Իշխանության հապճեպ ու անկատար մտքերը խորացնում է ժողովրդի վստահության ճեղքերն իրենց նկատմամբ. Հակոբյան

«Իրավունք»-ը զրուցել է պատմաբան, քաղաքագետ, ռազմական փորձագետ ՄՀԵՐ ՀԱԿՈԲՅԱՆԻ հետ:

— Նիկոլ Փաշինյանը Սարդարապատում հայտարարեց, թե՝ մեր ինքնությունը մեր պետությունն է: Ձեր կարծիքով` ո՞րն է ինքնության եւ պետականության միջեւ իրական հարաբերությունը:

— Ինքնությունը պետականությունից կախված չէ: Պետությունը միայն կազմակերպված քաղաքական եւ իրավական միավոր է, իսկ ինքնությունը՝ խորքային հոգեբանական, մշակութային եւ պատմական հանգույցներ ունեցող երեւույթ: Օրինակ, պատմության ընթացքում երբ մենք պետականություն չունեինք, մենք ունեինք մշակույթ, լեզու, հավատ եւ միասնական արժեքներ, որոնք մեզ պահեցին որպես միասնություն: Հետո էլ, շատ սփյուռքահայեր, որոնք երբեք Հայաստանի Հանրապետությունում չեն ապրել, իրենց խորը հայ են համարում: Որքա՞ն արդար է նրանց բացառել՝ պնդելով, որ ինքնությունը միայն պետությունն է:

— Ինչպիսի՞ օրինակներ կբերեք այս տրամաբանության մեջ:

— Իհարկե, շատերը գիտեն Մոնթե Մելքոնյանին, Շառլ Ազնավուրին, ովքեր տիպիկ սփյուռքահայեր էին, բայց շատ մեծ հայրենասիրությամբ եւ ազգանվեր գործունեությամբ ճանաչված: Նրանց անձնական սերը եւ նվիրումն իրենց արմատներին ու մշակույթին բացահայտում են, որ ինքնությունը շատ ավելի լայն եւ բարդ երեւույթ է, քան պարզապես պետականության փաստը: Եվ դա կարեւոր է հասկանալ, հատկապես այսօր, երբ մեր սփյուռքը մեծ դեր ունի մեր ինքնության պահպանման եւ զարգացման գործում:

— Նիկոլ Փաշինյանն իր ելույթում նաեւ ասաց, որ մեր հայրենիքը մեր պետությունն է: Ինչպե՞ս կբնութագրեք այդ պնդումը:

— Սա նույնպես շատ վիճահարույց թեզ է: Հայրենիքը ոչ միայն պետական սահմանի սահմանափակ տարածք է, այլեւ սերը, կապվածությունը եւ հոգեբանական կապը ծննդավայրի, լեզվի, մշակույթի հետ: Կարող ենք մտածել այն մասին, թե օրինակ՝ մի մարդ, որը միեւնույն ժամանակ ունի երկու քաղաքացիություն եւ ապրում է այլ երկրում, իր հայրենիքն ինչպե՞ս է ընկալում: Արդյո՞ք իր հայրենիքը դառնում է նոր երկիրը, եթե նա շարունակում է խոր սեր ու կապ զգալ իր նախնիների հողին եւ մշակույթին: Եվ եթե մեր պետությունը արմատապես վերանա, մենք կդադարենք հայրենիք ունենալ՝ որպես հոգեբանական եւ մշակութային միավոր: Ես կարծում եմ, որ հայրենիքն ավելի լայն եւ խոր գաղափար է, քան միայն պետությունը:

— Մեր ներկա իրավիճակում, երբ շատ հայեր ապրում են Սփյուռքում, ի՞նչ խորհուրդ կտայիք իշխանությանը՝ վերաբերմունքի առումով նրանց հանդեպ:

— Խորհուրդ կտայի հասկանալ, որ Սփյուռքը մեզ համար կենդանի մասն է մեր ազգի, մեր ինքնության եւ մշակույթի։ Սփյուռքի նկատմամբ պետք է լինի ուշադրություն եւ աջակցության համակարգ, որպեսզի այդ կապը չկորցվի եւ սերունդների միջով փոխանցվի։ Պետք է քաղաքականություն ստեղծել, որը կհամախմբի Սփյուռքը եւ կօգնի պահպանել մեր ազգային արժեքները ոչ միայն հայրենիքում, այլեւ աշխարհում։

— Դուք նաեւ խոսեցիք արցախյան պատերազմների մասին, հատկապես՝ սերնդային խնդիրների մասին։ Կարո՞ղ եք սա բացատրել ավելի մանրամասն:

— Սա շատ կարեւոր հարց է։ Մեր առաջին հաղթանակը Արցախի հարցում կապված էր այն սերնդի հետ, որը կարդացել էր «Գեւորգ Մարզպետունի» եւ «Վարդանանք»: Սերունդ, որը սերտորեն կապված էր մեր պատմության ու հայրենիքի գիտակցության հետ։ Իսկ 2020 թվականի պատերազմը պարտվեցինք արդեն մի սերնդով, որը շատ ավելի զգայուն էր ժամանակակից մեդիայի ազդեցությանը, սոցցանցերի ու այլ տեխնոլոգիաների փոխակերպումների հետ (ընդհուպ տիկտոկներ եւ սերիալներ): Այս փոփոխությունները մեծ ազդեցություն ունեն սերնդների աշխարհայացքի, հայրենասիրության եւ պայքարի ոգու վրա։ Մենք պետք է հասկանանք, թե ինչպես է տեխնոլոգիան փոխում մեր ազգային դիմադրողականությունը եւ որ ճանապարհով պետք է դա ուղղենք դեպի դրական:

— Ինչպե՞ս կբնութագրեք Նիկոլ Փաշինյանի կողմից ԽՍՀՄ-ի դերի քննարկումն իր ելույթում:

— Այդ հատվածը նույնպես հակասական էր։ ԽՍՀՄ-ն, անշուշտ, թողել է մի շարք բացասական հետքեր մեր պատմության մեջ, հատկապես առհասարակ առաջին անկախ պետականության օկուպացիայի մասով։ Սակայն չպետք է մոռանանք նաեւ դրական կողմերը՝ դեմոկրատական աճ, մշակութային զարգացում, տնտեսության որոշակի առաջընթաց, եւ, իհարկե, արցախյան առաջին պատերազմի հաջողությունը, որը մեծապես պայմանավորված էր հենց ԽՍՀՄ սերնդի զինվորական ու ռազմավարական փորձով։ Այս ամենը պետք է դիտարկել համատեքստում եւ շատ զգույշ լինել քաղաքական եւ պատմական մեկնաբանություններում, քանի որ դրանք կարող են շեղել հանրային ընկալումը իրականությունից։

— Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք վարչապետի շքերթի մասին խոսքերը եւ Սպեցնազի մասնակցությունը:

— Իմ կարծիքով` շքերթի անցկացման ձեւը՝ հատկապես սպեցնազի դիրքավորման եւ նրանց քայլերթի ոճը, արժեզրկեց նրանց իրական մարտական կերպարը։ Սպեցնազը պետք է ներկայացվի որպես ծայրահեղ մասնագետ, ով պատրաստ է հաղթահարել ամենադժվար պայմանները՝ սարեր բարձրանալով, շենքեր ներթափանցելով եւ դուրս գալով՝ արագ ու պրոֆեսիոնալ։ Սակայն, երբ մենք տեսնում ենք նրանց քայլերթ՝ ոտքերը գետնին ուժեղ հարվածելով եւ քայլող շարքայինի նման, դա նվազեցնում է նրանց հեղինակությունը ու նսեմացնում է իրենց դերը բանակում։ Այս հարցում անհրաժեշտ է վերարժեւորել, թե ինչպես է ներկայացվում մեր զինվորական ուժի պատկերը հասարակությանը եւ մասնավորապես՝ երիտասարդ սերնդին։

— Ինչպիսի՞ն էր հանրության արձագանքը ելույթին և քաղաքական դաշտում դրա ազդեցությունը:

— Ընդհանուր առմամբ, ելույթը մեծ սպասելիքներ չհամապատասխանեց։ Չնայած այն չկարողացավ մեծ վրդովմունք առաջացնել, այն նաեւ չհաջողվեց բերել խորը, նոր եւ ռազմավարական մոտեցումներ, որոնք անհրաժեշտ են մեր երկրի զարգացման համար։ Հանրության մի մասի համար սա հիասթափեցնող էր, քանի որ սպասում էին ավելի բովանդակային եւ փայլուն ելույթ։ Մյուս կողմից, նման ելույթները հաճախ արտացոլում են իշխանության հապճեպ մտքերն ու անկատար գաղափարական տեսլականը, ինչը միայն խորացնում է ժողովրդի վստահության ճեղքերը իշխանությունների նկատմամբ։

— Ձեր կարծիքով` ինչպիսի՞ն պետք է լինեն ապագա քաղաքական ղեկավարների ելույթները եւ մոտեցումները:

— Ապագա քաղաքական ելույթները պետք է լինեն ոչ միայն խորիմաստ եւ հիմնավորված, այլեւ ներառական՝ հաշվի առնելով հասարակության բոլոր շերտերի պահանջները։ Պետք է առաջնորդվել ազգային արժեքներով, պատմական գիտակցությամբ, իսկապես լսել ժողովրդի ձայնը եւ ապագայի ռազմավարական քայլերը ճիշտ մատուցել։ Հուսով եմ, որ մեր ղեկավարները կսովորեն ավելի պատասխանատու լինել իրենց խոսքերի նկատմամբ եւ ավելի բարձր մակարդակով ծառայել ժողովրդին։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ