա­կան քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը կա­ռուց­ված է հենց այս տրա­մա­բա­նութ­յամբ։ Խա­ղա­ղա­սի­րութ­յան մա­սին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը չեն հա­մա­պա­տաս­խա­նում ի­րա­կա­նութ­յա­նը։ Ե­թե ու­շա­դիր հե­տե­ւենք Ադր­բե­ջա­նի պաշ­տո­նա­կան մա­մու­լին եւ խորհր­դա­րա­նա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րին, կտես­նենք, որ նրանք շա­րու­նա­կում են քա­րո­զել ի­րենց  ծրագ­րե­րը, այս­պես կոչ­ված` «Ա­րեւմտ­յան Ադր­բե­ջա­նի» գա­ղա­փա­րով։ Այդ խո­սույ­թն ուղղ­ված է ա­ռա­ջին հեր­թին Հա­յաս­տա­նի դեմ։

Այս­տեղ կա­րե­ւո­րը հաս­կա­նալն է․ ան­կախ այն բա­նից՝ մա­հա­փոր­ձի մա­սին լու­րե­րը ի­րա­կան են, թե բե­մադր­ված, դրանք եր­բեք չեն փո­խե­լու Ադր­բե­ջա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան նպա­տակ­նե­րը։ Այդ նպա­տա­կը պարզ է՝ Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ ճնշման շա­րու­նա­կութ­յուն։

— Այս ի­րա­վի­ճա­կում ի՞նչ կա­րող ենք ա­սել հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի մա­սին։ Այ­սօր դրանք որ­քա՞ն կա­յուն են։

 — Հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը վեր­ջին տա­րի­նե­րին անց­նում են բա­վա­կա­նին լար­ված եւ նուրբ փու­լով։ Այս ի­րա­վի­ճա­կի հիմ­քում ա­ռա­ջին հեր­թին գտնվում է Ար­ցա­խի հար­ցը, ո­րը շա­րու­նա­կում է մնալ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին անվ­տան­գութ­յան եւ քա­ղա­քա­կան հա­վա­սա­րակշ­ռութ­յան հիմ­նա­կան գոր­ծոն­նե­րից մե­կը։ Ար­ցա­խի ստա­տուս-քվո­յի փո­փո­խութ­յու­նը եւ դրա հե­տե­ւանք­նե­րը ստեղ­ծե­ցին նոր ի­րա­կա­նութ­յուն՝ նոր դի­նա­մի­կա­յով, որ­տեղ Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի, ինչ­պես նաեւ Ռու­սաս­տա­նի, Ի­րա­նի եւ այլ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին դե­րա­կա­տար­նե­րի շա­հե­րը մշտա­պես դի­մա­կա­յում են ի­րար։

­Ռու­սաս­տա­նը այ­սօր փոր­ձում է հա­վա­սա­րակշ­ռել իր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը տա­րա­ծաշր­ջա­նի բո­լոր կող­մե­րի հետ՝ ընդգր­կե­լով թե՛ Ադր­բե­ջա­նը, թե՛ Ի­րա­նը, միեւ­նույն ժա­մա­նակ ամ­րապն­դե­լով ռազ­մա­վա­րա­կան դիր­քե­րը նաեւ Հա­յաս­տա­նի հետ։ Սա­կայն սա դժվա­րին դի­նա­մի­կա է Հա­յաս­տա­նի հա­մար, քա­նի որ երկ­կող­մա­նի եւ բազ­մա­կող­մա­նի ճնշման ներ­քո այն ստիպ­ված է սահ­մա­նա­փակ­վել՝ պահ­պա­նե­լով հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ո­րո­շա­կի դի­նա­մի­կութ­յուն՝ ա­ռանց էա­կան կո­րուստ­նե­րի։

Այս պա­հին կա­րե­լի է ար­ձա­նագ­րել, որ հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, ե­թե չենք ա­սում «սա­ռեց­ված», ա­պա դրանք խիստ զգու­շա­վոր եւ անվս­տա­հութ­յան վրա հիմն­ված են։ Եր­կու կող­մերն էլ զգու­շա­վոր են՝ հաշ­վի առ­նե­լով տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին զար­գա­ցում­նե­րը։ Միեւ­նույն ժա­մա­նակ, Հա­յաս­տա­նը փոր­ձում է բազ­մա­բե­ւե­ռաց­նել իր ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը, ամ­րապն­դե­լով կա­պե­րը Եվ­րո­պա­յի, Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րի եւ այլ գոր­ծըն­կեր­նե­րի հետ, ին­չը, սա­կայն, չի կա­րող լիո­վին փո­խա­րի­նել ռազ­մա­վա­րա­կան ու տնտե­սա­կան կա­պե­րը Ռու­սաս­տա­նի հետ, քա­նի որ հայ­կա­կան տնտե­սութ­յու­նը դեռ զգա­լի չա­փով կախ­ված է ռու­սա­կան շու­կա­յից, է­ներ­գե­տիկ աղբ­յուր­նե­րից եւ ներդ­րում­նե­րից։

­Հա­յաս­տա­նի շա­հե­րից բխում է հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հնա­րա­վոր բա­րե­լա­վու­մը։ Ռու­սաս­տանն այ­սօր ակ­տիվ հա­մա­գոր­ծակ­ցում է Ադր­բե­ջա­նի հետ ռազ­մա­կան, տնտե­սա­կան եւ քա­ղա­քա­կան ո­լորտ­նե­րում, եւ այս ֆո­նին մեզ հա­մար շատ կա­րե­ւոր է ոչ միայն չվատ­թա­րաց­նել մեր երկ­կողմ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, այ­լեւ հնա­րա­վո­րինս օգ­տա­գոր­ծել դրանք որ­պես ա­պա­հո­վագ­րութ­յուն տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ճգնա­ժա­մե­րի ժա­մա­նակ։ Ռու­սա­կան շու­կան Հա­յաս­տա­նի հա­մար շա­րու­նա­կում է մնալ բաց եւ կա­րե­ւոր՝ մաս­նա­վո­րա­պես գյու­ղատն­տե­սութ­յան, է­ներ­գե­տի­կա­յի եւ արդ­յու­նա­բե­րութ­յան ո­րոշ ճյու­ղե­րի հա­մար, ուս­տի դի­վա­նա­գի­տա­կան ու տնտե­սա­կան հաշ­վարկ­նե­րը շատ ռեալ են։

­Բա­ցի տնտե­սա­կան եւ քա­ղա­քա­կան նկա­տա­ռում­նե­րից, պետք է հի­շել նաեւ հա­սա­րա­կա­կան-սո­ցիա­լա­կան տար­րը։ Ադր­բե­ջա­նում սե­րունդ­ներ են մե­ծա­նում հա­կա­հայ քա­րոզ­չութ­յան պայ­ման­նե­րում, ին­չը նո­րութ­յուն չէ։ Վեր­ջին ե­րեք տաս­նամ­յակ­նե­րի ըն­թաց­քում ադր­բե­ջա­նա­կան դպրո­ցա­կան դա­սագր­քե­րում եւ զանգ­վա­ծա­յին լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րում մշտա­պես տա­րած­վել են ոչ միայն հա­կա­հայ, այ­լեւ հա­կա­ռուս, հա­կաի­րա­նա­կան եւ հա­կա­ռու­սա­կան տար­րեր։ Սա են­թադ­րում է, որ Ադր­բե­ջա­նը, որ­պես պե­տութ­յուն, հա­վա­տա­րիմ է իր տա­րած­քա­յին պա­հանջ­նե­րին եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին շա­հե­րին, ին­չը պետք է հաշ­վի առ­նել ցան­կա­ցած ռազ­մա­վա­րա­կան եւ դի­վա­նա­գի­տա­կան ո­րոշ­ման դեպ­քում։

Այս ի­րա­վի­ճա­կում Հա­յաս­տա­նի դե­րը կա­րող է լի­նել եր­կա­կի․ մի կող­մից՝ անհ­րա­ժեշտ է ամ­րապն­դել իր պաշտ­պա­նու­նա­կութ­յու­նը, ա­վե­լաց­նել ռազ­մա­վա­րա­կան եւ քա­ղա­քա­կան պո­տեն­ցիա­լը, պատ­րաստ լի­նել ցան­կա­ցած սպառ­նա­լի­քի, մյուս կող­մից՝ ա­ռա­վե­լա­գույնս օգ­տա­գոր­ծել այն պա­հե­րը, երբ Ռու­սաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը լար­վում են, ին­չը կա­րող է Հա­յաս­տա­նին տալ ո­րո­շա­կի դի­վա­նա­գի­տա­կան եւ քա­ղա­քա­կան հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներ՝ ի­րա­վի­ճա­կը հա­վա­սա­րակշ­ռե­լու եւ ո­րո­շա­կի ա­ռա­վե­լութ­յուն­ներ ձեռք բե­րե­լու հա­մար։

Ամ­փո­փե­լով՝ կա­րող ենք ա­սել, որ հայ-ռու­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը ներ­կա­յումս կա­յուն են միայն հա­րա­բե­րա­կան ի­մաս­տով․ դրանք խիստ կախ­ված են տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին զար­գա­ցում­նե­րից եւ բազ­մա­կող­մա­նի քա­ղա­քա­կան հաշ­վարկ­նե­րից, եւ դրանց ա­պա­գան մե­ծա­պես կապ­ված է ինչ­պես Ար­ցա­խի, այն­պես էլ Ադր­բե­ջա­նի ու Ռու­սաս­տա­նի հե­տա­գա քա­ղա­քա­կան վար­քագ­ծի հետ։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝