ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈ՞ՒՆ, ԹԵ՞ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԴԵՌ ԿԱՐՈՂ Է ՇԱՐՈՒՆԱԿՎԵԼ

Եվ այս­պես, կար­ծես թե ի­րա­նա-իս­րա­յել­յան պա­տե­րազ­մը տե­ղա­փոխ­վում է հրա­դա­դա­րի փուլ: Ի­հար­կե, պետք չէ բա­ցա­ռել, որ դեռ նոր հար­ված­ներ կա­րող են լի­նել: Բայց ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տով, հա­կա­մար­տութ­յան ըն­թաց­քի տրա­մա­բա­նութ­յու­նը տա­նում է «լե­զու գտնե­լու» տես­լա­կա­նի ուղ­ղութ­յամբ:

ԻՐԱՆԻ «ՏԱՐՕՐԻՆԱԿ» ՊԱՏԱՍԽԱՆԸ

Ի՞նչ տե­ղի ու­նե­ցավ նա­խօ­րեին: Ի­րա­նը ցու­ցադ­րա­կան հար­ված­ներ հասց­րեց Դո­հա­յում ա­մե­րիկ­յան ռազ­մա­բա­զա­յին: Քիչ անց Թ­րամ­փը հայ­տա­րա­րեց, թե ոչ մի պա­տաս­խան էլ չի լինե­լու: Ա­պա, թե Ի­րանն ու Իս­րա­յե­լը հրա­դա­դա­րի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն ու­նեն: Հաս­տա­տող ե­ւ հեր­քող տա­րաբ­նույթ հայ­տա­րա­րութ­յու­ննե­րից հե­տո Թ­րամփը ե­րեկ ա­ռա­վոտ­յան հայ­տա­րա­րեց, թե՝ զի­նա­դա­դա­րի ժամն է: Ա­րաղ­չին էլ ար­ձա­գան­քեց. «Ներ­կա­յումս հրա­դա­դա­րի կամ գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի դա­դա­րեց­ման հա­մա­ձայ­նա­գիր չկա: Այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, ե­թե Իս­րա­յե­լի ռե­ժի­մը դա­դա­րեց­նի իր ա­նօ­րի­նա­կան հար­ձա­կում­նե­րը Ի­րա­նի ժո­ղովր­դի վրա, մենք նույն­պես մտա­դիր չենք շա­րու­նա­կել հա­կա­հար­ված տալ»:

­Հաս­կա­նա­լու հա­մար, թե ուր սա կտա­նի, թե­րեւս պետք է նախ գլուխ հա­նել, թե ի­րա­կա­նում ինչ­պես հա­սան այդ հրա­դա­դա­րին, երբ դրա­նից ըն­դա­մե­նը մեկ օր ա­ռաջ ԱՄՆ-ն հ­զոր զի­նա­տե­սակ­նե­րով հար­վա­ծում էր Ի­րա­նին, վեր­ջինս էլ խոս­տա­նում էր փա­կել Հոր­մու­զի նե­ղուցն ու մի­ջու­կա­յին զենք ստեղ­ծել: Ժա­մա­նակագ­րա­կան ա­ռու­մով ար­ձա­նագր­վե­ցին հե­տեւ­յալ փաս­տե­րը: Նախ, ա­մե­րիկ­յան հար­ված­նե­րից հե­տո ա­մե­նաա­ռանց­քա­յին դրվագ­նե­րից էր Ա­րաղչիի այ­ցը Մոսկ­վա եւ Պու­տի­նի հետ հան­դի­պու­մը: Թե ինչ արդ­յունք­ներ տվեց այդ հան­դի­պու­մը, կա­րե­լի է միայն են­թադ­րել, հաշ­վի առ­նե­լով, որ բա­ցի բուն հան­դիպ­ման փաս­տը ֆիք­սե­լուց, ո­րե­ւէ այլ տե­ղե­կատ­վութ­յուն այդ մա­սին այդ­պես էլ չներ­կա­յաց­վեց: Եվ ա­հա, դրան հա­ջոր­դե­ցին միան­գա­մայն «տա­րօ­րի­նակ» զար­գա­ցում­ներ: Հան­կարծ մի­ջազ­գա­յին լրատ­վա­կան դաշ­տը, ընդ­հուպ ժա­մի ճշգրտութ­յամբ, հայտ­նեց, թե Ի­րա­նը պատ­րաստ­վում է հար­վա­ծել Քա­թա­րում ա­մե­րիկ­յան ռազ­մա­բա­զա­յին: Որ­տե­ղից, ի դեպ, դուրս էր բեր­վել ողջ կոն­տին­գեն­տը: Ա­վե­լին, հար­վա­ծից հե­տո Թ­րամ­փը, հայ­տա­րա­րե­լով, որ պա­տաս­խան չի լի­նի, մի բան էլ շնոր­հա­կա­լութ­յուն հայտ­նեց Ի­րա­նին, որ ժա­մա­նա­կին տե­ղե­կաց­րել է հար­ձակ­ման մա­սին: Ի­հար­կե, աբ­սուրդ բան է ստաց­վում. պատ­րաստ­վում ես մե­կին «վրե­ժի հար­ված» հասց­նել, բայց այդ մա­սին ժա­մեր ա­ռաջ հայտ­նում ես, թե պատ­րաստ ե­ղիր: Ի­րա­կա­նում պատ­կե­րը հաս­կա­նա­լի էր. պետք էր Ի­րա­նի պա­տաս­խան կոչ­վա­ծը, ցույց տա­լու հա­մար, թե, տե­սեք, Թեհ­րա­նը ծնկի չի ե­կել, հա­մար­ձա­կո­րեն հար­վա­ծում է ա­մե­րիկ­յան բա­զա­յին: Թ­րամփն էլ, որ­քան էլ պայ­մա­նա­վոր­ված, բայց իր հեր­թին «կուլ գնաց»՝ դրան չպա­տաս­խա­նե­լով: Կան­խավ զգու­շաց­ված, թե՝ ոչ, սա­կայն դա ա­մե­րիկ­յան բա­զա­յին, այն է՝ ԱՄՆ-ի հե­ղի­նա­կութ­յա­նը հասց­ված հար­ված էր: Եվ երբ չես պա­տաս­խա­նում՝ «կուլ տա­լով» հե­ղի­նա­կութ­յան պա­հը, նշա­նա­կում է՝ ցան­կա­նում ես, որ այդ ա­մե­նի տակ դրված պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը կյան­քի կոչ­վեն: Ու նաեւ այն, որ այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը ձեռք են բեր­վել Պու­տի­նի եւ Ա­րաղ­չիի հան­դիպ­մանը, ո­րը, շատ մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ, զու­գորդ­վել է առն­վազն Կ­րե­մլի եւ Ս­պի­տակ տան մի­ջեւ ստվե­րա­յին շփում­նե­րով, գործ­նա­կա­նում կաս­կած չի հա­րու­ցում:

ԻՐԱԿԱՆ ՄԻՋՆՈՐԴԸ ՄՈՍԿՎԱՆ Է

­Խոր­քա­յին ի­մաս­տով ու­նենք այս պատ­կե­րը: Իս­րա­յե­լի հար­ված­նե­րի ա­ռա­ջին օ­րը Թ­րամ­փը պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րում էր, թե սպա­սում է Ի­րա­նի կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յին: Իսկ մի քա­նի օ­րից, թե Պու­տինն ա­ռա­ջար­կել է միջ­նոր­դութ­յուն, բայց նա ա­վե­լի լավ է` Ուկ­րաի­նա­յի հար­ցե­րով զբաղ­վի: Ի­րա­նի կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յի պա­հան­ջը Թ­րամ­փը հե­տա­գա­յում էլ շա­րու­նա­կեց, դրա տակ դնե­լով սպառ­նա­լիք, թե ԱՄՆ-ն կմտ­նի պա­տե­րազ­մի մեջ: Եվ միայն այն բա­նից հե­տո, երբ ա­մե­րիկ­յան հար­ված­ներն ի­րա­կա­նութ­յուն էին, կա­պի­տուլ­յա­ցիա­յի թե­ման Թ­րամ­փի լեք­սի­կո­նից դուրս ե­կավ՝ ա­ռաջ բե­րե­լով զի­նա­դա­դա­րի գա­ղա­փա­րը:

­Թե որն էր նման տրանս­ֆոր­մա­ցիա­յի եւ հատ­կա­պես՝ վեր­ջին կտրուկ տե­ղա­շար­ժի պատ­ճա­ռը, թե­րեւս կա­րե­լի է կռա­հել: Այն, որ ա­մե­րիկ­յան հար­ված­նե­րը, մեղմ ա­սած, Ի­րա­նին ծնկի չբե­րե­ցին, հաս­կա­ցան բո­լո­րը: Ա­վե­լին, որ ԱՄՆ-ն (Իս­րա­յե­լը) կա­րող է շա­րու­նա­կել նման հար­ված­նե­րը եւ կու­նե­նա նույն արդ­յուն­քը: Դա եւս հաս­տա­տեց հայտ­նի են­թադ­րութ­յու­նը՝ ի­րա­նա­կան խնդի­րը սե­փա­կան տես­լա­կա­նով լու­ծե­լու հա­մար ԱՄՆ-ին պետք էր կա´մ ներ­քին հե­ղաշր­ջում, կա´մ ցա­մա­քա­յին օ­պե­րա­ցիա, սա­կայն եր­կու տար­բե­րա­կով էլ հա­ջո­ղութ­յան հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը բա­վա­կա­նին փոքր է: Ընդ ո­րում, եր­կա­րա­ժամ­կետ պա­տե­րազ­մը Իս­րա­յե­լի հա­մար կա­րող է լուրջ հե­տե­ւանք­ներ ու­նե­նալ՝ նյու­թա­կան եւ մարդ­կա­յին կո­րուստ­նե­րի ա­ռու­մով: Մ­նում էր մտնել բա­նակ­ցա­յին դաշտ՝ ո­րո­շա­կի զի­ջում­նե­րով, եւ այս հար­ցում, ինչ­պես քա­նիցս նշե­լու ա­ռիթ­ներ ու­նե­ցել ենք, միակ ռեալ մե­խա­նիզ­մը Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յունն էր:

Մ­յուս կող­մից, ի­րա­վի­ճա­կը, ինչ խոսք, մեղմ ա­սած՝ նաեւ Ի­րա­նի հա­մար էր տհաճ: Ի­հար­կե, Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տութ­յու­նը ցույց տվեց, որ կա­րող է ԱՄՆ-Իս­րա­յել տան­դե­մի հետ եր­կա­րա­ժամ­կետ կտրված­քով հա­մառ պայ­քա­րի մեջ մտնել՝ ա­նո­րոշ արդ­յուն­քի սպա­սե­լի­քով: Բայց ե­թե ան­գամ պայ­քա­րի արդ­յուն­քում բա­ցար­ձակ հաղ­թա­նակ ուր­վագծ­վեր, մեկ է, այդ ճա­նա­պար­հին Ի­րա­նը հսկա­յա­կան կո­րուստ­նե­րի էր բախ­վե­լու՝ նյու­թա­կան, մարդ­կա­յին եւ այլն: Այն է՝ ա­վե­լի ձեռն­տու է ո­րո­շա­կի զի­ջում­նե­րով էս գլխից պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի գա­լը: Ու բնա­կան է, այս դեպ­քում եւս հիմ­նա­կան աշ­խա­տող մե­խա­նիզ­մը Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յունն էր:

­Կարճ ա­սած, ա­մե­րիկ­յան հար­ված­նե­րից հե­տո կող­մե­րի հա­մար ակն­հայ­տո­րեն ձեռն­տու դար­ձավ պա­տե­րազ­մի ար­գե­լա­կու­մը, եւ դա ի­րա­կա­նաց­վեց «պա­տաս­խան հար­վա­ծի» մի­ջո­ցով ԱՄՆ-ի հե­ղի­կա­նութ­յա­նը մի փոք­րիկ հար­ված հասց­նե­լով՝ Ի­րա­նի «դեմ­քը փրկե­լու» խա­ղի մի­ջո­ցով: Ու զա­վեշ­տի է նման­վում, երբ պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րա­րում են, թե զի­նա­դա­դա­րը Քա­թա­րի միջ­նոր­դութ­յամբ է. ի­րա­կան միջ­նոր­դը Մոսկ­վան է:

ՀՐԱԴԱԴԱՐԸ ԿՊԱՀՊԱՆՎԻ՞

­Թե այդ հրա­դա­դար կոչ­վա­ծը որ­քա՞ն կշա­րու­նակ­վի, կախ­ված է հար­ցից, թե վերջ­նա­կան ի՞նչ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­ննե­րի հնա­րա­վոր կլի­նի հաս­նել բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի մի­ջո­ցով: Հի­շեց­նենք՝ Ի­րա­նի նախ­նա­կան պա­հանջն էր՝ իր խա­ղաղ մի­ջու­կա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յի ի­րա­վուն­քի ըն­դու­նու­մը, ո­րը են­թադ­րում է մին­չեւ ո­րո­շա­կի աս­տի­ճան ու­րա­նի հարս­տա­ցում: Նաեւ, որ Ի­րա­նը պահ­պա­նում է իր հրթի­ռա­յին ո­լոր­տը, իսկ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը չե­ղարկ­վում են: Իսկ խո­շոր հաշ­վով, որ Ի­րա­նը պահ­պա­նում է իր հա­րա­բե­րա­կան սու­վե­րե­նութ­յու­նը: Իսկ ԱՄՆ-ն, ակն­հայ­տո­րեն, հե­տապն­դում է ոչ թե ըն­դա­մե­նը նպա­տակ, թե Ի­րա­նը մի­ջու­կա­յին զենք չպետք է ու­նե­նա, այլ, որ այդ եր­կի­րը դառ­նա վե­րահս­կե­լի: Խոս­քը, բնա­կա­նա­բար, ի­րա­նա­կան է­ներ­գե­տիկ ռե­սուրս­նե­րի վե­րահս­կո­ղութ­յան մա­սին է, ո­րը վե­րահս­կե­լու դեպ­քում Թ­րամ­փը կկա­րո­ղա­նար ծանր հար­ված հասց­նել Չի­նաս­տա­նին:

Այս­պի­սով, հի­մա ար­դեն Վա­շինգ­տո­նը պատ­րա՞ստ է այդ նկրտում­նե­րից հրա­ժար­վել: Ե­թե չի կա­րո­ղա­նում գրա­վել Ի­րա­նը, ե­րե­ւի այլ տար­բե­րակ չկա: Եվ, ի դեպ, այս ամ­բողջ աղ­մուկ-ա­ղա­ղա­կի ֆո­նին, Թ­րամ­փը հան­կարծ հի­շեց Մեդ­վե­դե­ւի աղ­մուկ հա­նած գրառ­ման մա­սին, թե՝ «Մի շարք երկր­ներ պատ­րաստ են ան­մի­ջա­պես Ի­րա­նին մա­տա­կա­րա­րել ի­րենց մի­ջու­կա­յին զեն­քը»: Երբ Մեդ­վե­դե­ւի այդ գրառ­մանն ԱՄՆ-ն­ անդ­րա­դառ­նում է փոխ­նա­խա­գա­հի, ա­պա՝ նա­խա­գա­հի մա­կար­դա­կով, դա հարց է ա­ռաջ քա­շում՝ Ս­պի­տակ տա­նը չկա՞ն մտա­վա­խութ­յուն­ներ, որ այդ «մի շարք երկր­նե­րից» մեկն էլ Չի­նաս­տա­նը չէ, կամ արդ­յոք այդ «մի­ջու­կա­յին զենքն» ար­դեն Ի­րա­նում չէ՞, ե­թե ա­մե­րիկ­յան այս խա­ղի հե­ռան­կա­րա­յին եւ հիմ­նա­կան թի­րա­խը հենց Պե­կինն է: Եվ ե­թե հան­կարծ այդ­պես է, ա­պա Ի­րա­նը գրա­վե­լու հե­ռան­կա­րը դառ­նում է ոչ թե մշու­շոտ, այլ՝ ա­պո­կալիպ­սի­սի հաս­նե­լու ա­մե­նա­կարճ ու­ղին: Իսկ այս հան­գա­մանքն իր հեր­թին է ա­ռա­ջին պլան բե­րում ո­րո­շա­կի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րով հաշ­տութ­յան սցե­նա­րը:

Այս­պի­սով, թեեւ Թ­րամ­փի մատ­նան­շած ժա­մա­նա­կից հե­տո էլ քա­նիցս խո­սակ­ցութ­յուն­ներ տա­րած­վե­ցին եւ հերք­վե­ցին Ի­րա­նի կամ Իս­րա­յե­լի կող­մից նոր հար­ված­նե­րի մա­սին, Թրամփը նորից խառնվեց, թե՝ «Գրողը տանի, չեն հասկանում, թե ինչ են անում»: Բայց ե­թե ան­գամ մի քա­նի հար­ված ա­ռա­ջի­կա­յում էլ հասց­վեն, դրա­նից ընդ­հան­րա­կան ի­րա­վի­ճա­կը չի փոխ­վում. պա­տե­րազ­մի շա­րու­նա­կութ­յու­նը կող­մե­րի հա­մար, գո­նե այս բո­լոր ի­րո­ղութ­յու­ննե­րի ֆո­նին, հար­ցեր չի լու­ծում, եւ, ընդ­հա­կա­ռա­կը, միայն նոր եւ մեծ կո­րուստ­ներ է խոս­տա­նում: Իսկ էս­կա­լա­ցիան կա­րող է տա­նել մին­չեւ Եր­րորդ աշ­խար­հա­մարտ: Մ­նում է ինչ-որ կերպ պայ­մա­նա­վոր­վել:

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝