Կփորձեն թյուրքական ահաբեկիչներին Ադրբեջանից ուղղորդել Իրանի դեմ

Այն, որ Ի­րա­նին լրջո­րեն ան­հանգս­տաց­րել է Սի­րիա­յի «նա­խա­գահ», ա­հա­բե­կիչ Ահ­մադ ալ-­Շա­րա­նի (­Ջու­լա­նի) այցն Ադր­բե­ջան, ակն­հայտ է: Նաեւ տրա­մա­բա­նա­կան, հաշ­վի առ­նե­լով, որ այն ի­մաս­տը, որն ի­րան­ցի փոր­ձա­գետ­նե­րը դնում են այդ այ­ցի հիմ­քում, ի­րոք մտա­հոգ­վե­լու ա­ռիթ տա­լիս է, ընդ ո­րում` նաեւ Հա­յաս­տա­նին:

ԻՆՉՈՒ ԷՐ ՋՈՒԼԱՆԻՆ ԳՆԱՑԵԼ ԲԱՔՈՒ

Ադր­բե­ջա­նա­կան ուղ­ղութ­յու­նը Թեհ­րա­նի հա­մար ծայ­րա­հեղ մտա­հո­գիչ դար­ձավ հատ­կա­պես 12-օր­յա պա­տե­րազ­մի ֆո­նին: Քիչ չեն ա­պա­ցու­ցող փաս­տե­րը, որ նաեւ այդ երկ­րի տա­րած­քից է Իս­րա­յե­լը հար­ված­ներ հասց­րել Ի­րա­նին, ին­չի մա­սին սկսել են բաց խո­սել ան­գամ ա­րեւմտ­յան աղբ­յուր­նե­րը: Օ­րի­նակ, հե­ղի­նա­կա­վոր հրա­տա­րա­կութ­յուն­նե­րից մե­կը՝ «National Interest»-ը, նա­խօ­րեին գրեց. «Իս­րա­յել­ցի­նե­րը օգ­նե­ցին Ադր­բե­ջա­նին 2020 թվա­կա­նի Հա­յաս­տա­նի դեմ պա­տե­րազ­մում, եւ­ ի պա­տաս­խան Բա­քուն թույլ տվեց իս­րա­յել­ցի­նե­րին Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քից մի շարք ա­նօ­դա­չու թռչող սար­քե­րով հար­ված­ներ հասց­նել ի­րա­նա­կան հրթի­ռա­յին եւ հա­կաօ­դա­յին հա­մա­կար­գե­րին»: Իսկ դա նշա­նա­կում է, որ Թեհ­րանն ա­մե­նե­ւին էլ չի կա­րող բա­ցա­ռել, որ Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քից կա­րող են նաեւ Ի­րա­նի դեմ ցա­մա­քա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­ներ ի­րա­կա­նաց­վել: Ու մաս­նա­վո­րա­պես դա էլ վտան­գա­վոր ե­րանգ­ներ է տա­լիս Ջու­լա­նիի ադր­բե­ջա­նա­կան այ­ցին:

Այս­պես, ի­րա­նա­կան տար­բեր փոր­ձա­գետ­ներ կար­ծում են, որ Ա­լիեւ-­Ջու­լա­նի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը կա­րող են վե­րա­բե­րել Սի­րիա­յում կու­տակ­ված գրո­հա­յին խմբա­վո­րում­նե­րին եւ, ա­ռա­ջին հեր­թին՝ ԱՊՀ տի­րույ­թի, չի­նա­կան ույ­ղուր­նե­րի, թյուր­քա­կան այլ ու­ժե­րի խմբա­վո­րում­նե­րին Ադր­բե­ջա­նի հա­րա­վում, այդ թվում՝ Նա­խի­ջե­ւա­նում կենտ­րո­նաց­նե­լու ի­մաստ: «Դա­տե­լով մի շարք նշան­նե­րից՝ կող­մե­րը՝ ար­տա­քին խա­ղա­ցող­նե­րի ա­ջակ­ցութ­յամբ, նա­խա­պատ­րաս­տում են հիբ­րի­դա­յին էս­կա­լա­ցիա ա­մե­նա­խո­ցե­լի եւ ռազ­մա­վա­րա­կան ա­ռու­մով կար­եւոր տա­րած­քում՝ Ի­րա­նի հյու­սիս-արեւ­մուտ­քում: Դաշ­տա­յին դի­տար­կում­նե­րի հի­ման վրա ուր­վագծ­վում է Իդ­լի­բի, ալ-­Բա­բի եւ Սի­րիա­յի այլ հյու­սի­սա­յին շրջան­նե­րի ճա­կատ­նե­րից մնա­ցած տար­րե­րը Նա­խիջ­եւա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի Հան­րա­պե­տութ­յան միջեւ սահ­ման տե­ղա­փո­խե­լու ծրա­գիր»,- գրում է Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սին մոտ կանգ­նած փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յու­րը:

Ի­մաս­տը, թե­րեւս, հաս­կա­նա­լի է. այն պա­հին, երբ Իս­րա­յե­լը կո­րո­շի հեր­թա­կան հար­ձա­կու­մը սկսել (իսկ դա միան­գա­մայն ի­րա­տե­սա­կան է մոտ եր­կու ամ­սից՝ դա­տե­լով Նե­թան­յա­հու­ի հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից), այդ խմբա­վո­րում­նե­րը կա­րող են ներ­խու­ժել Ի­րա­նի հյու­սի­սա­յին գո­տի՝ փոր­ձե­լով այդ հատ­վա­ծում ներ­քին ապս­տամ­բութ­յուն հրահ­րել՝ ակ­տի­վաց­նե­լով նաեւ նե­րի­րա­նա­կան պանթ­յուր­քիս­տա­կան շար­ժում­նե­րը:

­Բա­ցի սրա­նից, մի շարք փոր­ձա­գետ­ներ կար­ծում են, որ «զի­նա­թափ­ված» Քր­դա­կան աշ­խա­տա­վո­րա­կան կու­սակ­ցութ­յան (PKK) զին­յալ­նե­րին եւս կա­րող են օգ­տա­գոր­ծել Ի­րա­նի դեմ՝ նրանց կցե­լով ի­րաք­յան եւ ի­րա­նա­կան քրդա­կան ու­ժե­րին եւ նա­խանշ­ված պա­հին ուղ­ղոր­դե­լով ի­րա­նա­կան հյու­սիս-ա­րեւմտ­յան հատ­վա­ծի ուղ­ղութ­յամբ: Ի­հար­կե, այս­տեղ նաեւ հաս­կա­նալ է պետք, թե դա Թուր­քիա­յի հա­մար լա՞վ է, թե՝ վատ, ո­րին դեռ կհաս­նենք:

Ա­մեն դեպ­քում, ի­րա­նա­կան փոր­ձա­գետ­ներն այս ա­մե­նը հա­մա­րում են երկ­րի ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յանն ուղղ­ված ծայ­րա­հեղ լուրջ վտանգ, նաեւ կար­ծե­լով, որ ի­րա­կա­նում խնդի­րը շատ ա­վե­լի լուրջ կա­րող է լի­նել: Ու սա ար­դեն ու­ղիղ կապ­ված է նաեւ Հա­յաս­տա­նի հետ: Այն, որ այս ի­րա­վի­ճա­կը հա­մըն­կավ Թուր­քիա-Ադր­բե­ջան ուղ­ղութ­յամբ Նի­կո­լի վեր­ջին խա­ղե­րի հետ, ի­հար­կե, ոչ մի կերպ պա­տա­հա­կան չես հա­մա­րի: Ա­ռա­վել եւս, որ փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յուր­ներն ար­դեն միան­շա­նակ են հա­մա­րում, որ հիմ­նա­կան օ­րա­կար­գը վե­րա­բե­րել է հենց «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քին»: Ու Թեհ­րա­նում կար­ծում են, որ ե­թե ան­գամ Ս­յու­նի­քը չդառ­նա հա­կաի­րա­նա­կան գո­տի, այլ թե­կու­զեւ այն «փակ­վի»՝ խզե­լով ռուս­նե­րի հետ կա­պը, ա­պա Ի­րա­նի հա­մար վտան­գը կբազ­մա­պատկ­վի:

ԻՐԱԿԱՆՈՒՄ ՈՒՄ Է ՊԵՏՔ ԹՅՈՒՐՔ ԳՐՈՀԱՅԻՆՆԵՐԻՆ ՍԻՐԻԱՅԻՑ ՀԱՆԵԼԸ

­Թե ի­րա­կա­նում ինչ գոր­ծըն­թաց է զար­գա­նում, կա­րե­լի է հաս­կա­նալ: Մի կող­մից՝ Կիե­ւում եր­կու ադր­բե­ջան­ցու են գնդա­կա­հա­րում, իսկ Բաք­վից ծպտուն ան­գամ չի լսվում. դա ա­մե­նա­տե­սա­նե­լի ցու­ցիչն է, թե ի­րա­կա­նում Ա­լիեւն ում են­թա­կա­յութ­յամբ է խա­ղում: Բա­ցի այդ, հու­լի­սի սկզբնե­րին Բ­րի­տա­նիա­յի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար Դեյ­վիդ Լեմը, այ­ցե­լե­լով Դա­մաս­կոս, հայ­տա­րա­րեց ինչ­պես պաշ­տո­նա­պես մի­ջազ­գա­յին ա­հա­բե­կիչ ճա­նաչ­ված Ջու­լա­նիի ղե­կա­վա­րած Սի­րիա­յի հետ դի­վա­նա­գի­տա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը վե­րա­կանգ­նե­լու, այն­պես էլ, որ տվյալ դեպք­ում շատ ա­վե­լի ցցուն ի­մաստ ու­նի, Սի­րիա­յի Կենտ­րո­նա­կան բան­կի եւ 23 այլ կազ­մա­կեր­պութ­յուն­նե­րի սա­ռեց­ված ակ­տիվ­նե­րը ա­պա­սա­ռեց­նե­լու մա­սին, բնա­կան է՝ երկ­րում ներդ­րում­նե­րը խրա­խու­սե­լու գե­ղե­ցիկ ան­վան տակ: Իսկ թե հա­նուն դրա ինչ պետք է ա­նի Ջու­լա­նին, մա­սամբ հաս­կա­նա­լի դար­ձավ նրա ադր­բե­ջա­նա­կան այ­ցից:

­Սա­կայն այդ այ­ցը, բա­ցի ա­հա­բե­կիչ­նե­րին Ի­րա­նի դեմ նե­տե­լուց, այլ հե­ռան­կա­րա­յին ի­մաստ եւս ու­նի: Այս­պես, վեր­ջերս հայտ­նի դար­ձավ, որ Թ­րամ­փը Նե­թան­յա­հու­ի ա­ռա­ջար­կով Սի­րիա­յում ծրագ­րում է կա­ռա­վար­ման ի­րաք­յա­նին մոտ հա­մա­կարգ: Այն է՝ իշ­խա­նութ­յան մեջ ա­ռանց­քա­յին դեր կստա­նան քրդե­րը, ա­պա նաեւ՝ Իս­րա­յե­լի բա­ցա­հայտ հո­վա­նա­վոր­յալ դրուզ­նե­րը: Ու սրա հետ միա­ժա­մա­նակ, Սի­րիա­յից հիմ­նա­կա­նում թուր­քա­մե­տա­կան ու­ժե­րին ու­ղար­կում են Ի­րա­նի դեմ պա­տե­րազ­մե­լու: Ընդ ո­րում, այդ խմբա­վո­րում­նե­րը կկա­րո­ղա­նա՞ն ինչ-որ արդ­յուն­քի հաս­նել, դա դեռ հար­ցի մի կողմն է: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ թեեւ Ի­րա­նը ան­հանգս­տութ­յուն ցույց տա­լիս է, սա­կայն դա նաեւ կպար­տադ­րի ու­շադ­րութ­յան բազ­մա­պատ­կում: Գու­մա­րած, ինչ­պես ի­րա­նա­կան բա­նա­կը, այն­պես էլ՝ ԻՀՊԿ-ի ու­ժե­րը (ցա­մա­քա­յին ու­ժե­րը) 12- օր­յա պա­տե­րազ­մում ինչ-որ ա­ռանձ­նա­կի կո­րուստ­ներ չեն կրել, եւ ա­սել, թե Սի­րիա­յից ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­վո­րում­նե­րին նրանց դեմ տե­ղա­փո­խե­լու դեպ­քում դրանք, թե­կու­զեւ ե­թե Իս­րա­յե­լը օ­դա­յին հար­ված­ներ հասց­նի, կու­նե­նան ինչ-որ էա­կան շան­սեր, այդ­քան էլ ռեալ չէ:

Այդ դեպ­քում, ին­չո՞ւ են նրանց Ի­րա­նի դեմ ուղ­ղոր­դե­լու, ե­թե ի­րա­կա­նում Ջու­լա­նիի ադր­բե­ջա­նա­կան այ­ցի հիմ­քե­րից մե­կը ի­րոք դա էր: Այս­պես, ան­կախ այն բա­նից, թե այդ խմբա­վո­րում­ներն արդ­յուն­քի կհաս­նեն, թե՝ ոչ, մեկ բան հաս­տատ է՝ դրանք Սի­րիա­յում չեն մնա: Ու ե­թե այդ երկ­րի կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գում նա­խա­տես­ված հի­շա­տակ­ված փո­փո­խութ­յուն­ներն ամ­րաց­նում են քրդա­կան եւ դրու­զա­կան գոր­ծոն­նե­րը, ո­րոնք, ի դեպ, պահ­պա­նում են ի­րենց ռազ­մա­կան դիր­քե­րը, իսկ թյուր­քա­կան գոր­ծո­նը, ի հա­շիվ նշված խմբա­վո­րում­նե­րը հա­նե­լու, թու­լա­նում է, ա­պա այդ­տե­ղից մին­չեւ Սի­րիա­յի ա­րե­ւել­յան հատ­վա­ծը Քուր­դիս­տան դարձ­նե­լը կմնա ըն­դա­մե­նը կես քայլ:

­Թուր­քիա­յի հա­մար այս խա­ղում կա­րող է շա­հագրգ­ռող գոր­ծոն դառ­նալ, որ այն­տե­ղից էլ քրդա­կան PKK-ի ու­ժե­րին են զի­նա­թա­փում եւ հա­նում, որն Ան­կա­րան կա­րող է ըն­կա­լել` որ­պես քրդա­կան խնդրի լու­ծում: Եվ ի­րոք, այս օ­րե­րին քրդե­րը տե­սախ­ցիկ­նե­րի ա­ռաջ մի քա­նի հին ավ­տո­մատ­ներ հանձ­նե­ցին, թե, տե­սեք, զի­նա­թափ­վում ենք: Բայց նրանք կու­ղարկ­վեն Ի­րա՞ն, ի­րաք­յան Քուր­դիս­տա՞ն, սի­րիա­կան Քուր­դիս­տա՞ն, ով ի­մա­նա: Էլ չա­սած, որ Թուր­քիա­յի ա­րե­ւել­յան եւ հա­րավ-ա­րե­ւել­յան գո­տի­նե­րում բնակ­վող մի­լիո­նա­վոր քրդե­րը ոչ մի տեղ էլ չեն գնում: Եվ այն պա­հին, երբ Սի­րիա­յում Քուր­դիս­տան ա­նու­նով միա­վոր ստեղծ­վի, հաս­տատ թուր­քա­կան այդ քրդերն ի­րենց զգաց­նել են տա­լու:

Ա­մեն դեպ­քում այն, որ ներ­կա­յումս մասշ­տա­բա­յին է դար­ձել Իս­րա­յե­լի կող­մից «Դավ­թի մի­ջանցք» նա­խագ­ծի (­Քար­տե­զում) մա­սին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, ո­րի ա­ռանց­քա­յին դրվագ­նե­րից մեկն էլ Քուր­դիս­տա­նի գա­ղա­փարն է՝ Իս­րա­յե­լից այն­տեղ տա­նող մի­ջանց­քով հան­դերձ, դա եւս պա­տա­հա­կան լի­նել չի կա­րող:

­Թե Լոն­դո­նի ին­չին է պետք նման խա­ղը, դա եւս կա­րե­լի է կռա­հել: Թե­կու­զեւ ժա­մա­նա­կա­վոր խառ­նաշ­փո­թը Ի­րա­նի հյու­սի­սում կամ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում, ար­դեն իսկ կա­րող է ո­րո­շա­կի խնդիր­նե­րի ա­ռաջ կանգ­նեց­նել Մոսկ­վա­յին: Թե­կու­զեւ կար­ճա­ժամ­կետ: Մ­յուս կող­մից, ե­թե Լոն­դոնն ինչ-որ բան է ա­նում Իս­րա­յե­լի հա­մար, դա ար­դեն լուրջ շար­ժա­ռիթ է:

ՆԱԵՎ ՍՐԱ ՀԱՄԱ՞Ր Է «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ՄԻՋԱՆՑՔ» ՊԵՏՔ

­Մեկ ու­շագ­րավ դե­տալ եւս կա` «նա­խա­գահ» Ջու­լա­նիի ադր­բե­ջա­նա­կան այ­ցի հետ կապ­ված: «Ա­լի­եւը գա­զի ու­ղի է բա­ցում սիո­նիստ­նե­րի հա­մար՝ ալ-­Ջու­լա­նի ռե­ժի­մի մի­ջո­ցով: Ինք­նահռ­չակ Սի­րիա­յի նա­խա­գահ ալ-­Ջու­լա­նիի հետ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հը հայ­տա­րա­րեց ադր­բե­ջա­նա­կան գա­զը Սի­րիա ար­տա­հա­նե­լու նա­խագ­ծի  մեկ­նար­կի մա­սին։ Խոս­քը վե­րա­բե­րում է Ադր­բե­ջա­նից սիո­նիս­տա­կան ռե­ժիմ Թուր­քիա­յի եւ Սի­րիա­յի մի­ջո­ցով գա­զա­տար կա­ռու­ցե­լու հին նա­խագ­ծին, ո­րի դեմ Ա­սա­դի կա­ռա­վա­րութ­յու­նը կտրա­կա­նա­պես դեմ էր, եւ­ ո­րի հա­մար այն հե­տա­գա­յում ներ­քաշ­վեց ռե­ժի­մի փո­փո­խութ­յան պա­տե­րազմ­նե­րի մեջ»,- պնդում են մի շարք փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յուր­ներ:

Ա­հա այս­տեղ պարզ հարց է ծա­գում` իսկ ինչ­պե՞ս է Ա­լիե­ւը գա­զը հասց­նե­լու Թուր­քիա: Գո­յութ­յուն ու­նե­ցող Վ­րաս­տա­նով անց­նող գա­զա­տարն ար­դեն իսկ ծան­րա­բեռն­ված է եւ ուղղ­ված է դե­պի Եվ­րո­պա մա­տա­կա­րա­րում­նե­րին: Այ­սինքն, Սի­րիա-Իս­րա­յել ուղ­ղութ­յու­նը պա­հան­ջում է նոր գա­զա­տար: Վ­րաս­տա­նով նոր խո­ղո­վա­կա­շար կա­ռու­ցե­լը եր­կար է ու թանկ: Շատ ա­վե­լի կարճ, քիչ ժա­մա­նա­կա­տար եւ է­ժան կլի­ներ Մեղ­րիով գա­զը Թուր­քիա հասց­նե­լը, եւ հենց այն դիր­քում, որ­տե­ղից Սի­րիա հաս­նելն ա­մե­նա­հար­մարն է: Ու սա իր հեր­թին է ի­մաս­տա­վո­րում ներ­կա­յիս գեր­գաղտ­նի գոր­ծըն­թաց­նե­րը, ո­րոնք Նի­կո­լը զար­գաց­նում է թուրք-ա­զե­րիա­կան ուղ­ղութ­յամբ:

Չ­նա­յած, մեկ հան­գա­մանք եւս միշտ պետք է հաշ­վի առ­նել. «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» բա­ցել հաս­կա­ցութ­յունն ա­մե­նե­ւին էլ մեկ շա­բաթ­վա կամ ամս­վա հարց չէ: Դա տա­րի­ներ է պա­հան­ջում, մին­չեւ եր­կա­թու­ղի, նավ­թա­մուղ-գա­զա­մուղ կամ նման այլ բան կկա­ռու­ցես: Մինչ­դեռ, թե միջ­նա­ժամ­կետ հե­ռան­կա­րում աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ինչ կոն­ֆի­գու­րա­ցիա կստեղծ­վի Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում, որ ուժն ա­ռա­ջին պլա­նում կմնա, ո­րը տա­րա­ծաշր­ջա­նից դուրս կմղվի, մեծ հարց է: Ներ­քին ի­մաս­տով՝ Նի­կոլ, ա­սենք նաեւ՝ Ա­լիեւ ու Էր­դո­ղան կլի­նեն, թե՝ ոչ, ով ի­մա­նա: Մինչ­դեռ միայն նման հստա­կե­ցում­նե­րը կա­րող են տալ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» լի­նել-չլի­նե­լու հար­ցին, այլ ոչ թե Նի­կո­լը հի­մա ինչ թուղթ կստո­րագ­րի:

Տե´ս նաեւ https://t.me/iravunk/54604 

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝