Նիկոլի նոր դիրքային կորուստները` մոսկովյան այցին ընդառաջ

­Կի­րա­կի օ­րը Գ­յում­րիում եւ Փա­րաք­յա­րում կա­յա­ցած ընտ­րութ­յուն­նե­րը, բա­ցի տա­րաբ­նույթ հար­ցե­րի հետ կապ­ված ո­րո­շա­կի պար­զա­բա­նում­նե­րից, նաեւ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան ա­ռու­մով եր­կու կա­րե­ւոր մե­սիջ հղե­ցին: Ա­ռա­ջի­նը բխում է Նի­կո­լի ստա­ցած ձայ­նե­րի քա­նա­կից, երկ­րոր­դը՝ Գ­յում­րիում եվ­րո­պա­մոլ ու­ժի պար­տութ­յու­նից: Խոս­քը հե­տեւ­յա­լի մա­սին է:

ԱՇԽԱՐՀԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄԵՍԻՋ ԳՅՈՒՄՐՎԱ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՑ

Սկ­սենք երկ­րոր­դից: Ինչ­պես հայտ­նի է, ընտ­րար­շա­վում ներգ­րավ­ված էր «Եվ­րա­դա­շին­քը», ո­րը գործ­նա­կա­նում Հա­յաս­տա­նը դե­պի ԵՄ տա­նե­լու գոր­ծըն­թա­ցի գո­նե տե­սա­նե­լի նա­խա­ձեռ­նող­նե­րից կազմ­ված ուժ էր: Այ­սինքն, հայտ­նի ստո­րագ­րա­հա­վա­քը կազ­մա­կեր­պող­նե­րը, ո­րի հի­ման վրա էլ օ­րերս ՔՊ-ն ԱԺ-ում «դա­կեց» այդ ո­րո­շումն օ­րեն­քի տես­քով: Եվ ա­հա, այդ դա­շին­քը Գ­յում­րիում ա­վե­լի քան 110 հա­զար գրանց­ված ընտ­րող­նե­րի պա­րա­գա­յում ստա­ցավ մոտ 2 հա­զա­րի կար­գի ձայն: Այն է, գա­ղա­փա­րը, ո­րով նրանք ներ­կա­յա­ցան, ար­ժա­նա­ցավ ընտ­րող­նե­րի ըն­դա­մե­նը մոտ 2 տո­կո­սի վստա­հութ­յա­նը:

­Ձե­ւա­կա­նո­րեն կա­րե­լի է մտա­ծել, որ ՔՊ-ի ձայ­նե­րը եւս ինչ-որ ա­ռու­մով ա­րեւմ­տա­մետ ուղղ­վա­ծութ­յան էին, հաշ­վի առ­նե­լով, որ, կրկնենք, այդ նա­խա­ձեռ­նութ­յանն օ­րեն­քի շիր­մա տվեց Նի­կո­լի թի­մը: Բայց Նի­կոլն էլ, ի դեմս ՔՊ-ի Սա­րի­կի, ստա­ցավ 17 հա­զա­րի կար­գի ձայն, այն է՝ ընտ­րող­նե­րի մի 15 տո­կո­սի չափ: Ե­թե շարժ­վենք ա­մե­նա­ծայ­րա­հեղ տար­բե­րա­կով, որ այդ 15 տո­կոսն էլ ա­րեւմ­տա­մետ ձայ­ներ են, դրանց էլ գու­մա­րենք ծայ­րա­հեղ ա­րեւմ­տա­մե­տա­կան այն 2 տո­կո­սը, է­լի 20 տո­կո­սի չի հաս­նում: Իսկ ա­հա Փա­րաք­յա­րում պատ­կերն էլ ա­վե­լի վատ էր, այն­տեղ ան­գամ նման ա­րեւմ­տա­մո­լա­կան ուժ չէր մաս­նակ­ցում: Հե­տե­ւութ­յու­նը սա է. գո­նե այն տես­քով ա­րեւմտ­յան վեկ­տո­րը, որն ա­ռաջ են տա­նում տա­րաբ­նույթ զա­վե­նիչ­ները, ու «պե­չա­տում» է Նի­կո­լը, Հա­յաս­տա­նում 20 տո­կո­սա­նոց վար­կա­նիշ ան­գամ չկա­րո­ղա­ցավ հիմ­նա­վո­րել: Ի­հար­կե, կա­րե­լի է հա­կազ­դել, թե ա­մե­նե­ւին էլ բո­լոր ընտ­րող­նե­րը չէ, որ մաս­նակ­ցել են քվեար­կութ­յա­նը: Բայց ե­թե ան­գամ բնակ­չութ­յան մոտ կեսն ան­տար­բե­րութ­յուն է ցու­ցա­բե­րել, ա­պա դա նշա­նա­կում է, որ նրանք ան­տար­բեր են նաեւ «դե­պի Եվ­րո­պա» գա­ղա­փա­րի հան­դեպ:

­Կարճ ա­սած, փաս­տը սա է՝ «դե­պի Եվ­րո­պան» ա­մե­նաշ­քեղ գնա­հա­տում­նե­րով հան­րութ­յան 20 տո­կո­սին հա­զիվ է հե­տաքրք­րում: Իսկ ա­վե­լի ռեալ, բո­լորն են հաս­կա­նում, որ Նի­կո­լի ձայ­նե­րի առ­յու­ծի բա­ժի­նը վար­չա­կան ռե­սուր­սի հե­տե­ւանք է, մնա­ցած մա­սի մեջ էլ ա­րեւմ­տա­մոլ­նե­րի քա­նա­կը, այ­սինքն` նրանց, որ Նի­կո­լին ձայն են տվել նման «եվ­րո­պա­կան» քա­ղա­քա­կա­նութ­յան հա­մար, չնչին թիվ է: Այ­սինքն, ռեալ ու­նենք հա­զիվ մի 2-3 տո­կոս մարդ­կանց քա­նա­կութ­յուն, ո­րոնք «դե­պի Եվ­րո­պա­յին» ինչ-որ ար­ժեք տա­լիս են: Ու ա­հա, այս ի­րո­ղութ­յան պա­րա­գա­յում, Նի­կոլն աշ­խար­հի աչ­քին Հա­յաս­տա­նից սարքել է ա­րեւմ­տա­մե­տա­կան ինչ-որ կեր­պար, ո­րի պատ­ճա­ռով, հի­շեց­նենք, թե­կու­զե­ւ տնտե­սա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան (դեռ քա­ղա­քա­կանն էլ մի կողմ թող­նենք) միան­գա­մայն լուրջ հար­ված­ներ ենք սկսել ստա­նալ ռու­սա­կան բե­ւե­ռից: Ս­րա­նից բխող ի­րո­ղութ­յուն­նե­րին դեռ կվե­րա­դառ­նանք: Մինչ այդ` երկ­րորդ մե­սի­ջը:

­Փաս­տը սա է՝ Նի­կո­լը ստա­ցավ մո­տա­վո­րա­պես 15 տո­կո­սի չա­փով ձայն: Նախ, Հա­յաս­տա­նի հյու­սի­սա­յին հատ­վա­ծում, երկ­րոր­դը՝ Ե­րե­ւա­նում (­Փա­րաք­յա­րը դժվար է Ե­րե­ւա­նից տա­րան­ջա­տել): Ու այն դեպ­քում, երբ Իլ­համ Հեյ­դա­րո­վի­չը եր­կու ոտ­քը դրել է մի մա­շի­կի մեջ ու Նի­կո­լից Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խել է պա­հան­ջում: Սա­կայն ա­հա­բեկ­չութ­յան աս­տի­ճա­նի հա­սած վար­չա­կան ռե­սուր­սի կի­րառ­մամբ հա­զիվ 15 տո­կոս վար­կա­նիշ ի ցույց դնե­լու պա­րա­գա­յում հան­րաք­վեի եւ Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խե­լու մա­սին մտա­ծելն աբ­սուր­դի ժան­րից է: Բայց ե­թե Սահ­մանադ­րութ­յուն չփո­խես, ա­պա Ա­լիե­ւի հետ խո­սե­լու բան ար­դեն պար­զա­պես չկա, ե­թե Նի­կո­լը ցան­կա­նում է հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը շա­րու­նա­կել ներ­կա­յիս երկ­կողմ ձե­ւա­չա­փով: Այն է՝ ա­ռա­վե­լա­գույ­նը այդ ձե­ւա­չա­փով հայ­տա­րար­վեց, թե կա «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» վերջ­նա­կան տար­բե­րակ: Բայց ա­հա, դրա­նից հե­տո հա­սել են Սահ­մա­նադ­րութ­յան փա­կու­ղուն: Ա­մեն դեպ­քում, հա­զիվ էին այս ընտ­րութ­յուն­նե­րի արդ­յունք­նե­րը հայտ­նի դար­ձել, որ Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ն, մի­գու­ցե նաեւ Նի­կո­լի ռեալ հնա­րա­վո­րութ­յու­ննե­րը հաշ­վի առ­նե­լով, հեր­թա­կան ան­գամ նույն պա­հան­ջը կրկնեց: Թե՝ «Պատ­մա­կան հնա­րա­վո­րութ­յուն­ներ են ի հայտ ե­կել տա­րա­ծաշր­ջա­նի պատ­մութ­յան ար­յու­նոտ է­ջե­րը վերջ­նա­կա­նա­պես շրջե­լու եւ կա­յուն խա­ղա­ղութ­յան հաս­տատ­ման հա­մար: Բա­քուն վճռա­կա­նո­րեն եւ­ ան­զի­ջում պա­հան­ջում է հրա­ժար­վել Ադր­բե­ջա­նի նկատ­մամբ Հա­յաս­տա­նի առ­կա տա­րած­քա­յին պա­հանջ­նե­րից»:

ԻՆՉ Է ՀԵՅԴԱՐՈՎԻՉԻ ՈՒԶԱԾԸ

Այ­սինքն, Նի­կո­լը փոր­ձեց ա­մեն ինչ թող­նել ա­պա­գա­յի վրա, թե՝ 2027թ.-ին հան­րաք­վե կա­նի: Բայց ա­հա Բա­քուն հա­մա­ռո­րեն պա­հան­ջում է՝ ան­մի­ջա­պես: Ա­սել, թե Ա­լիե­ւը չի գի­տակ­ցում, որ Նի­կո­լից անհ­նա­րինն է պա­հան­ջում, միամ­տութ­յուն կլի­ներ: Այ­սինքն, որ այդ պա­հան­ջով նա շա­րու­նա­կում է սեղ­մել օ­ղա­կը, դա էն գլխից էր հաս­կա­նա­լի: Ու այս ա­մե­նը նո­րից գա­լիս է նույն պարզ հար­ցին՝ իսկ ո՞րն է Հեյ­դա­րո­վի­չի ու­զա­ծը:

Ա­լիե­ւի ի­րա­կան պա­հան­ջը, ի­հար­կե, նույն բա­նի մա­սին է՝ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի»: Կա­րող է պա­րա­դոքս թվալ, բայց Նի­կո­լին էլ քա­նիցս ա­ռա­ջար­կել է բա­ցել այդ ճա­նա­պար­հը եւ, վեր­ջին ան­գամ Ա­լիե­ւին հրա­պու­րե­լով ընդ­հուպ՝  Թուր­քիա ա­նար­գել անց­ման հնա­րա­վո­րութ­յան խոս­տում­նե­րով: Բայց այդ դեպ­քում ին­չո՞ւ Ա­լիե­ւը չի հա­մա­ձայն­վում այդ ա­ռա­ջարկ­նե­րին, դրա­նից ա­վել ի՞նչ է ու­զա­ծը:

Ի­հար­կե, կա այն բա­ցատ­րութ­յու­նը, թե Բաք­ուն ցան­կա­ցել եւ ցան­կա­նում է ռազ­մա­կան ին­տեր­վեն­ցիան Ս­յու­նի­քում: Սա­կայն դա ա­մե­նե­ւին էլ կապ չու­նի՝ Նի­կո­լի հետ ինչ-որ թուղթ կստո­րագ­րի՞, թե՝ ոչ: Սա ռեալ հնա­րա­վո­րութ­յան հարց է՝ կա­րո­ղա­ցավ, լի­նի ստո­րագր­ված թուղթ, թե՝ չլի­նի, կգնա նման քայ­լի: Ա­սենք, նի­կո­լա­կան­նե­րը եւս դա խոս­տո­վա­նում են­՝ քա­նիցս տար­բեր մա­կար­դակ­նե­րով հայ­տա­րա­րե­լով, թե ան­գամ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» ի­րա­կան խա­ղա­ղութ­յան հար­ցում վերջ­նա­կան ե­րաշ­խիք չի տա­լիս: Այ­սինքն, որ Ա­լիե­ւը նման ին­տեր­վեն­ցիա չի փոր­ձում, ա­պա բա­ցատ­րութ­յունն աչ­քի ա­ռաջ է՝ դրա ռեալ հնա­րա­վորութ­յուն չի տես­նում, եւ դա, միան­շա­նակ, կապ­ված է այն բազ­մա­կի մե­սիջ­նե­րից հե­տո, ո­րոնք քա­նիցս ե­կել են ինչ­պես Թեհ­րա­նից, այն­պես էլ՝ Մոսկ­վա­յից: Ընդ ո­րում, Ա­լիե­ւի դիր­քո­րոշ­ման վրա ազ­դող գոր­ծոն չէ ան­գամ այն, թե Նի­կոլն ինչ տրա­մադր­վա­ծութ­յուն ու­նի եւ դե­պի ուր է տա­նում Ռու­սաս­տա­նի ու Ի­րա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը: Այ­սինքն, հաս­կա­նում է, որ ռուս-ի­րա­նա­կան այդ մե­սիջ­նե­րը եւս Նի­կո­լի դիր­քո­րո­շու­մը հաշ­վի չեն առ­նում. նման ին­տեր­վեն­ցիա թույլ չեն տա` ան­կախ Նի­կո­լի ա­սած­նե­րից կամ ա­րած­նե­րից: Ի­մաս­տա­յին ա­ռու­մով՝ այս նկա­տա­ռու­մով. ինչ­պես Մոսկ­վան, այն­պես էլ Թեհ­րա­նը Ադր­բե­ջան-Ս­յու­նիք-­Թուր­քիա գի­ծը հա­մա­րում են Ռու­սաս­տա­նին Ի­րա­նից բա­ժա­նող պատ­նեշ, ռազ­մա­վա­րա­կան, ա­վե­լին՝ անվ­տան­գա­յին ծանր հար­ված, ու ան­կախ ա­մեն ին­չից, դրա դե­մը կառ­նեն:

Ընդ ո­րում, Ա­լիե­ւի սպա­սե­լիք­նե­րը, թե ռուս-ի­րա­նա­կան գոր­ծո­նը կա­րող է հան­կարծ թու­լա­նալ, ո­րը նրա հա­մար կդառ­նա շանս, նման է, որ չի աշ­խա­տում: Ի­հար­կե, Բաք­վին նաեւ հա­զիվ թե ռեալ հույ­սեր ներշն­չեն այն հրա­պա­րա­կա­յին սրա­ցում­նե­րը, ո­րոնք նկատ­վում են Ի­րան-ԱՄՆ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում: Ան­գամ այն դեպ­քում, երբ Թ­րամ­փը մի գլուխ Ի­րա­նին սպառ­նում է «նա­խա­դե­պը չու­նե­ցող ռմբա­կո­ծութ­յուն­նե­րով», Թեհ­րանն էլ ար­ձա­գան­քում է տա­րա­ծաշր­ջա­նի ա­մե­րիկ­յան ռազ­մա­բա­զա­նե­րը հո­ղին հա­վա­սա­րեց­նե­լու մա­սին խոս­տում­նե­րով: Չ­նա­յած դրան, հիմ­նա­կա­նում լուրջ փոր­ձա­գի­տա­կան աղբ­յուր­նե­րը շա­րու­նա­կում են չնչին հա­մա­րել Ի­րա­նի եւ ԱՄՆ-ի մի­ջեւ պա­տե­րազ­մը, եւ ան­գամ ռու­սա­կան գոր­ծո­նը հաշ­վի չառ­նե­լով: Մինչ­դեռ ռու­սա­կան գոր­ծոնն էլ ի­րա­կա­նում կա, եւ այն ներ­կա պա­հին եր­կու կող­մե­րի հա­մար ա­ռա­վել քան լուրջ է, ո­րին դեռ կհաս­նենք:

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում ա­սել, թե Ա­լիեւն այն միա­միտն է, ով կա­րող է չա­փա­զանց մեծ հույ­սեր կա­պել հա­կաի­րա­նա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան՝ Ադր­բե­ջան-Իս­րա­յել-ԱՄՆ դաշ­նութ­յան մա­սին խոս­տում­նե­րի հետ, ի­հար­կե, քիչ հա­վա­նա­կան է: Ա­ռա­վել եւս, հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ մյուս դաշ­նակ­ցի մոտ՝ Թուր­քիա­յում առ­կա ի­րա­վի­ճա­կը: Փաս­տը, որ միայն Ս­տամ­բու­լում այս կի­րա­կի Էր­դո­ղա­նի դեմ մոտ 2,2 մի­լիոն մարդ դուրս ե­կավ, ի­հար­կե, հեր­թա­կան վկա­յութ­յունն է, որ ներ­թուր­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը շարժ­վում է դե­պի գերս­րա­ցում: Ա­ռա­վել եւս, որ այդ հա­ջո­ղութ­յան հի­ման վրա ներ­թուր­քա­կան ընդ­դի­մութ­յու­նը սկսել է Էր­դո­ղա­նի հրա­ժա­րա­կա­նի եւ նոր ընտ­րութ­յու­ննե­րի պա­հան­ջով միան­գա­մայն տպա­վո­րիչ գոր­ծըն­թաց: Կ­հա­ջող­վի՞, թե՝ ոչ, այս պա­հին ան­գամ դա չէ ամ­բողջ խնդի­րը: Այլ այն, որ ա­մեն դեպ­քում դա ներ­թուր­քա­կան հար­թա­կում շա­րու­նա­կա­կան ցնցու­մա­յին գոր­ծըն­թաց է են­թադ­րում, ո­րը, ան­կախ մյուս բո­լոր գոր­ծոն­նե­րից, իր հեր­թին է սահ­մա­նա­փա­կում Ա­լիե­ւին պետք ե­ղած դեպ­քում օգ­նութ­յան հաս­նե­լու Էր­դո­ղա­նի հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րը:

ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ

Ա­հա այս ի­րա­վի­ճա­կում Ա­լիե­ւի հա­մար «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» աս­վա­ծը, ի­հար­կե, դառ­նում է էլ ա­վե­լի մշու­շոտ ե­րա­զանք: Բայց նաեւ, այն սխե­ման, ո­րը Նի­կոլն ա­ռա­ջար­կում է, իր հեր­թին է Ա­լիե­ւի հա­մար մնում ան­ցան­կա­լի: Այն ի­մաս­տով, որ ա­ռանց ռու­սա­կան մաս­նակ­ցութ­յան այդ ծրա­գի­րը չի ստաց­վում, իսկ Նի­կո­լի ա­ռա­ջար­կում ռու­սա­կան մաս­նակ­ցութ­յու­նը մնում է ան­տես­ված: Կարճ ա­սած, ե­թե հնա­րա­վոր չէ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք»՝ այդ տեր­մի­նի ա­լիեւ­յան պատ­կե­րաց­մամբ, ա­պա դրա միակ այ­լընտ­րան­քը Բաք­վի հա­մար միան­շա­նակ նո­յեմ­բե­րի 9-ի սխե­ման է: Ու քա­նի դեռ Նի­կո­լը չի վե­րա­դար­ձել այդ ուղ­ղութ­յուն, Ա­լիե­ւի ճնշում­նե­րը, այդ թվում՝ Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խե­լու մա­սով, ինչ­պես քա­նիցս են­թադ­րել ենք, շա­րու­նակ­վե­լու են՝ Նի­կո­լին տա­նե­լով ա­վե­լի ու ա­վե­լի խո­րա­ցող փա­կու­ղի:

Մ­յուս կող­մից էլ, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէ, որ տար­բեր ար­տա­քին ու­ժեր, այդ թվում՝ ռուս­ներն ու­շադ­րութ­յամբ հե­տե­ւում էին Գ­յում­րու ընտ­րութ­յու­ննե­րին, որ­քան էլ որ այն հա­մայն­քա­յին էր: Այս­տեղ եր­կու փաստ ֆիքս­վեց. այն ի­րա­կան ա­րեւմ­տա­մե­տութ­յու­նը, ո­րը կա Հա­յաս­տա­նում եւ Նի­կո­լի վար­կա­նի­շը: Եր­կու փաստն էլ Նի­կո­լին դարձ­նում են շատ ա­վե­լի խո­ցե­լի՝ էլ ա­վե­լի սահ­մա­նա­փակ քայ­լե­րի հնա­րա­վո­րութ­յուն­նե­րով, թեեւ ա­ռանց այդ էլ լուրջ փա­կու­ղա­յին վի­ճա­կում էր: Իսկ առ­ջե­ւում՝ մա­յի­սի 9-ին, չմո­ռա­նանք, մոս­կով­յան այց կա: