ԱՄՆ-ում լուծվե՞լ է Էրդողանի «ժառանգորդի» հարցը

Ինչ­պեսեւ մեր նա­խորդ հրա­պա­րակ­ման մեջ են­թադ­րել էինք, նախ՝ Թուր­քիա­յում մի փոքր մեղմ­վե­ցին հրա­պա­րա­կա­յին հա­կաէր­դո­ղա­նա­կան ակ­ցիա­նե­րը: Եվ երկ­րոր­դը՝ արտ­գործ­նա­խա­րար Ֆի­դա­նը մեկ­նեց վա­շինգ­տոն՝ փոր­ձե­լով Թ­րամ­փի վար­չա­կազ­մի հետ ինչ-որ բա­ներ պայ­մա­նա­վոր­վել (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=309012&l=am):

Այդ այ­ցը գո­նե մեկ բան ցույց տվեց. Էր­դո­ղա­նը հստակ գի­տակ­ցում է, որ ներ­կա­յիս իր հիմ­նա­կան խնդիր­ները գա­լիս են գլո­բա­լիստ­նե­րից, ով­քեր ցան­կա­նում են ի­րեն փո­խա­րի­նել շատ ա­վե­լի հա­վա­տա­րիմ Ի­մա­մօղ­լիով: Նաեւ հաս­կա­նում է, որ ոչ պա­կաս խո­րը հա­կա­սութ­յուն­ներ ու­նի նաեւ թրամփ­յան ԱՄՆ-ի հետ, այ­սինքն՝ «եր­կու քա­րի ա­րան­քում» կողմ­նո­րոշ­ման խնդրի ա­ռաջ է: Եվ Ֆի­դա­նի այդ այցն ակ­նարկ էր, որ ա­վե­լի նա­խընտ­րե­լի է ա­մե­րիկ­յան «քա­րը», քա­նի որ եվ­րո­պա­կան հար­ված­նե­րը նրա հա­մար նշա­նա­կում են «գու­նա­վոր հե­ղա­փո­խութ­յուն»՝ բո­լոր հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ:

Այս­պի­սով, ի՞նչ է ցան­կա­նում Թ­րամփն Էր­դո­ղա­նից: Ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, որ Թուր­քիան մնա այն կա­մա­կա­տա­րի դե­րում, որն ի սկզբա­նե նրա հա­մար հատ­կաց­ված էր: Այն է՝ ինք­նիշ­խա­նա­կան այն բո­լոր ձեռք­բե­րում­նե­րի մա­սին, ո­րոնք Էր­դո­ղանն ու­նե­ցավ վեր­ջին եր­կու տաս­նամ­յակ­նե­րին, պետք է մո­ռա­նալ: Տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մա­կար­դա­կով դա կու­նե­նա այս ի­մաս­տը. ե­թե Թ­րամ­փը ինչ-որ բա­ներ է պայ­մա­նա­վոր­վում (կամ չի պայ­մա­նա­վոր­վում) Մոսկ­վա­յի հետ, ա­պա պետք է գոր­ծել հենց այդ դաշ­տում, ոչ մի ինք­նու­րույ­նութ­յուն: Եվ նույ­նը Ի­րա­նի հար­ցում:

­Ռեա՞լ է, որ Էր­դո­ղանն ըն­դու­նի այդ դե­րը: Դեռ կփոր­ձի սա­կար­կել, միայն թե այն գլխա­վոր խա­ղա­թուղ­թը, ո­րը նա ու­ներ մինչ այժմ, կա­րող է եւ առ­հա­սա­րակ ոչն­չա­նալ: Այ­սինքն, ե­թե տե­ւա­կան ժա­մա­նակ Էր­դո­ղա­նը կա­րո­ղա­նում էր խա­ղալ եր­կու «ա­թո­ռի վրա», այն է՝ ռու­սա­կան եւ ա­մե­րիկ­յան ուղ­ղութ­յու­նն­երում՝ նրանց հա­կա­սութ­յուն­նե­րից ել­նե­լով, ա­պա հի­մա, ե­թե այդ հա­կա­սութ­յուն­նե­րը տե­ղա­փոխ­վեն փո­խա­դարձ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի դաշտ, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը՝ ե­թե Մոսկ­վան եւ Վա­շինգ­տո­նը հստա­կեց­նեն սե­փա­կան շա­հե­րի ո­լորտ­նե­րը եւ հաս­նեն դրանք չխախ­տե­լու թե­կու­զեւ ժա­մա­նա­կա­վոր պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յան, ա­պա նաեւ «եր­կու ա­թո­ռի վրա» խա­ղա­լու մե­խա­նիզմն է դառ­նում ա­նի­մաստ: Կարճ ա­սած, ե­թե Ֆի­դա­նի վա­շինգ­տոն­յան այ­ցը հա­ջող է ա­վարտ­վել, ա­պա մեկ է, դա է­լի են­թադ­րում է Էր­դո­ղա­նի «թո­շա­կի գնա­լու» տար­բե­րակ: Այն տար­բե­րութ­յամբ, որ կա­րող է «ժա­ռան­գորդ» կար­գել շատ ա­վե­լի քիչ ար­մա­տա­կան նույն Ֆի­դա­նին, ով թրամփ­յան թի­մում ա­վե­լի ըն­կա­լե­լի է` դրա­նով երաշ­խա­վոր­ված դարձ­նե­լով «ա­պա­հով ծե­րութ­յու­նը»:

­Բայց այս ամ­բողջ մե­խա­նիզ­մը կախ­ված է մի մեծ «ե­թե»-ից. ե­թե ռուս-ա­մե­րիկ­յան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ լի­նեն: Ներ­կա ըն­թաց­քը նման հույ­սեր, ի­հար­կե, տա­լիս է: Այդ թվում, որ ա­մե­րի­կա­ցի­ներն ար­դեն այս պա­հին են սկսում հա­կա­ռու­սա­կան պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի թու­լա­ցում, ընդ ո­րում, պատ­րաստ­վե­լով դա պար­տադ­րել Եվ­րո­պա­յին: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ մաս­նա­վո­րա­պես Մակ­րո­նը հայ­տա­րա­րում է՝ ոչ մի թու­լա­ցում, պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը կմնան ան­գամ ուկ­րա­ի­նա­կան հա­կա­մար­տութ­յան ա­վար­տի դեպ­քում, եւ սա եւս մեկ ան­գամ է ի հայտ բե­րում այն սրութ­յու­նը, որն այս պա­հին կա Թ­րամ­փի եւ եվ­րագ­լո­բա­լիստ­նե­րի մի­ջեւ:

Մ­յուս կող­մից, դեռ սրա­ցում­ներ կան Ի­րա­նի հետ կապ­ված, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Գե­րա­գույն ա­ռաջ­նոր­դը հա­մա­ռո­րեն մեր­ժում է ԱՄՆ-ի հետ ա­մեն մի բա­նակ­ցութ­յուն: Դա, ի­հար­կե, ստեղ­ծում է ներ­քին հա­կա­սութ­յու­ններ, հաշ­վի առ­նե­լով, որ նա­խա­գա­հա­կան թե­ւի մոտ կան այլ տրա­մադ­րութ­յուն­ներ: Դա կա­րող է նաեւ ո­րո­շա­կի հա­կա­սութ­յու­ններ ստեղ­ծել ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Թ­րամ­փը մեծ հույ­սեր ու­նի Ի­րա­նի հար­ցում Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յան հետ:

­Բայց մյուս կող­մից էլ այն, որ ԱՄՆ-Ի­րան ծա­վա­լուն ռազ­մա­կան հռե­տո­րա­բա­նութ­յան տակ նկատ­վում է նաեւ լավ թաքց­ված բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թաց, հաս­տա­տում են ան­գամ ի­րա­նա­կան միան­գա­մայն տե­ղե­կաց­ված աղբ­յուր­նե­րը: Այ­սինքն, այս պա­հին ի­րա­կա­նում խնդի­րը ոչ թե պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի գա­լու ցան­կութ­յան բա­ցա­կա­յութ­յունն է, այլ որ Ի­րա­նը հա­մա­ռո­րեն ցան­կա­նում է ստա­նալ այն, ինչ հա­մա­րում է ի­րե­նը: Եվ ա­ռա­ջին հեր­թին, ի­րաք­յան եւ մյուս շիա­նե­րի հան­դեպ վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը, հաշ­վի առ­նե­լով, որ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քը փաս­տա­ցի գտնվում է վե­րա­ձե­ւա­վոր­ման ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թա­ցում: Եվ այս մասշ­տա­բա­յին «բա­զար­նե­րում» ե­րաշ­խա­վոր­ված խո­սել հնա­րա­վոր արդ­յունք­նե­րի մա­սին, ի­հար­կե, դեռ վաղ է: