Սյունիքի շուրջ լարվածությունը սոսկ լոկալ միջադեպ չէ, այլ ավելի լայն աշխարհաքաղաքական խաղի մի մաս. Խայալ Մուազզին մանրամասներ է ներկայացնում

Միջազգային մամուլի տեղեկություններով՝  ԱՄՆ-Իրան բանակցությունների հանգուցալուծումը թեև ժամանակավոր, բայց մոտ է, քանի որ նշվում է՝ Թեհրանը հնարավոր է մեկ տարով դադարեցնի ուրանի հարստացումը, եթե Միացյալ Նահանգները համաձայնի ապաշրջափակել հանրապետության սառեցված ակտիվները և ճանաչի նրա՝ խաղաղ նպատակներով հարստացման իրավունքը։ Ինչքանո՞վ է իրատեսական գործարքի ավարտը հարցը եւ ոչ միայն «Իրավունքը» զրուցել է իրանցի միջազգայնագետ ԽԱՅԱԼ ՄՈՒԱԶԶԻԻ հետ, ով նախ նկատեց. 

-Իրանը միշտ ցույց է տվել միջազգային հանրությանը, որ հավատարիմ է երկխոսության և դիվանագիտության տրամաբանությանը։ Բայց միևնույն ժամանակ Իսլամական Հանրապետությունը երբեք չի զիջել իր օրինական իրավունքները և ազգային շահերը, ներառյալ ուրանի խաղաղ հարստացման իրավունքը, ինչպես ամրագրված է Միջուկային զենքի չտարածման մասին պայմանագրով (NPT):

Իբր ձեռք բերված փոխզիջման մասին մամուլում հրապարակված լուրերը, ներառյալ ակտիվների մասնակի ապասառեցման դիմաց հարստացման ժամանակավոր դադարեցման մասին լուրերը, ավելի շուտ իրանական կողմի վրա ճնշում գործադրելուն ուղղված մեդիա խաղի մի մասն են:

Փակ դռների հետևում իրական դիվանագիտական ​​պատկերը շատ ավելի բարդ է, և ամերիկյան կողմի բոլոր հայտարարությունները պարզապես հասարակական կարծիքի վրա ազդելու փորձ են՝ թաքցնելով իրական փոխզիջման պատրաստակամության բացակայությունը։

Միացյալ Նահանգները ներկայումս ապրում է համաշխարհային առաջնորդության համակարգային ճգնաժամ. Եմենում ձախողում, Չինաստանի հետ տնտեսական առճակատում, ուկրաինական ուղղությամբ փակուղի և Իրանի հետ միջուկային բանակցություններում փակուղի, այս ամենը ազդարարում է ռազմավարական նախաձեռնության կորստի մասին: Իսկ Իրանի վրա ուշադրությունը շեղելու Վաշինգտոնի փորձերը քաղաքական հնարք են, ոչ թե կառուցողական օրակարգ:

Ինչ վերաբերում է բանակցությունների հնարավոր արդյունքին, ինչպես հստակ նշել է Իրանի գերագույն առաջնորդ այաթոլլա Խամենեին, այդ բանակցություններից իրական ձեռքբերումներ պետք չէ սպասել։ Քանի դեռ ԱՄՆ-ը շարունակում է պնդել միակողմանի զիջումների մասին և կիրառում է ուժի լեզուն, որևէ երկարաժամկետ համաձայնագրի մասին խոսք լինել չի կարող։

-Նկատելի էր, որ բանակցություններն ԱՄՆ-ն սպառնալիքի լեզվով սկսեց, մինչդեռ հիմա իրավիճակը փոխվել է, և տեսնում ենք, որ Միացյալ Նահանգներն այդքան էլ հակված չէ պատերազմել Իրանի հետ։

-Նկատելի էր, որ բանակցություններն ԱՄՆ-ն սպառնալիքի լեզվով սկսեց, մինչդեռ հիմա իրավիճակը փոխվել է, և տեսնում ենք, որ Միացյալ Նահանգներն այդքան էլ հակված չէ պատերազմել Իրանի հետ։

-Նախ, պետք է նշել, որ ԱՄՆ-ը մտադիր չէ իսկապես հրաժարվել Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցների քաղաքականությունից։ Վաշինգտոնի համար պատժամիջոցները ոչ միայն ճնշման լծակ են, այլ ազդեցության պահպանման գլոբալ ճարտարապետության մաս, ինքնիշխան ճանապարհով գնացող երկրներին զսպելու առանցքային մեխանիզմ:

Եթե ​​անգամ սահմանափակումների «վերացման» մասին հռետորաբանություն լինի, գործնականում տասնյակ այլ խոչընդոտներ կմնան տարբեր պատրվակներով՝ սկսած հրթիռային ծրագրից մինչև մարդու իրավունքներ և «տարածաշրջանային ապակայունացում»:

Ինչ վերաբերում է հայ-իրանական հարաբերություններին, ապա Թեհրանը երբեք չի կառուցել իր տարածաշրջանային ռազմավարությունը՝ հիմնվելով արեւմտյան պատժամիջոցների անկայունության վրա։ Իրանի և Հայաստանի հարաբերությունները զարգացել և ամրապնդվել են՝ անկախ պատժամիջոցների ֆոնից։

Ավելին, ամենադժվարին ժամանակաշրջանում Երևանն էր, որ Թեհրանին ցուցաբերեց քաղաքական և տնտեսական աջակցություն, և այս գործոնը Իրանում մոռացության չի մատնվել:

Ուստի նույնիսկ Իրանը չի փոխի իր սկզբունքները, իսկ Հայաստանի հետ տնտեսական համագործակցությունը կշարունակի խորանալ բարիդրացիության, ռազմավարական վստահության և փոխադարձ շահերի հիման վրա։

Պատժամիջոցների ճնշման հնարավոր թուլացումը կարող է միայն ընդլայնել հնարավորությունների դաշտը, հատկապես էներգետիկայի, լոգիստիկայի և միջսահմանային առևտրի ոլորտներում, սակայն հարաբերությունների հիմքն արդեն դրված է:

-Պարոն Մուազզի, Սյունիքի շուրջ ստեղծված լարվածությունն ինչպե՞ս կգնահատեք։ Աշխարհաքաղաքական կենտրոններից՝ ԱՄՆ պետքարտուղարը, ՌԴ պաշտպանության նախարարը, շարունակում են հաստատել, որ լարվածություն կա։ Այս պարագայում, թերևս, միայն Իրանի դիրքորոշումն է միանշանակ, որ աջակցում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականությանը։ Ի վերջո, լարվածությունն ինչի՞ կհանգեցնի, հնարավո՞ր է լարվածությունը պատերազմի հանգեցնի։

-Սյունիքի շուրջ լարվածությունը սոսկ լոկալ միջադեպ չէ, այլ ավելի լայն աշխարհաքաղաքական խաղի մի մաս, որտեղ հատվում են Իրանի, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Թուրքիայի շահերը։ Այն քիչ երկրներից մեկը, որը հստակ ու սկզբունքային դիրքորոշում է որդեգրել, Իրանն է, որն ուղղակիորեն հայտարարել է. որ Հայաստանի հարավում ցանկացած տարածքային փոփոխություն, հատկապես, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքի» համատեքստում իր համար «կարմիր գիծ» է։ Սա ոչ միայն դիվանագիտական ​​դիրքորոշում է, այլեւ ազգային անվտանգության խնդիր՝ հաշվի առնելով Իրան-Հայաստան ցամաքային միջանցքի ռազմավարական նշանակությունը։

Ինչ վերաբերում է մյուս դերակատարներին, ապա ԱՄՆ-ն, ըստ էության, շահագրգռված չէ տարածաշրջանում կայունությամբ, քանի դեռ չի ծառայում Իրանին զսպելու և Ռուսաստանին թուլացնելու իր շահերին: Նրանց «խաղաղապահ» ​​հայտարարություններն իրականում ուղղված են վերահսկվող լարվածության պահպանմանը։ Ռուսաստանը, հավանաբար, հավասարակշռված մոտեցում կցուցաբերի.

Հարցը, թե իրավիճակը կվերաճի պատերազմի, կախված է նրանից, թե արտաքին ուժերը ինչպես կվարվեն։ Բայց կարևոր է հասկանալ. Հարավային Կովկասում այսօր խաղաղությունը մեծապես կախված է Իրանի քաղաքական քայլերից։ Ի տարբերություն այլ խաղացողների, այն չի հետապնդում էքսպանսիոնիստական ​​նպատակներ, այլ հանդես է գալիս որպես տարածաշրջանային հավասարակշռության երաշխավոր։ Հենց սա է պատճառը, որ Սյունիքում ցանկացած ապակառուցողական սցենար կարող է զսպվել միայն Թեհրանի կողմից ակտիվ և ռազմավարական հաշվարկված դիրքորոշման դեպքում։