ԵՐԲ Է ՊԱՏՐԱՍՏՎՈՒՄ ԹՐԱՄՓԸ «ԱՇԽԱՐՀԸ ԵՐԵՔ ԳՈՏՈՒ» ԲԱԺԱՆԵԼ

Ի­հար­կե, Էր­դո­ղա­նը շա­րու­նա­կում է իր ակ­տի­վութ­յու­նը թյուր­քա­կան ուղ­ղութ­յամբ, ո­րը պարզ ե­րե­ւաց նաեւ հնդկա-պա­կիս­տան­յան վեր­ջին սրա­ցում­նե­րի ժա­մա­նակ: Երբ Ան­կա­րան բա­ցա­հայտ ա­ջակ­ցութ­յուն հայտ­նեց Պա­կիս­տա­նին: Բայց մյուս կող­մից էլ նույն Էր­դո­ղա­նը Լա­չի­նում օ­դա­նա­վա­կա­յան բա­ցե­լիս հա­զիվ էր կմկմա­լով եւ եր­կար դա­դար­նե­րով իր ե­լույ­թը կար­դում: Թուր­քա­կան աղբ­յուր­նե­րում միան­գա­մից օ­րա­կարգ ե­կան նրա ա­ռող­ջա­կան վի­ճա­կի մա­սին հին խո­սակ­ցութ­յուն­նե­րը, ո­րոք ի­րա­կա­նութ­յու­նից այդ­քան էլ հե­ռու չեն:

Ու խնդի­րը միայն ա­ռող­ջա­կա­նը չէ: Ան­կախ Նի­կո­լի դիր­քո­րո­շու­մից, Էր­դո­ղա­նը հաս­կա­նում է, որ հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յունն ի­րե­նով ա­նե­լը ան­խու­սա­փե­լի բախ­ման է տա­նե­լու ռուս-ի­րա­նա­կան թե­ւի հետ, ե­թե ան­գամ Նի­կոլն այդ ուղ­ղութ­յու­նը նվի­րի: Ամ­բողջ հարցն այն է, թե ներ­կա ա­ռող­ջա­կան եւ այլ խնդիր­նե­րով հան­դերձ, երբ նաեւ ակ­տիվ օ­րա­կար­գում է Էր­դո­ղա­նի ի­րա­վա­հա­ջոր­դի թե­ման, նման բախ­ման գնա­լը որ­քա­նո՞վ է ռեալ: Ա­ռա­վել եւս, երբ ներ­կա պա­հին Էր­դո­ղա­նը Մոսկ­վա­յի հաշ­վին լուրջ քա­ղա­քա­կան դի­վի­դենտ­նե­րի հույ­սեր ու­նի:

Այս­պես, նա­խօ­րեին հայտ­նի դար­ձավ, որ Մոսկ­վան ծրագ­րում է Ուկ­րաի­նա­յի հետ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի երկ­րորդ փու­լը եւս Ս­տամ­բու­լում անց­կաց­նել՝ հունի­սի 2-ին: Սա դեռ վերջ­նա­կա­նա­պես հստա­կեց­ված չէ, բայց միայն այն, որ Մոսկ­վան ա­ռաջ է տա­նում հա­մաշ­խար­հա­յին նշա­նա­կութ­յան նման մի­ջո­ցա­ռու­մը հենց Թուր­քիա­յում անց­կաց­նե­լու միտ­քը, ո­րը, ի դեպ, արտ­գործ­նա­խա­րար Ֆի­դա­նի՝ օ­րերս Մոսկ­վա կա­տա­րած այ­ցի բա­ղադ­րիչ­նե­րից էր, դա ար­դեն իսկ Էր­դո­ղա­նի հա­մար լուրջ ձեռք­բե­րում է: Չ­նա­յած, կրկնենք, նաեւ Ֆի­դա­նի հետ են պայ­մա­նա­վոր­վել՝ մոս­կով­յան այ­ցի ժա­մա­նակ: Մինչ­դեռ Ֆի­դա­նի այ­ցի թե­մա­նե­րից էին նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան հար­ցե­րը, այդ թվում՝ սահ­ման­նե­րի վե­րա­բաց­ման հայտ­նի խնդի­րը: Եվ ե­թե ռուս-ուկ­րաի­նա­կան գա­գա­թա­ժո­ղո­վը Ս­տամ­բու­լում անց­կաց­նե­լու մա­սին հստա­կե­ցու­մը կա, դա հու­շում է, որ մյուս հար­ցե­րում եւս Մոսկ­վան ու Ան­կա­րան ո­րո­շա­կի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ ու­նեն:

Ընդ ո­րում, Էր­դո­ղա­նի քա­ղա­քա­կան շահն ի­րա­կա­նում շատ ա­վե­լի մասշ­տա­բա­յին կա­րող է դառ­նալ: Այ­սինքն, կան նաեւ նախ­նա­կան սպա­սե­լիք­ներ, որ Ս­տամ­բու­լում հնա­րա­վոր է նաեւ Պու­տին-­Զե­լենս­կի հան­դի­պու­մը, ո­րին մաս­նակ­ցե­լու տար­բե­րա­կի մա­սին խո­սեց նաեւ Թ­րամ­փը: Այ­սինքն, Էր­դո­ղա­նը կա­րող է շատ ա­վե­լի մասշ­տա­բա­յին մի­ջո­ցառ­ման հյու­րըն­կա­լո­ղը դառ­նալ, քան ըն­դա­մե­նը ռուս-ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յու­ննե­րի հան­դի­պումն է: Թեեւ սա էլ դեռ ամ­բող­ջը չէ:

Այս­պես, ռու­սա­կան եւ ուկ­րաի­նա­կան կող­մերն ար­դեն գրա­վոր տես­քով ի­րար փո­խան­ցել են պատ­կե­րա­ցում­ներն ա­պա­գա խա­ղա­ղութ­յան հետ կապ­ված: Նա­խօ­րեին Լավ­րո­վը խո­սեց ՌԴ-ի պատ­կե­րա­ցում­նե­րի մա­սին, թեեւ այս­տեղ ա­ռանձ­նա­պես նոր բան չկա. դրանք այն նույն պայ­ման­ներն են, ո­րի մա­սին պաշ­տո­նա­պես խո­սել է նաեւ Պու­տի­նը: Ընդ ո­րում, քիչ չեն հա­մառ լու­րե­րը, որ որ­քան էլ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս Թ­րամ­փը «դժգոհ է Պու­տի­նից», բայց նաեւ, որ ռու­սա­կան այդ պայ­ման­նե­րը վա­ղուց են հա­մա­ձայ­նեց­վել ա­մե­րիկ­յան կող­մի հետ: Իսկ «Թ­րամ­փը դժգոհ է Պու­տի­նից» թե­ման դար­ձավ լավ ա­ռիթ, որ Կիե­ւում սկսեին լրջո­րեն մտա­հոգ­վել, որ ԱՄՆ-ն­ ի­րոք կա­րող է այդ «դժգո­հութ­յան» պատ­ճա­ռով հայ­տա­րա­րել ուկ­րաի­նա­կան թե­մա­յից դուրս գա­լու մա­սին: Իսկ թե դա ին­չի կա­րող է հան­գեց­նել, վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս մի գլուխ ա­հա­զան­գում են ա­մե­րիկ­յան ա­ռա­ջա­տար լի­բե­րալ լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը, թե՝ Ռու­սաս­տա­նը կազ­մը պատ­րաստ սպա­սում է մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման ողջ ճա­կա­տով մեկ: Այդ թվում, որ մեծ ու­ժեր է կենտ­րո­նաց­րել Խար­կո­վի ուղ­ղութ­յամբ՝ սպառ­նա­լով ա­վե­լաց­նել մար­զե­րի թի­վը, ո­րոնք այ­սօր պա­հան­ջում է ճա­նա­չել ռու­սա­կան:

Ա­հա այս ֆո­նին նույն լի­բե­րալ քա­րոզ­չա­մե­քե­նան եւս մեկ ա­հա­զանգ հնչեց­րեց: Այս­պես, ըստ New York Times-ի, Թ­րամ­փը պատ­րաստ­վում է ա­ռա­ջար­կել Ռու­սաս­տա­նին եւ Չի­նաս­տա­նին՝ աշ­խար­հը բա­ժա­նել ազ­դե­ցութ­յան ե­րեք գո­տի­նե­րի: «Թ­րամ­փը կա­րող է ա­վե­լի մեծ բան մտքում ու­նե­նալ՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Չի­նաս­տա­նի հետ կապ­ված: Ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ո­րոշ վեր­լու­ծա­բան­ներ ա­սում են, որ նրա գոր­ծո­ղութ­յուն­ներն ու հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը են­թադ­րում են, որ նա կա­րող է պատ­կե­րաց­նել մի աշ­խարհ, որ­տեղ, այս­պես կոչ­ված, ե­րեք մեծ տե­րութ­յուն­նե­րից յու­րա­քանչ­յու­րը՝ Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րը, Չի­նաս­տա­նը եւ Ռու­սաս­տա­նը գե­րիշ­խում են աշ­խար­հի իր հատ­վա­ծում»,- գրում է լրատ­վա­մի­ջո­ցը: Սա, ի­հար­կե, նոր թե­մա չէ, Պու­տին-Թ­րամփ-­Սի «Յալ­թա­յի գա­գա­թա­ժո­ղո­վի» մա­սին խոս­վում է Թ­րամ­փի՝ Ս­պի­տակ տուն մտնե­լու պա­հից սկսած: Բայց ա­հա, ներ­կա այդ ա­հա­զան­գը մի փոքր այլ տեսք ու­նի:

Այս­պես, վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս եւ հատ­կա­պես՝ Պու­տին-Թ­րամփ հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցից հե­տո հիմ­նա­կան խո­սակ­ցութ­յուն­ներն այս սխե­մա­յի շուրջ են: Զե­լենս­կուն վերջ­նա­կա­նա­պես են մղում փա­կու­ղի՝ պար­տադ­րե­լով կան­խավ հա­մա­ձայ­նեց­ված պայ­ման­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր: Եվ, ինչ­պես ներ­կա­յաց­րինք, ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կը հենց դա էլ ակ­նար­կում է. Թ­րամ­փը կա­րող է ցան­կա­ցած պահի ուկ­րաի­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցից դուրս գալ, ո­րին էլ կհե­տե­ւի ռուս­նե­րի մասշ­տա­բա­յին հար­ձա­կու­մը: Ա­մեն դեպ­քում, կրկնենք, լի­բե­րալ թե­ւում այդ պատ­կե­րա­ցում­նե­րը կան: Այս ի­րա­վի­ճա­կում, ե­թե նաեւ Պու­տին-­Զե­լենս­կի հան­դի­պու­մը ռեալ դառ­նա եւ դրան մաս­նա­կ­ցի Թ­րամ­փը, մեծ է դառ­նում հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը, որ ուկ­րաի­նա­կան կող­մին պար­զա­պես այլ տար­բե­րակ չի մնա, քան ա­ռա­ջադր­վող պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի հետ հա­մա­ձայն­վե­լը:

Ս­րան զու­գա­հեռ, Պու­տին-Թ­րամփ հի­շա­տակ­ված հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցի ֆո­նին նաեւ շատ խոս­վեց, որ նրանց հան­դի­պում-գա­գա­թա­ժո­ղո­վը կա­րող է կա­յա­նալ հու­նի­սի ա­ռա­ջին օ­րե­րին: Սա այն ժամ­կետն է, ո­րը նա­խա­տես­ված է Ս­տամ­բու­լում ռուս-ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յուն­նե­րի հան­դիպ­ման եւ այդ ֆո­նին՝ Պու­տին-­Զե­լենս­կի հնա­րա­վոր հան­դիպ­ման հա­մար: Եվ ե­թե դրան մաս­նա­կի­ցի նաեւ Թ­րամ­փը, ա­պա շատ ի­րա­տե­սա­կան կդառ­նա նաեւ Պու­տին-Թ­րամփ գա­գա­թա­ժո­ղո­վը՝ «աշ­խար­հը ազ­դե­ցութ­յան ե­րեք գո­տի­նե­րի բա­ժա­նե­լու» թե­մա­տի­կա­յով:

Էր­դո­ղա­նի հա­մար, ի­հար­կե, Ս­տամ­բու­լը Յալ­թա կամ Պոտս­դամ «դարձ­նե­լու» ռեալ հե­ռան­կար է՝ դրա­նից բխող հսկա­յա­կան քա­ղա­քա­կան շա­հույ­թով հան­դերձ: Այդ թվում, որ այդ «ե­րեք գո­տի­նե­րի» մեջ մի «փոք­րիկ» են­թա­գո­տի էլ իր հա­մար կհա­ջո­ղաց­նի:

Մ­յուս կող­մից էլ, որ հա­րավ­կով­կաս­յան տի­րույ­թը ռու­սա­կան «գո­տու» մեջ է մնում, թե­րեւս կաս­կած­ներ չեն լի­նի:

Չնայած, Պուտին-Թրամփ սպամբուլյան հանդիպումն իդեալական տարբերակը կլիներ: Շատ ավելի մեծ հավանականությամբ, Զելենսկին, որքան էլ անկյուն մղված, բայց բրիտանական ազդեցությամբ` այս անգամ էլ կձախողի որեւէ ռեալ պայմանավորվածության տարբերակը: Թրամփը կսկսի «շանթ ու որոտ» արձակել, երեւի կանցնի պատժամիջոցների, այդ թվում` Մոսկվայի դեմ` գլոբալիստների հարձակողական հեղեղը կանխելու համար: Իսկ Ռուսաստանը, ինչպես քանիցս ենթադրել ենք, ավելի մասշտաբային հարձակումների կանցնեն ողջ ճակատով: Մինչեւ որ գիծ կկարողանան հասենել, դա էլ ռազմական իրողությունները ցույց կտան: Սակայն ուկրաինական արդեն մաշված բանակն այդ ամենի արդյունքում ի՞նչ պաշտպանունակություն կունենա, սա էլ կդառնա ապագա խաղաղության որոշիչը: Նաեւ Պուտին-Թրամփ գագաթաժողովի եւ նոր «Յալթային կոնֆերանսի» հարցում: Թերեւս, դրան պետք է սպասել լավագույն դեպքում աշնան սկզբներին: