ՈՒՐԵՄՆ Ի՞ՆՉ, ՆԻԿՈԼԸ ԿՎԵՐԱԿԱՆԳՆԻ՞ ՀԱՊԿ-Ի ՀԵՏ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րար Սեր­գեյ Լավ­րո­վի հա­յաս­տան­յան այ­ցը, թե­րեւս, հա­մա­պա­տաս­խա­նեց այն սպա­սում­նե­րին, ո­րոնք կա­յին դրա հետ կապ­ված: Այ­սինքն, այն պետք է մի շարք ա­ռանց­քա­յին հար­ցե­րի պա­տաս­խան­ներ տար, եւ այդ պա­տաս­խան­նե­րից մի քա­նիսն ան­գամ հրա­պա­րա­կա­յին դաշ­տում ի հայտ ե­կան:

ԻՆՉ ԱԿՆԱՐԿԵՑ ՌԴ ԱԳՆ-Ն

­Բայց նախ մի փոքր հա­յաս­տան­յան ա­րեւմ­տա­մետ­նե­րից: Այն, որ նրանք մինչ այցն էլ քա­րոզ­չա­կան դաշ­տում շատ ջան­քեր թա­փե­ցին այդ այ­ցի ընդ­հա­նուր տպա­վորութ­յու­նը հա­րա­մե­լու հա­մար, հաս­կա­նա­լի էր: Բայց ա­հա, այդ տո­տալ քա­րոզ­չութ­յան ֆո­նին, էլ ա­վե­լի պեր­ճա­խոս էին ակ­ցիա­նե­րը, ո­րոնք կազ­մա­կերպ­վել էին: Այ­սինքն, դրա­նով ի ցույց դրե­ցին այն ռեալ կշի­ռը, որն այս պա­հին ու­նի հա­յաս­տան­յան ռու­սա­ֆո­բա­կան դաշ­տը: Բո­ղո­քի ակ­ցիա­նե­րի մաս­նա­կից­նե­րի թիվն այդ­պես էլ մեկ-եր­կու տասն­յա­կից այն կողմ չան­ցավ: Ա­վե­լին, մեր տե­ղա­կան կար­կա­ռուն ա­րեւմ­տա­մոլ­նե­րից ո­մանք ստիպ­ված էին ան­ձամբ բռնել «մար­դաս­պան Պու­տին», «մար­դաս­պան Լավ­րով» գրա­ռում­նե­րով պաս­տառ­նե­րը, ին­չը տա­նում է այն մտքին, որ «մա­սով­կան» ա­պա­հո­վե­լու հար­ցում չա­սենք՝ «քծի­պութ­յուն» են ա­րել, այլ պար­զա­պես փո­ղը դրսից ա­ռաջ­վա պես գե­տե­րով չի գա­լիս:

Այդ մա­սին էր ա­ռանց ակ­նարկ­նե­րի խո­սում նաեւ ՌԴ ԱԳՆ-ի խոս­նակ Զա­խա­րո­վան, թե. «Եր­եւի, ա­մե­րիկ­յան դես­պա­նա­տա­նը ինչ-որ մե­կը նախ­կին կա­ղա­պար­նե­րով է ապ­րում։ Հ­նա­րա­վոր է՝ Հա­յաս­տա­նում ինչ-որ մե­կի մոտ դեռ չեն վեր­ջա­ցել այն գու­մար­նե­րը, ո­րոնք փո­խանց­վել էին USAID-ի գծով, ո­րը հենց զբաղ­վում էր նմա­նա­տիպ նա­խագ­ծե­րով»: Մի կող­մից, սրա տակ կա­րե­լի է տես­նել այն տո­ղա­տա­կա­յին միտ­քը, թե՝ դրսի փո­ղը պա­կա­սել է, եւ երբ այդ պա­րա­գա­յում մեկ-եր­կու տասն­յակ մար­դու են դուրս բե­րում հա­կա­ռու­սա­կան մի­ջո­ցառ­ման, ա­պա հենց դա է հա­յաս­տան­յան ա­րեւմ­տա­մոլ­նե­րի ի­րա­կան կշի­ռը: Այ­սինքն, ե­թե փո­ղը լրիվ կտրվի, ե­րե­ւի ա­մե­նա­կար­կա­ռուն ա­րեւմ­տա­մոլ­ներն ան­գամ հա­կա­պու­տին­յան պաս­տառ­նե­րով փո­ղոց դուրս չգան: Բայց մյուս կող­մից, այս­տեղ կա­րե­լի է նաեւ հստակ ազ­դան­շան տես­նել. ամե­րիկ­յան դես­պա­նա­տա­նը դեռ կան «նախ­կին կա­ղա­պար­նե­րով ապ­րող» ան­ձինք, ով­քեր դեմ են գնում ներ­կա ռուս-ա­մե­րիկ­յան գոր­ծըն­թաց­նե­րի տրա­մա­բա­նութ­յա­նը հա­կա­ռակ: Այ­սինքն, որ, գո­նե ՌԴ ԱԳՆ-ի պատ­կե­րաց­մամբ, թրամփ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի մոտ կա ՌԴ-ի ուղ­ղութ­յամբ ռազ­մա­վա­րութ­յան ար­մա­տա­կան փո­փո­խութ­յուն, այդ թվում՝ Հա­յաս­տա­նի ուղ­ղութ­յամբ, եւ այս­տե­ղի դես­պա­նա­տան 2000-ա­նոց անձ­նա­կազ­մի ինչ-որ ա­ռան­ձին ան­դամ­ներ ոչ թե Ռու­սաս­տա­նի, այլ՝ Վա­շինգ­տո­նի քա­ղա­քա­կան կուր­սին են դեմ գնում: Ու սա կա­րե­լի է նաեւ հա­յաս­տան­յան իշ­խա­նա­կան վեր­նա­խա­վին ուղղ­ված մե­սիջ հա­մա­րել, ո­րի բա­րե­համ­բույր հա­յացք­նե­րի ներ­քո էլ «մար­դաս­պան Պու­տին» պաս­տառ­ներ էին ծա­ծան­վում: Էլ չա­սած, որ ա­ռանց «վե­րին դաբ­րո­յի» հա­զիվ թե այդ ա­մե­նը հա­մա­տա­րած քա­րոզ­չութ­յան վե­րած­վեր: Չ­նա­յած, այս դեպ­քում դա ե­րե­ւի դար­ձավ հա­կա­քա­րոզ­չութ­յուն. ե­թե ինչ-որ երկրում ըն­դա­մե­նը մեկ-եր­կու տասն­յակ մար­դու են մո­բի­լի­զաց­նում ռու­սա­ֆո­բա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան վրա, ա­պա դա ի ցույց դնե­լը, մեղմ ա­սած, ինք­նավ­նաս­ման պես մի բան է: Ու խո­շոր հաշ­վով, ՌԴ ԱԳՆ-ի նման հա­ղոր­դագ­րութ­յան տակ այս ե­րանգ­ներն էին տե­սա­նե­լի. նի­կո­լա­կան­նե­րին շա­րու­նա­կում են չվստա­հել, ինչ էլ որ նրանք խո­սեն: Հա­ջոր­դը, որ ա­րեւմ­տա­մո­լա­կան այդ խա­ղե­րը ոչ միայն հան­րա­յին, այլ նաեւ՝ ա­մե­րիկ­յան ներ­կա­յիս կուր­սի ա­ջակ­ցութ­յու­նը չու­նեն: Իսկ դա հա­յաս­տան­յան իշ­խա­նա­վոր­նե­րի հետ Լավ­րո­վի հան­դի­պում­նե­րից անմի­ջա­պես ա­ռաջ գցե­լը նման­վում էր մի վեր­ջին զգու­շաց­ման՝ բա­նակ­ցութ­յու­ննե­րի ժա­մա­նակ այս ա­մե­նը լավ կա­նեք, որ հաշ­վի առ­նեք:

ԻՆՉ Ի ՑՈՒՅՑ ԴՐԵՑ ԼԱՎՐՈՎԸ

Ինչ վե­րա­բե­րում է բույն այ­ցին, ա­պա դրա ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տը պարզ տե­սա­նե­լի էր Լավ­րո­վի այս հայ­տա­րա­րութ­յու­նում. «Վեր­ջին տա­րի­նե­րին մեր դիր­քո­րո­շում­նե­րում նրբե­րանգ­ներ են ա­ռա­ջա­ցել այն հար­ցի շուրջ, թե ինչ­պես ենք մենք տես­նում մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի, դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի, ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յան հե­տա­գա զար­գա­ցու­մը, նե­րառ­յալ դաշ­նակ­ցութ­յու­նը ՀԱՊԿ-ի, ԱՊՀ-ի, ԵԱՏՄ-ի շրջա­նակ­նե­րում: Դ­րանք ո­րո­շա­կի ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում (մինչեւ 2024 թվա­կա­նի աշ­նա­նը ՌԴ նա­խա­գահ Պու­տի­նի եւ ՀՀ վար­չա­պետ Փա­շին­յա­նի հան­դի­պու­մը) ան­կում էին ապ­րել։ Այդ հան­դիպ­մա­նը կող­մե­րը պայ­մա­նա­վոր­վե­ցին վերսկ­սել շփում­նե­րը լիար­ժեք ծա­վա­լով»:

­Բայց մինչ այդ, նաեւ անդ­րա­դար­ձավ այդ «անկ­ման» նա­խա­պատ­մութ­յա­նը: Այն է՝ «2020 թ. նո­յեմ­բե­րին՝ Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի միջեւ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի թեժ պա­հին, երբ ՌԴ նա­խա­գա­հը ԱՀ նա­խա­գա­հի եւ ՀՀ վար­չա­պե­տի հետ խմբագ­րում էր հրա­դա­դա­րի մա­սին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նը, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի պատ­կա­նե­լութ­յան հար­ցը գի­տակ­ցա­բար թողն­վել էր փա­կագ­ծե­րից դուրս՝ ջենթլ­մե­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն, որ կար­գա­վի­ճա­կը են­թա­կա է կող­մե­րի միջեւ հե­տա­գա հա­մա­ձայ­նեց­ման»: Այդ գոր­ծըն­թա­ցը մին­չեւ 2022թ.-ը հա­մե­մա­տա­բար կա­յուն ըն­թաց­քով զար­գա­ցել է, թեեւ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի վե­րա­գոր­ծարկ­ման մա­սին հայտ­նի դույ­թը մնա­ցել է չկա­տար­ված: Ուկ­րաի­նա­կան պա­տե­րազ­մի ֆո­նին տե­ղի է ու­նե­ցել Ջեր­մու­կի ագ­րե­սիան, ո­րի ժա­մա­նակ պատ­րաստ­վել եւ հա­մա­ձայ­նեց­վել է ՀԱՊԿ-ի ա­ռա­ջարկ­նե­րի փա­թե­թը, ո­րը, սա­կայն, Հա­յաս­տա­նը չստո­րագ­րեց: «Մենք հա­մա­ձայ­նե­ցինք, եւ­ ո­րոշ ժա­մա­նակ անց՝ նո­յեմ­բե­րին, հայ­տա­րար­վեց ԵՄ ա­ռա­քե­լութ­յան մա­սին, եւ Պ­րա­հա­յում հայ­տա­րար­վեց, որ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի պատ­կա­նե­լութ­յան վե­րա­բեր­յալ դիր­քո­րո­շու­մը փո­խա­դարձ հի­մունք­նե­րով, ո­րը հաս­տա­տե­ցին Բա­քուն եւ Եր­եւա­նը, ո­րոշ­վում է Ալ­մա-Ա­թա­յի հռչա­կագ­րի հի­ման վրա։ Ըստ ո­րի՝ ԼՂԻՄ-ը Ադր­բե­ջա­նի մաս էր կազ­մում»: Ա­վե­լին, որ Պ­րա­հա­յի մա­սին «մենք ի­մա­ցել ենք ԶԼՄ-նե­րից»,- նշեց Լավ­րո­վը՝ իր ողջ խոս­քի են­թա­տեքս­տում դնե­լով միտ­քը, որ այս ա­մենն ար­վել է ա­րեւմտ­յան ազ­դե­ցութ­յամբ: Բայց ա­հա, 2024 թվա­կա­նի աշ­նա­նը Ռու­սաս­տա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վար­նե­րի հան­դիպ­ման շնոր­հիվ, «շատ թյու­րի­մա­ցութ­յուն­ներ վե­րաց­վել են»:

­Կարճ ա­սած, այս ա­մե­նի հան­րա­գու­մա­րում Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կը պա­հե­լու «ջենթլ­մե­նա­կան հա­մա­ձայ­նութ­յան» փո­խա­րեն, ա­րեւմտ­յան ազ­դե­ցութ­յան արդ­յուն­քում ու­նենք Նի­կո­լի կող­մից ճա­նաչ­ված հա­յա­թափ­ված Ար­ցախ, «խա­ղա­ղութ­յան հա­մա­ձայ­նագ­րի» բա­ցա­կա­յութ­յուն, փակ մնա­ցող կո­մու­նի­կա­ցիա­ներ եւ ՌԴ-ի հետ ար­հես­տա­կա­նո­րեն փչաց­ված հա­րա­բե­րութ­յուն­ներ: Եվ ա­հա, ան­ցած աշ­նա­նը, երբ ակն­հայտ էր, որ ԱՄՆ-ում ի­րա­վի­ճակ է փոխ­վում, Նի­կո­լը վա­զել է Մոսկ­վա՝ «շատ թյու­րի­մա­ցութ­յուն­ներ վե­րաց­նե­լու»: Մինչ­դեռ դրա­նից եւս մոտ կես տա­րի է ան­ցել, հա­յաս­տան­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը հասց­րել են դե­պի ԵՄ գնա­լու ո­րո­շում կա­յաց­նել: Ու ա­հա, Լավ­րո­վը, ըստ էութ­յան, այս հարցն է ա­ռաջ քա­շում՝ ու­րեմն ի՞նչ, վե­րա­կանգ­նե­լո՞ւ ենք մեր եր­բեմ­նի երկ­կողմ ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յու­նը եւ լիար­ժեք դաշ­նակ­ցութ­յու­նը ՀԱՊԿ-ի, ԱՊՀ-ի, ԵԱՏՄ-ի շրջա­նակ­նե­րում, թե՝ ոչ:

­Միր­զո­յան Ա­րոն նման միան­շա­նակ հար­ցադր­մա­նը պա­տաս­խա­նեց. «Արդ­յոք պատ­րաստ­վո՞ւմ ենք վե­րաձ­եւա­չա­փել ՌԴ-ի հետ դաշ­նակ­ցա­յին հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը՝ ու­ղիղ ա­սում եմ՝ ոչ»,- հայ­տա­րա­րել է Միր­զո­յա­նը: Իսկ հայ­կա­կան կող­մի մտա­հո­գություն­նե­րի հարցն այլ է՝ դրանք կա­րե­լի  է քննար­կել, մե­խա­նիզմ­նե­րի արդ­յու­նա­վե­տութ­յու­նը բարձ­րաց­նել: Այդ թվում ՀԱՊԿ-ի մա­սով. «Կ­հա­մա­ձայ­նեմ պա­րոն Լավ­րո­վի հետ այն հար­ցում, որ քննար­կում­նե­րը կա­ռու­ցո­ղա­կան են»: Վեր­ջա­պես, որ. «ՀՀ-ն ԵՄ ան­դա­մակ­ցութ­յան հայտ չի ներ­կա­յաց­րել, այդ ուղ­ղութ­յամբ բա­նակ­ցութ­յուն­ներ չեն վար­վում»:

Ի­հար­կե, մեղմ ա­սած, տա­րօ­րի­նակ մտքեր են: Ե­թե ՀԱՊԿ-ի հար­ցով «քննար­կում­նե­րը կա­ռու­ցո­ղա­կան են», պետք են ո­րո­շա­կի մե­խա­նիզմ­ներ հստա­կեց­նել, ա­պա այն պարզ հար­ցը կա, թե այդ դեպ­քում 2022թ.-ից մին­չեւ հի­մա ին­չո՞վ էին զբաղ­ված, ին­չո՞ւ այդ քննար­կում­նե­րը չեն անց­կաց­վել: Կամ, ե­թե եվ­րաին­տեգր­ման մա­սին ԱԺ-ում ո­րո­շում է կա­յաց­վում, որն ու­նի օ­րեն­քի ուժ, ա­պա «ԵՄ ան­դա­մակ­ցութ­յան հայտ չի ներ­կա­յաց­րել» միտ­քը ոչ թե այս ի­րա­վի­ճա­կում զա­վեշ­տի է նման­վում, այլ այն օ­րի­նա­խախ­տում է դառ­նում: Եվ այս­պես շա­րու­նակ:

ԻՆՉ ՍՊԱՍԵԼ ՆԻԿՈԼԻՑ

Այ­սինքն, կրկնենք, Լավ­րո­վը նո­րից հրա­պա­րա­կավ ա­ռաջ քա­շեց հար­ցեր, թե՝ ան­ցած տա­րի ե­կաք, դի­մե­ցիք, ու­րեմն ի՞նչ, վե­րա­կանգ­նո՞ւմ ենք հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը, ան­կախ նրա­նից, թե ով, ինչ­պես է ներ­կա­յաց­նում տե­ղի ու­նե­ցա­ծը: Նաեւ խոստ­ման տես­քով հնչեց­նե­լով միտ­քը, որ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի», կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման, լար­վա­ծութ­յան թու­լաց­ման հար­ցե­րը կվերց­նի իր վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ, այդ թվում՝ «3+3» ձեւա­չա­փի շրջա­նակ­նե­րում: Բայց նաեւ ակ­նար­կե­լով, որ խոս­տում­նե­րի փո­խա­րեն պետք են գործ­նա­կան քայ­լեր: Մաս­նա­վո­րա­պես, որ՝ «Ռու­սաս­տա­նը շա­հագրգռ­ված է ՀԱՊԿ-ին Հա­յաս­տա­նի ակ­տիվ մաս­նակ­ցութ­յամբ»:

Արոյին լսեցինք, բայց ո՞րն է Նիկոլի պատասխանը: Այս ֆո­նին ո­րոշ փաս­տեր չպետք է մո­ռա­նալ: Նախ, ԱՄՆ-ի կուրսն է, ո­րի մա­սին, հի­շեց­նենք, Զա­խա­րո­վան հե­տաքր­քիր ակ­նարկ­ներ հնչեց­րեց: Երկ­րոր­դը. թեեւ ԱՄՆ-ի ներ­կա քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը Նի­կո­լին դրդեց ա­վե­լի շատ կենտ­րո­նա­նալ լի­բե­րաս­տա­կան Եվ­րո­պա­յի վրա, սա­կայն նրանց վի­ճակն էլ այս պա­հին, մեղմ ա­սած, փայ­լուն չէ:

­Փո­խա­րե­նը, Ռու­բի­նոն նա­խօ­րեին հի­շեց­րեց, որ Ա­լիե­ւը դեռ ու­նի ագ­րե­սիվ ծրագ­րեր, այ­սինքն՝ Հա­յաս­տա­նի անվ­տան­գա­յին հար­ցե­րը դեռ միան­գա­մայն սուր են դրված: Ի­րա­նը, ճիշտ է, փոր­ձում է ո­րո­շա­կի բա­լանս ա­պա­հո­վել՝ մի կող­մից Ադր­բե­ջա­նում զի­նա­վար­ժութ­յու­ննե­րի մաս­նակ­ցե­լով, մյուս կող­մից՝ պաշտ­պա­նութ­յան եւ զին­ված ու­ժե­րի ա­ջակց­ման նա­խա­րար, գե­նե­րալ Ա­զիզ Նա­սիր­զա­դեին Հա­յաս­տան գոր­ծու­ղե­լով: Բայց Ի­րա­նը, չմո­ռա­նանք, գլո­բալ ուժ չէ, ինքն է կանգ­նած պա­տե­րազմ կլի­նի-չի լի­նի եր­կընտ­րան­քի ա­ռաջ, եւ, բնա­կան է, որ կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ խա­ղա­ղութ­յան 100 տո­կո­սա­նոց ե­րաշ­խա­վոր չի կա­րող լի­նել:

­Վեր­ջա­պես, ինչ­պես քա­նիցս ենք նշել, Ռու­սաս­տա­նը սկսում է հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ իր քա­ղա­քա­կա­նութ­յան կտրուկ վե­րախմ­բագ­րում, ին­չը եւս Նի­կո­լը չի կա­րող աչ­քա­թող ա­նել:

Ա­մեն դեպ­քում, թե­րեւս շատ ա­րագ հայտ­նի կդառ­նա՝ Նի­կո­լը պատ­րաստ­վո՞ւմ է վե­րականգ­նել ՀԱՊԿ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­նն­երը: Դա կդառ­նա միան­գա­մայն հստակ ազ­դակ: