Որոշ ընդդիմադիր ուժեր պայքարում են ոչ թե իշխանության հեռացման համար, այլ՝ ընդդիմության պառակտման. Աբրահամյան

ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար ՏԻԳՐԱՆ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻ գնահատմամբ՝ ադրբեջանցիները մշտապես խոսում են Հայաստանի նկատմամբ ճնշումների եւ նույնիսկ տարբեր տեսակի գործողությունների մասին, եւ ներկայացվում են մի շարք ապացույցներ, որոնք իրականության հետ որեւէ կապ չունեն։

— Օրինակ` խոսակցություններն այն մասին, որ Հայաստանում ապրած ադրբեջանցիների թիվը հասնում է 300 հազարի, ակնհայտորեն չի համապատասխանում իրականությանը։ Ադրբեջանցիներն այս ընթացքում հաճախ մոռանում են, որ Հայաստանը եւ Ադրբեջանը երկար ժամանակ ապրել են միասին՝ տարբեր քաղաքներում ու տարածաշրջաններում, ու այս ամենը միաժամանակ ունեցել է միեւնույն մշակութային, քաղաքական եւ տնտեսական ազդեցությունը։

Կարելի է ասել, որ Հայաստանի իշխանությունները ոչ միայն դիվանագիտական ու տեղեկատվական դաշտում չեն կարողանում հաջողության հասնել, այլեւ նրանց լռությունը, բացակայությունը, ըստ էության, նաեւ լրացուցիչ խնդիրներ են ստեղծում՝ միջազգային հանրության շրջանում ընկալումների ձեւավորման տեսակետից, հատկապես Ադրբեջանի ներկայացրած դիրքորոշումների համատեքստում։

«ՉՊԵՏՔ Է ԿԵՆՏՐՈՆԱՆՔ ՄԻԱՅՆ 23 ԳԵՐԻՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ԽՈՍԵԼՈՒ ՎՐԱ»

— Իսկ Իրանի շուրջ ստեղծված ներկայիս իրավիճակն ինչպե՞ս կգնահատեք, եւ այն որքանո՞վ կարող է առնչվել հայկական կողմի հետ:

— Ալիեւի այս հռետորաբանությունը, որը ճնշումները ներքին եւ արտաքին հարթությունում իրար նկատմամբ կուտակում է, նաեւ ունի որոշակի այլ հանգամանքներ: Առաջին հերթին, կարծում եմ, կարեւոր է արձանագրել այն փաստը, որ երբ խոսում ենք Հայաստանի պետության կողմից իրականացված որեւէ քայլի մասին, պետք է հաշվի առնենք այն, որ վերջին 6-7 տարիների ընթացքում Հայաստանում իշխանությունը չի կարողացել հարմարվողական լուծումներ առաջարկել ոչ միայն ներքին խնդիրներին, այլեւ արտաքին հարաբերություններին։ Իշխանությունները, ցավոք, չեն իրականացրել միջոցառումներ, որոնք համարժեք կլինեին տարածաշրջանային եւ միջազգային իրավիճակներին։ Հայաստանի հարեւան պետությունների հետ հարաբերությունների հարցում նույնպես անտեսվել է անհրաժեշտ ուժի գործադրումը։ Նման իրավիճակներում չի կարելի ակնկալել, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանությունը կարող է բավարար լուծումներ գտնել, եւ սա տրամաբանական չէ։

Ադրբեջանական կողմը, տեսնելով Հայաստանի իշխանությունների կարողությունների սահմանափակությունը, փորձում է տարբեր իրավիճակներում կիրառել իր ռազմավարությունները՝ սկսած սադրանքներից մինչեւ ավելի լայնածավալ ռազմավարական գործողություններ։ Այդ գործողությունները իրականանում են տարբեր ձեւերով՝ ռազմական եւ տնտեսական սադրանքներով, տարածքային շոշափելի փոփոխություններով։ Ամեն պետություն, իր ռազմական, տնտեսական պոտենցիալը եւ դիմացի հնարավորությունները հաշվի առնելով, փորձում է կանխատեսել իր գործողությունների հնարավոր հետեւանքները։

Երբ Ադրբեջանը գնահատում է իր հնարավորությունները, հատկապես ռազմավարական հարցերում, կարող է տեսնել, որ իր ագրեսիվ քաղաքականությունը, համեմատաբար սահմանափակ տարածքների նկատմամբ, կարող է իրականանալ միայն հայտարարությունների կամ հորդորների մակարդակում, ինչը նրա համար ընկալելին դարձնում է շահավետ։ Հաշվի առնելով տարածաշրջանային դինամիկան եւ Իրանի շուրջ ընթացող իրադարձությունները, կարող են ստեղծվել այնպիսի պայմաններ, որոնցում Ադրբեջանը կդիտարկի Հայաստանի դեմ ագրեսիայի իրականացման հնարավորությունը։

— Հայաստանի իշխանությունները նշում են, որ միայն խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից հետո հնարավոր կլինի գերիներին եւ պատանդներին վերադարձնել: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

— Ադրբեջանի կողմից իր պարտավորությունները չկատարելը, հատկապես հարցի առնչությամբ, որը վերաբերում է հայ ռազմագերիների եւ անհետ կորածների ճակատագրին, վկայում է երկրի անտարբերությունը եւ անպատասխանատվությունը: Եթե նույնիսկ ադրբեջանական իշխանությունները որեւէ բանավոր խոստում են տվել, Հայաստանի իշխանությունների կարծիքով, դա դեռեւս չի երաշխավորում, որ Ադրբեջանը դրական քայլեր կձեռնարկի՝ վերադարձնելու համար ՀՀ քաղաքացիներին, ովքեր գտնվում են Բաքվի բանտերում: Դա միտում է, որը, բնականաբար, չի կարող համարվել տրամաբանական կամ ընդունելի՝ հաշվի առնելով ռեալ քաղաքականության սկզբունքները:

Ադրբեջանի կողմից այս պահին հաստատված հայերի նկատմամբ վերաբերմունքը, դժվար թե, պետք է համարվի բացառապես հիմք այն հարցի համար, թե ինչ պետք է անի Հայաստանի իշխանությունը՝ հիմնվելով միայն ադրբեջանական հայտարարությունների վրա: Դա չի նշանակում, որ մենք պետք է միայն կենտրոնանանք 23 գերիների մասին խոսելու վրա: Հատկապես կարեւոր է, որ հաշվի առնենք նաեւ մի քանի տարի առաջ անհետ կորած զինծառայողների ճակատագիրը եւս:

Իհարկե, տեսագրություններն ու այլ ապացույցները ցույց են տալիս, որ տարբեր զինծառայողներ, ովքեր համարվում էին անհետ կորած, եղել են տեսադաշտում: Այդ իսկ պատճառով Հայաստանի համար շատ կարեւոր է ոչ միայն ռազմագերիների վերադարձի խնդիրը լուծելը, այլեւ` անհետ կորած զինծառայողների ճակատագրերը բացահայտելը՝ ի՞նչ տեղի ունեցավ նրանց հետ, արդյո՞ք նրանք զոհվել են, եւ եթե՝ այո, ինչ հանգամանքներում: Հարկավոր է նաեւ բարձրացնել հարցերը, որոնք վերաբերում են նրանց մասունքներին:

Դրա հետ մեկտեղ, շատ կարեւոր է շեշտադրել, որ Հայաստանում կան նաեւ անհետ կորած անձինք, որոնց զոհվելու մասին դեռեւս ոչ մի պաշտոնական փաստաթուղթ կամ տեղեկություն չկա: Սա լուրջ խնդիր է, քանի որ այն առաջացնում է հիմնավորված հարցեր այն մասին, թե ինչու Ադրբեջանը չի խոսում նրանց մասին: Հայկական իշխանությունները, իհարկե, մշտապես բարձրաձայնում էին այս հարցը, հատկապես, երբ խոսվում էր ռազմագերիների մասին: Սա նույնպես կարեւոր է՝ խաղաղության գործընթացի մաս համարվող նման հարցերը զուգահեռաբար քննարկելու առումով:

Հայաստանի իշխանությունների կողմից այդ հարցի անտեսումը կամ դրա քննարկման հետ կապված ոչ մի քայլ չձեռնարկելը, կարող է ցույց տալ կամքի բացակայություն՝ այս հարցը բարձրացնելու եւ լուծելու համար: Բացի այդ, վերջին տարիներին, երբ տարբեր փակ քննարկումներին մասնակցել են պետական կառույցների ներկայացուցիչներ, ես անձամբ չեմ տեսել որեւէ հիմնավորում կամ միջամտություն, որը վերաբերում է այդ հարցերին: Այս մարդիկ, որոնք արդեն 4-5 տարի համարվում են իրենց հարազատների վերադարձը պահանջող ծնողներ կամ հարազատներ, եւ դրա անտեսումը ցույց է տալիս իշխանությունների կոռեկտ վերաբերմունքի բացակայությունը:

Կարծում եմ, որ այս մարդկանց ճակատագրի հարցը պետք է լինի առաջնային, քանի որ նրանք չեն վերադարձել, չնայած նրան, որ հենց իրենք էին պաշտպանել մեր հայրենիքը: 5 տարի անց նրանց վիճակը պետք է լինի հայաստանյան պետության ուշադրության կենտրոնում, որպեսզի ցանկացած լուրջ ու իրեն հարգող պետություն այսպիսի հարցերը համարի առաջնային:

«ԸՆԴՈՒՆՎԱԾ ՄԵԹՈԴՆԵՐՈՎ ՆԵՐԿԱՅԻՍ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՊԵՏՔ Է ՓՈԽՎԻ»

— Այսօր սահմանին նոր սադրանքներ սկսելով՝ ի՞նչ խնդիր է լուծում Ադրբեջանը, եւ ո՞րն է նրա գերնպատակը:

— Երբ տարբեր ժամանակահատվածներում Ադրբեջանում սահմանային լարվածությունը բարձրանում է, հայաստանյան կողմը փորձում է օգտագործել դիվանագիտական ճնշում գործադրելու հնարավորությունը: Ընդ որում, մինչ 2018 թվականը Ադրբեջանի կողմից սադրանքների բազմազան գործողությունների ժամանակ հայկական կողմը պատասխանել է հակադարձ քայլերով, որոնք ոչ միայն վճռական եւ ճշգրիտ էին, այլեւ նպաստում էին Հայաստանի դիրքերի ամրապնդմանը դիվանագիտական եւ բանակցային հարթություններում:

Իրականում, հայաստանյան կողմի պատասխան քայլերը դիվանագիտական նպատակներով եւ ռազմի դաշտում իրականացված գործողությունները թույլ տվեցին մեզ ավելի խոշոր մարտավարական առավելություններ: Մենք կարողացանք ոչ միայն ընդգծել մեր կառուցողական դիրքորոշումները, այլեւ արդյունավետորեն առաջ մղել մեր առաջնահերթությունները՝ խաղաղություն ապահովելու իմաստով: Այդպիսի քայլերը, ինչպես նաեւ բանակցային գործընթացի ընթացքում հետեւողականորեն կատարել տարբեր փոփոխություններ, հնարավորություն տվեցին մեզ` ավելի խորացրած դիրքեր հաստատելու:

Երկար տարիների ընթացքում, հայկական կողմը կարողացել է կայուն կերպով բարելավել իր դիրքերը՝ հաշվի առնելով այն փաստերը, որոնք վերոհիշյալ գործընթացում արված քայլերի հիմքում դրվել են: Օրինակ` 2017 թվականի Մադրիդյան փաստաթղթի քննարկումների ընթացքում, մենք շարունակաբար կատարել ենք շտկումներ՝ կախված 2017-2021թվականների համատեքստում, եւ դրանց հետեւանքով իրականացել է շուրջ 331 փոփոխություն: Այս ամենը անընդհատ նոր միտումներ ու մոտեցումներ է բերել, որոնք հիմնված են ինչպես ռազմի դաշտում տեղի ունեցող իրադարձությունների, այնպես էլ դիվանագիտական խնդիրների վրա, եւ դրանք միասին ներկայացրել են մեր հաջողությունները բանակցային գործընթացում:

— Այս իրավիճակում ի՞նչ է պատրաստվում անել Հայաստանի Հանրապետական կուսակցությունը:

— Իրականում, այս պարագայում ընդդիմությունը տարբեր մակարդակներով եւ տարբեր մոդելներով ներկայացնում է իր մոտեցումները: Մի կողմից` որոշ ուժեր հանդես են գալիս իբրեւ ընդդիմություն, սակայն նրանց հրապարակային հայտարարությունները եւ գործողություններն այնքան էլ չեն համապատասխանում իրենց խոսքին։ Նրանք հիմնականում պայքարում են ոչ թե իշխանության հեռացման կամ հակառակ ուժերի դեմ, այլ փորձում են վարկաբեկել եւ պառակտել ներկա ընդդիմությանը՝ իրենց քաղաքական շահերից ելնելով:

Երկրորդը` ավելի խորքային կերպով ներկայացված է հանրապետական ուժերի դիրքորոշումը, որոնք չեն դադարում համոզված մնալ, որ ներկայիս իշխանությունը պետք է փոխվի։ Սակայն այս մոտեցման հիմքում միայն ընտրական գործընթացների վերահսկողությունը չէ, այլ նաեւ` հանրային կյանքի ձեւավորումը։ Այսինքն, իրական փոփոխություն կարելի է տեսնել ոչ միայն ընտրական միջավայրում, այլեւ այս ամենը պետք է տեղի ունենա ժողովրդի կողմից ընդունված մեթոդներով, որտեղ ժողովուրդը դառնում է հիմնարար դերակատար։

Բացի այդ, այս խնդիրները չեն միայն կապված ընտրական պրոցեսների հետ, այլ հիմնականում շեշտադրում է այն, որ ներկայիս իշխանությունը, ունենալով տնտեսական, ֆինանսական եւ վարչական ռեսուրսներ, փորձում է օգտագործել դրանք իր սեփական դիրքերի ամրապնդման համար՝ չխնայելով հանրային շահը։ Այսպիսով, խնդիրը դառնում է ոչ միայն ընտրությունների ազատությունն ու արդարությունը, այլ նաեւ ամբողջ պետական համակարգի ռեսուրսների ճիշտ օգտագործման հարցը։

Սակայն, չնայած բոլոր այս խնդիրներին, պետք է նշել, որ ընդդիմության որոշ ներկայացուցիչներ փորձում են այս հարցը մատնանշել իբրեւ միջոց, որը թույլ կտա հետագայում այլ գործընթացների առաջընթացը՝ հետագայում վերամշակելու իրենց քաղաքական դիրքերը կամ ստեղծելու այլ մանիպուլյացիաներ։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ