Ամենայն հավանականությամբ, մենք մոտենում ենք նոր լուրջ բախումների. Վան Համբարձումյան

Ռազմական փորձագետ ՎԱՆ ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆԻ գնահատմամբ՝ ադրբեջանական կողմը փորձում է հանգեցնել այն իրավիճակին, որ Հայաստանը մենակ մնա, իսկ նրանք կարողանան իրականացնել իրենց նպատակները: 

— Ադրբեջանական հանրությունը չի ընդունում Հայաստանի Հանրապետությունը` որպես ինքնիշխան պետություն, եւ չի պատրաստվում ընդունել այն: Ես չեմ հավատում, որ Ադրբեջանը երբեւէ որեւէ կերպ կհամաձայնի ընդունել ազատության գաղափարը կամ կվերահաստատի դրական դիրքորոշում: Այս հարցում որեւէ նոր զարգացման հնարավոր չէ սպասել, քանի որ ղեկավարությունը, այդ թվում երկրի նախագահը, հանրությունը եւ նույնիսկ ժողովրդավարական հիմունքները չեն համաձայնեցվում:
Տավուշի մարզը, որը գտնվում է Հայաստանի Հանրապետության հյուսիս-արեւելքում, այժմ գտնվում է լրջագույն վտանգի տակ: Այս տարածքը, որը սահմանակից է Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքներին, կարող է կանգնել անմիջական սպառնալիքի առաջ՝ հաշվի առնելով սահմանամերձ եւ անուղղակի առճակատման վտանգը, դիվերսիոն գործողությունները եւ կրակային ազդեցությունները, որոնք արդեն իսկ սկսվել են: Ուստի՝ մեր պատրաստվածությունը պետք է լինի ամենաբարձր մակարդակի:
Սահմանամերձ այս մարզերի անվտանգությունը միշտ էլ եղել է մարտահրավեր՝ հատկապես այնպիսի հանգամանքներում, երբ թշնամին չի դադարեցնում իր ագրեսիան: Միջազգային հանրությունը պետք է ավելի վճռական քայլեր ձեռնարկի՝ կարեւոր համարելով տարածքների պահպանումը: Տավուշի մարզը, ինչպես նաեւ Վայոց Ձորի մարզը, դեռեւս կանգնած են մեծ վտանգների առջեւ: Վայոց ձորը, երկու կողմից՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի սահմանային հատվածները, շարունակում են մնալ անկայուն, ուստի՝ այս բոլոր կետերը կանաչ լույս պետք է ստանան միջազգային աջակցություն ստանալու համար:
Հետեւաբար, հակառակորդի կողմի դիրքերից առաջացած իրավիճակն ընդգրկում է նաեւ Նախիջեւանի ուղղությամբ տեղակայված Սյունիքի տարածքները, որոնք այժմ գտնվում են ենթադրական հսկողության տակ: Կարծիք կա, որ Նախիջեւանի ինքնավար հանրապետությունն ավելի ամուր դիրքեր ունի՝ հատկապես Արարատի մարզի տարածքներում: Նրանք ունեն հավակնություններ, որ կարող են մի քանի կարեւոր տարածքներ գրավել, հատկապես Ադրբեջանը փորձում է ընդլայնել իր սահմանները՝ հնարավորինս մեծացնելով գրավյալ տարածքները: Չնայած դրան, Ադրբեջանի սոցիալական վիճակն այնքան էլ գոհացուցիչ չէ, քանի որ հանուն այս ձգտումների՝ շատ կարեւոր հարցերի վրա ուշադրություն չի դարձվում, ինչպիսիք են հասարակության բարեկեցությունը եւ տնտեսական զարգացումը:

— Այսինքն՝ Ադրբեջանի ունեցած վերջին օկուպացիոն «ձեռքբերումները» ոչ թե առաջընթաց են ապահովել, այլ պատճառ դարձել հետընթացի՞:

— Եթե մենք դիտարկենք երկրի զարգացումը վերջին 20 տարիներին, կարելի է ասել, որ, ընդհուպ  Արցախյան պատերազմը, շատ բաներ փոխվել են, բայց հասարակությունը դեռեւս շարունակում է զգալ սոցիալական լարվածություն: Իրականում, այո՛, Ադրբեջանը մի քանի ռազմավարական տարածքներ վերցրել է, բայց ամեն մի հաղթանակ չէ, որ կարող է թաքցնել երկրի ներքին խնդիրները: Նավթի ու գազի առկայությունը, այնուամենայնիվ, չի կարող բավարար լինել, որպեսզի երկրի ներքաղաքական խնդիրները լուծվեն:
Հասկանալի է, որ Ադրբեջանում կառավարությունը շարունակաբար բարձրացնում է իր քարոզչական լծակները, ներկայացնելով երկիրը որպես մի մարտունակ ուժ, որտեղ բանակը շարունակում է առաջ շարժվել` վերցնելով նոր տարածքներ: Սակայն այս ամենը չի կարող փակել արտաքին ու ներքին խնդիրների աչքերը: Որպեսզի այսքան տարածք ձեռք բերելուց հետո երկրի իշխանությունը ստանա հասարակության աջակցությունը, պետք է կատարվեն մեծ փոփոխություններ, որ մարդիկ տեսնեն իրենց սոցիալական վիճակի բարելավում ու արդարություն:
Մեկ այլ կողմից, արցախյան խնդիրը դեռեւս մնում է առանց լուծման, ու այսպես շարունակվող վիճակներում Ադրբեջանը շատերին չի կարողանում համոզել, որ հարցը փակվել է իր օգտին: Աշխարհում կա մի պատկեր, որտեղ յուրաքանչյուր քաղաքականություն չի կարող մնալ միայն գաղափարական կամ ռազմավարական, քանի որ վերջին հաշվով քաղաքացիների բարեկեցությունը մնում է առաջնային:

— Հատկապես ո՞ր քայլերի ուղղությամբ պետք է հայկական կողմն իր ուշադրությունն ավելացնի:

— Նրանց համար կարեւոր է հասարակության դժգոհությունները շրջել արտաքին հաղթանակների միջոցով։ Նրանց նպատակը ցույց տալն է, որ այդ հաղթանակները համընկնում են իրենց ֆունկցիաների հետ, եւ այս դժվարին պայմաններում, երբ մարդիկ ապրում են դժվարություններ, իշխանությունը կարող է պահպանվել՝ հիմնվելով այս հաղթանակների վրա։ Այդ իսկ պատճառով, պետք է հասկանալ, որ այս ամենը տեղի է ունենում հատուկ նպատակներով։ Չնայած քաղաքական ներքին խնդիրներին եւ ներքին մարտահրավերներին, որոնք վերաբերում են իշխանության եւ ընդդիմության լարված հարաբերություններին, ինչպես նաեւ հասարակության հիասթափությանը, պետք է ընդունել, որ ռազմավարական դաշնակիցների հարցը մնում է կարեւոր։ Սա է իրականությունը։ Հասարակությունը չի կարող լիարժեքորեն վերականգնվել, քանի որ վերականգնվելու ցանկությունը միայն բավարար չէ։ Անհրաժեշտ են համապատասխան հնարավորություններ եւ կարճաժամկետ գործողություններ, որպեսզի երկրները, որոնք առաջարկում են սպառազինություն, կարողանան լուծել առանձին խնդիրները եւ կարգավորել երկրում իրավիճակը։
Այս իրավիճակում Հայաստանը, ունենալով իր ռազմավարական դաշնակիցներին՝ թերանում է մարտունակության հարցում։ Նույնիսկ իսրայելական կողմը, որն իր տեխնոլոգիական եւ ռազմավարական հնարավորություններով ճանաչված է, մշտապես ակտիվորեն ներգրավված է՝ թե՛ իր երկրում, թե՛ տարածաշրջանում։ Անցնող տարում մենք տեսանք երկու լուրջ բախումներ՝ անմիջական ներգրավմամբ իսրայելական եւ նրա հարեւան երկրների, այդ թվում՝ Սիրիայի եւ Լիբանանի հանրապետությունների միջեւ։ Այս ամենը ցույց է տալիս, որ իրավիճակը շարունակում է լարված մնալ, եւ ամենայն հավանականությամբ, մենք մոտենում ենք նոր լուրջ բախումների։ Սա պայմանավորված է այնպիսի իրադարձություններով, որոնք արտացոլում են ներքին եւ արտաքին քաղաքական գործընթացների խաչմերուկում ձեւավորվող մարտահրավերները։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ