ԴԵՌ ԱՆԳԱՄ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ ՉՍԿՍՎԱԾ` ԶԵԼԵՆՍԿԻՆ ԱՐԴԵՆ ՊԱՐՏՎԵԼ ԷՐ

Այն, որ այս օ­րե­րին, ա­ռանց չա­փա­զան­ցութ­յան, ողջ հա­մաշ­խար­հա­յին քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նը կենտ­րո­նա­ցել է Ս­տամ­բու­լում, դժվար չէ տես­նել: Եվ դա հաս­կա­նա­լի է. Ս­տամ­բու­լում այն­պի­սի «մեծ կա­շա» է եփ­վում, ո­րը կա­րող է ընդ­հուպ ողջ «քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հին» կե­րակ­րել ա­ռա­ջի­կա մի քա­նի տաս­նամ­յակ­նե­րին՝ կան­խո­րո­շե­լով այդ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում մարդ­կութ­յան զար­գաց­ման ու­ղին: Եվ դա, ան­կախ այն արդ­յունք­նե­րից, ո­րոնք կար­ձա­նագր­վեն ուկ­րաի­նա­կան թե­մա­յով, թեեւ տե­սա­նե­լի մա­սում հենց դա` ուկ­րաի­նա­կան խնդիրն է Ս­տամ­բու­լյան այս մի­ջո­ցառ­ման ա­ռի­թը:

ՄԵԿ ՀԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ԲՈԼՈՐԸ ՎԱԶԵՑԻՆ ԹՈՒՐՔԻԱ

­Թե ինչ է սպաս­վում Ս­տամ­բու­լում, դեռ շատ ա­ռաջ չընկ­նենք. ըն­թաց­քի մեջ է մասշ­տա­բա­յին բազ­մա­քայլ կոմ­բի­նա­ցիա, ո­րի վերջ­նա­կան արդ­յունք­ներն այս մեկ մի­ջո­ցառ­մամբ չէ, որ տրվե­լու են: Բայց նաեւ չմո­ռա­նանք. տե­ւա­կան դա­դա­րից, հա­զար ու մի ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րից, ող­բեր­գութ­յուն­նե­րից հե­տո սա ա­ռա­ջին ռուս-ուկ­րաի­նա­կան պաշ­տո­նա­կան ու­ղիղ շփումն էր, եւ սա էլ ար­դեն իսկ պետք է արդ­յունք հա­մա­րել: Ա­ռա­վել եւս, երբ Եվ­րո­պան, նաեւ՝ Կիե­ւը հա­մա­ռո­րեն խու­սա­փում էին այս շփու­մից, բայց…

­Հենց սա էլ պետք է հա­մա­րել Մոսկ­վա­յի հիմ­նա­կան հաղ­թա­նակ­նե­րից մե­կը: Հի­շեց­նենք, Եվ­րո­պան եւ Կիե­ւը փոր­ձում էին բո­լո­րո­վին այլ օ­րա­կարգ պար­տադ­րել՝ 30-օր­յա ան­վե­րա­պահ զի­նա­դա­դա­ր: Ի­մաստն էլ կռա­հե­լի էր. այս պա­հին ուկ­րաի­նա­կան կող­մը բո­լոր ռազ­մա­ճա­կատ­նե­րում ծայ­րա­հեղ բարդ վի­ճա­կում է, կա­րող են մի քա­նի ուղ­ղութ­յուն­նե­րում տե­ղի ու­նե­նալ ճա­կա­տի փլու­զում, եւ գո­նե 30- օր­յա դա­դա­րը Կիե­ւի հա­մար չա­փա­զանց կա­րե­ւոր էր՝ այդ վի­ճա­կը կա­յու­նաց­նե­լու եւ գո­նե, ա­սենք, մի վեց ամս­վա կամ մեկ տար­վա ռազ­մա­կան պո­տենց­իալ ստեղ­ծե­լու հա­մար: Երկ­րորդ խնդի­րը. փոր­ձում էին նման զի­նա­դա­դա­րից Մոսկ­վա­յի հրա­ժար­վելը Թ­րամ­փին հրամց­նել, թե ռու­սա­կան կող­մը ոչ մի խա­ղա­ղութ­յուն էլ չի ցան­կա­նում, պետք է Վա­շինգ­տո­նը, ինչ­պես Բայ­դե­նի օ­րորք էր, կենտ­րո­նա­նա ուկ­րաի­նա­ցի­նե­րին ա­մեն կերպ ա­ջակ­ցե­լու վրա: Եվ ե­թե դա հա­մե­մեին հա­մա­պա­տաս­խան մասշ­տա­բա­յին քա­րոզ­չութ­յամբ, կա­րող էին Թ­րամ­փին բարդ վի­ճա­կի մեջ դնել:

Ու ա­հա, Պու­տի­նը հրա­պա­րա­կավ հայ­տա­րա­րեց. ոչ մի զի­նա­դա­դար, փո­խա­րե­նը ռու­սա­կան պատ­վի­րա­կութ­յու­նը ուկ­րաի­նա­ցի­նե­րին մա­յի­սի 15-ին կսպա­սի Ս­տամ­բու­լում: Այդ փո­խան­ցու­մը ստա­ցած Թ­րամ­փից էլ ե­կավ հա­մա­պա­տաս­խան ռեակ­ցիա, ո­րի արդ­յուն­քում Զե­լենս­կին պար­զա­պես ստիպ­ված էր ոչ միայն պատ­վի­րա­կութ­յուն ու­ղար­կել, այլ՝ ան­ձամբ մեկ­նել Թուր­քիա: Ի­տա­լա­ցի պրո­ֆե­սոր Ա­լե­սանդ­րո Օր­սի­նը պատ­կե­րը նկա­րագ­րում է այս­պես. «Repubblica»-ն գ­րում է, որ Զե­լենս­կին փոր­ձում է «ծխով դուրս մղել» Պու­տի­նին։ Դա մի փոքր նման է նրան, որ սու­րի­կա­տը գո­ռա մար­մո­տ վագ­րի վրա. «Դուրս ա­րի քո որ­ջից, վագր, մի՛ վա­խե­ցիր ինձ­նից»։ Ի­րա­կա­նում, հենց Պու­տինն էր, որ Զե­լենս­կուն եւ ՆԱՏՕ-ին ստի­պեց բա­նակ­ցել»:

­Սա ար­դեն իսկ խո­շոր դի­վա­նա­գի­տա­կան հաղ­թա­նակ էր.ողջ լի­բե­րալ աշ­խարհն ինչ-որ բա­ներ էր խո­սում, բայց Պու­տի­նի մեկ հայ­տա­րա­րութ­յու­նից հե­տո ստիպ­ված էին վա­զել Ս­տամ­բուլ:

ԱՌԱՋԻՆ ԹԱԿԱՐԴԸ

­Բայց ա­հա, մեկ­նե­լով Թուր­քիա, Զե­լենս­կին հայտն­վեց շատ ա­վե­լի վտան­գա­վոր թա­կար­դում: Մոսկ­վան, մին­չեւ այն պա­հը, երբ ուկ­րաի­նա­կան կող­մը այ­լեւս չէր կա­րող մեկ­նու­մը չե­ղար­կել, քա­նի որ կար նաեւ Թ­րամ­փի գնալ-չգնա­լու հար­ցը, սպա­սեց եւ նոր միայն ներ­կա­յաց­րեց պատ­վի­րա­կութ­յան կազ­մը: Ըստ ուկ­րաի­նա­կան աղբ­յու­րի մեկ­նա­բա­նութ­յան. «Ս­տամ­բուլ մեկ­նող ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յան կազ­մում կլի­նեն նա­խա­գա­հի աշ­խա­տա­կազ­մի ղե­կա­վար Եր­մա­կը, պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րար Ու­մե­րո­վը, ար­տա­քին գոր­ծե­րի նա­խա­րար Սի­բի­հան եւ նա­խա­գա­հի խորհր­դա­կան Ժովկ­վան։ Զե­լեն­սկին եւս կան­խավ հայ­տա­րա­րել է մեկ­նե­լու եւ այն­տեղ Պու­տի­նին սպա­սե­լու մա­սին, բայց հենց դա էլ դար­ձավ նրա հա­մար հիմ­նա­կան ծու­ղա­կը: Նախ, ա­մե­նա­տար­բեր աղբ­յուր­նե­րը որ­քան էլ կան­խա­տե­սե­ցին, սա­կայն մին­չեւ վեր­ջին պա­հը` ե­րեկ գի­շեր այդ­պես էլ չկռա­հե­ցին, թե ինչ պատ­վի­րա­կութ­յուն է ու­ղար­կում Պու­տի­նը եւ ան­ձամբ կմեկ­նի՞: Ու վեր­ջում պարզ­վեց, որ ռու­սա­կան պատ­վի­րա­կութ­յունն ա­վե­լի ցածր կար­գա­վի­ճա­կում էր, քան բո­լո­րը կան­խա­տե­սում էին: Այ­սինքն, ե­թե սպա­սում էին, որ այն ա­մե­նա­քի­չը կազմ­ված կլի­նի Ու­շա­կո­վից, Լավ­րո­վից եւ Դ­միտ­ր­եւից` Պու­տի­նի հա­ջոր­դող ա­ռանց­քա­յին դեմ­քե­րից, սա­կայն ի­րա­կա­նում մեկ աս­տի­ճան ցածր է` պատ­վի­րա­կութ­յան կազ­մում են Մե­դինս­կին, Գա­լու­զի­նը, Կոստ­յու­կո­վը, Ֆո­մի­նը (հե­տաքր­քիր ընտ­րութ­յուն)»:

Այ­սինքն, դրա­նով Զե­լենս­կին եր­կու փաս­տի ա­ռաջ կանգ­նեց: Նախ, Մե­դինս­կին նա­խորդ` 2022թ.-ի ստամ­բուլ­յան բա­նակ­ցութ­յու­ննե­րում եւս ղե­կա­վա­րում էր Կ­րեմ­լի պատ­վի­րա­կութ­յու­նը։ Եվ նրան նո­րից նշա­նա­կե­լը հստակ ազ­դան­շան է, որ սա այն «Ս­տամ­բուլ­յան հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի» շա­րու­նա­կութ­յունն է, ո­րոնք Զե­լենս­կին խա­փա­նեց բրի­տա­նա­ցի­նե­րի եւ գ­լո­բա­լիստ­նե­րի «պա­հան­ջով»։ Դա Զելենսկիի հա­մար, քա­րոզ­չա­կան ա­ռու­մով, դա­տավ­ճիռ է, քա­նի որ այն ժա­մա­նակ պայ­ման­ներն ա­վե­լի լավն էին, քան այ­սօր։ Գու­մա­րած, այն ժա­մա­նակ­վա ա­վե­լի լավ պայ­ման­նե­րից հրա­ժար­վե­լուց հե­տո նա Ուկ­րաի­նա­յին հասց­րեց հար­յուր հա­զա­րա­վոր մարդ­կա­յին կո­րուստ­ներ, տնտե­սութ­յան եւ գործ­նա­կա­նում` ա­մեն ին­չի ոչն­չաց­ման, եւ վեր­ջում էլ պետք է հա­մա­ձայն­վի ա­վե­լի վատ պայ­ման­նե­րի հետ. դրա հա­մար հաս­տատ վաղ թե ուշ Զե­լենս­կու գլու­խը չեն շո­յե­լու:

Երկ­րոր­դը. թեեւ Պու­տի­նը ե­րեկ Ս­տամ­բուլ չմեկ­նեց, սա­կայն դա պատ­ճա­ռա­բա­նե­լով, Զե­լենս­կին բա­նակ­ցութ­յու­ննե­րից հրա­ժար­վե­լու քիչ շան­սեր ու­ներ: Այն ա­ռու­մով, որ ան­մի­ջա­պես ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը հայ­տա­րա­րե­ցին, որ Ս­տամ­բուլ են ու­ղար­կում միան­գա­մայն ծան­րակ­շիռ պատ­վի­րա­կութ­յուն՝ պետ­քար­տու­ղար Ռու­բինո­յի եւ Թ­րամ­փի հա­տուկ բա­նագ­նաց Ո­ւիտ­կո­ֆի մաս­նակ­ցութ­յամբ։ Այ­սինքն, Վա­շինգ­տո­նը նաեւ դրա­նով ցույց է տա­լիս, որ սպա­սում է բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի, եւ կա­յա­ցած բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի: Ու ե­թե ուկ­րաի­նա­կան կող­մը չմաս­նակ­ցեր, ա­պա ռու­սա­կան եւ ա­մե­րիկ­յան պատ­վի­րա­կութ­յու­ննե­րը կա­րող էին նստել, սպա­սել ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յա­նը եւ չգա­լուց հե­տո կար­ձա­նագ­րեին՝ Զե­լենս­կին խա­ղա­ղութ­յուն չի ցան­կա­նում: Են­թադ­րե­լի է, որ այդ դեպ­քում Թ­րամփն ան­մի­ջա­պես կհայ­տա­րա­րեր ուկ­րաի­նա­կան թե­մա­յից լիո­վին դուրս գա­լու մա­սին:

ԵՐԿՐՈՐԴ ԹԱԿԱՐԴԸ

­Բայց կար հա­ջորդ` հիմ­նա­կան թա­կար­դը Զե­լենս­կու հա­մար: Թեեւ Պու­տինն ու Թ­րամ­փը Ս­տամ­բուլ չեն մեկ­նել, սա­կայն շրջա­նառ­վում է լու­րը, որ կա­րող են մեկ­նել ուր­բաթ օ­րը. ե­թե այս փու­լում ո­րո­շա­կի բա­նակ­ցա­յին հա­ջո­ղութ­յուն­ներ լի­նեն: Ընդ ո­րում, այս­տեղ եւս ա­մեն ինչ նման էր «պա­սե­րով խա­ղի»: Այս­պես, Թ­րամ­փը նախ շտա­պեց ար­դա­րաց­նել ե­րեկ Ս­տամ­բու­լում Պու­տի­նի բա­ցա­կա­յութ­յու­նը, թե. «Ին­չո՞ւ պետք է նա գնա, ե­թե ես չեմ գնա»: Խոր­քա­յին ի­մաստն էլ հաս­կա­նա­լի է՝ Զե­լենս­կու հետ հան­դի­պե­լու հա­մար Պու­տի­նի` Ս­տամ­բուլ մեկ­նե­լու ի­մաս­տը ԱՄՆ նա­խա­գա­հը չի տես­նում. այ­ցը ի­մաստ կու­նե­նար, ե­թե լի­ներ հան­դի­պում Թ­րամ­փի հետ: Այն է՝ Զե­լենս­կին կա­րող է բա­նակ­ցել ռու­սա­կան պատ­վի­րա­կութ­յան հետ: Ե­թե ոչ, իր ո­րո­շե­լիքն է:

Ա­պա հենց այդ՝ երկ­րորդ թա­կար­դը դրեց Զե­լենս­կու ա­ռաջ, թե չի բա­ցառ­վում, որ մա­յի­սի 16-ին կգնա Ս­տամ­բուլ. «Մ­տա­ծում եմ գնա­լու մա­սին, բայց դա շատ դժվար է՝ հաշ­վի առ­նե­լով այն, ինչ մենք ա­նում ենք այ­սօր եւ վա­ղը (Թ­րամ­փը Մեր­ձա­վոր Ար­եւել­քում շրջա­գա­յութ­յուն է ի­րա­կա­նաց­նում- Հեղ.): Բայց, գի­տեք, ե­թե ինչ-որ բան պա­տա­հի, ես կգնամ ուր­բաթ օ­րը, ե­թե դա նպա­տա­կա­հար­մար լի­նի»: Ու դա­տե­լով իր նա­խորդ մտքի տրա­մա­բա­նութ­յու­նից, ստաց­վում է, որ ե­թե Թ­րամ­փը ո­րո­շի, որ այ­սօր գնա­լու է Ս­տամ­բուլ, ա­պա այդ դեպ­քում նաեւ Պու­տի­նի այ­ցը ի­մաստ կստա­նա, ու նա եւս կգա:

Այս­պի­սով, թեեւ Էր­դո­ղա­նի հետ հան­դի­պե­լու պատր­վա­կով Զե­լենս­կին ձգձգեց ռուս-ա­մե­րիկ­յան պատ­վի­րա­կութ­յու­նն­երի մոտ ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յանն ու­ղար­կե­լը, սա­կայն պարզ էր, որ նա ըն­դա­մե­նը ի­րա­վի­ճա­կից ելք չէր գտնում:

1. Չու­ղար­կել ուկ­րաի­նա­կան պատ­վի­րա­կութ­յա­նը Ս­տամ­բուլ, կնշա­նա­կեր դեմ գնալ ոչ թե ռուս­նե­րին, այլ այն­տեղ սպա­սող բարձ­րաս­տի­ճան ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին:

2. Պատ­ճա­ռա­բա­նել, թե վե­րա­դառ­նում է, քա­նի որ Պու­տի­նը չի ե­կել, այլ վտանգ էր դար­ձել. իսկ ի՞նչ տե­ղի կու­նե­նա, ե­թե Թ­րամփը, ակ­նար­կի հա­մա­ձայն, մա­յի­սի 16-ին մեկ­ներ Ս­տամ­բուլ, եւ Պու­տինն էլ միա­նար նրան: Եր­կու տար­բե­րա­կով էլ դա ա­ռիթ էր, որ ա­մե­րիկ­յան կող­մը հիմ­նա­վոր­ված հա­մա­րի` Զե­լենս­կին ձա­խո­ղում է բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րը՝ սպա­սե­լի հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ:

Գերադասեց մեկնել եվրոպացի ընկերների հետ հանդիպման: Բայց, թեեւ Պուտինն ու Թրամփը, աննուամենայնիվ, Ստամբում լգնացին, մեկ է, այս ամենը Զե­լենս­կու հա­մար դի­վա­նա­գի­տա­կան պար­տութ­յու­նից էլ վատ էր՝ նա հայտն­վեց խեղ­կա­տա­կի վի­ճա­կում:

Այս­պի­սով, դեռ ան­գամ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րը չսկսված, Զե­լենս­կին հայտն­վել էր այս կա­տաստ­րո­ֆիկ վի­ճա­կում, որն ար­դեն իսկ կա­րե­լի է ջախ­ջա­խիչ պար­տութ­յուն հա­մա­րել: Առավել եւս, որ Թրամփն այս ամենի հանրագումարում խոսեց Բրիտանիային համար ամենասարսափելիի մասին` անհամբեր սկասում է Պուտինի հետ հանդիպմանը` ամենաուշը երկու-երեք շաբաթից: Այն, ինչն այս «Ստամբուլյան գամբիթի» իրական իմաստն էր: