ՄԵՐՁԱՎՈՐ ԱՐԵՎԵԼՔԸ ՆՈՐ ԱՇԽԱՐՀԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՏԵՍՔ ԿՍՏԱՆԱ

Ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը, որ զար­գա­նում են Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քում (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=307558&l=am), միան­շա­նակ ակ­նար­կում են, որ ըն­թա­նում է Սի­րիա­յի մաս­նատ­ման ծրա­գիր, ին­չի մա­սին, ի դեպ, խո­սել ենք դեռ սի­րիա­կան նա­խորդ ի­րա­դար­ձութ­յու­ննե­րի ժա­մա­նակ, երբ Ա­սա­դը հե­ռա­ցավ: Այն, որ դրա հիմ­նա­կան շա­հա­ռուն, ի­հար­կե, թրամփ­յան ԱՄՆ-ի ա­մե­նաակ­տիվ միջ­նոր­դութ­յամբ դառ­նում է Իս­րա­յե­լը, ա­սենք, նաեւ քր­դե­րը, ո­րոնք Քուր­դիս­տան ստեղ­ծե­լու չա­փա­զանց ռեալ հնա­րա­վո­րութ­յուն ու­նեն, դա եւս տե­սա­նե­լի է:

Սա­կայն այս­տեղ այն հարցն է, թե ի՞նչ կա­րող են նման ի­րա­վի­ճա­կում ա­նել Թուր­քիան եւ Ի­րա­նը:

Ա­սել, թե այս ի­րա­վի­ճա­կում Թուր­քիան, որ­պես կոմ­պեն­սա­ցիա, կա­րող է վերց­նել հյու­սի­սա­յին Սի­րիան, քիչ հա­վա­նա­կան է: Փաստն այն է, որ այս պա­հին իս­րա­յել­յան լրատ­վա­մի­ջոց­նե­րը հա­ճա­խա­կի են տպագ­րում Սի­րիա­յի մաս­նատ­ման քար­տեզ­ներ, որտեղ հիմնականում քրդա­կան տի­րույթ­նե­րը ձգվում են ողջ հյու­սի­սա­յին Սի­րիա­յով մեկ: Եվ այն, որ հի­մա նրանք ակ­տի­վա­ցել են Հա­լե­պում, աս­վա­ծի փաս­տա­կան տեսքն է:

Գ­լո­բալ ի­մաս­տը սա է. իր ան­կան­խա­տե­սե­լիութ­յամբ եւ ինք­նու­րույ­նութ­յան նկրտում­նե­րով, ռազ­մա­վա­րա­կան տե­սանկ­յու­նից Թուր­քիան գնա­լով ա­վե­լի քիչ հե­տաքրք­րութ­յուն է ներ­կա­յաց­նում ԱՄՆ-ի հա­մար: Եվ ե­թե ստեղծ­վի շատ ա­վե­լի են­թարկ­վող Քուր­դիս­տա­նը, Թուր­քիա­յի նշա­նա­կութ­յունն առ­հա­սա­րակ կզրո­յա­նա: Ու նաեւ չմո­ռա­նանք, որ Քուր­դիս­տա­նի հա­վակ­նութ­յուն­նե­րը տա­րած­վում են նաեւ Թուր­քիա­յի ուղ­ղութ­յամբ:

Այն, որ ներ­կա փու­լում Էր­դո­ղա­նը կտրուկ ակ­տի­վաց­նում է եվ­րո­պա­կան վեկ­տո­րը՝ նո­րից օ­րա­կարգ բե­րե­լով ԵՄ-ին Թուր­քիա­յի ան­դա­մակ­ցութ­յան թե­ման, պա­տա­հա­կան չի կա­րե­լի հա­մա­րել: Թուր­քիա­յին պետք է աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան խո­շոր գոր­ծըն­կեր, եւ այդ դե­րին այս պա­հին հա­մընկ­նում է միայն Եվ­րո­պան: Այլ հարց է՝ Եվ­րո­պան իր ներ­կա քա­ղա­քա­կան տես­քով եւ նշա­նա­կութ­յամբ կպահ­պան­վի՞, որ մի բան էլ Թուր­քիա­յի հա­մար թի­կունք դառ­նա: Բայց այս պա­հին կա այն, ին­չը կա, եւ Էր­դո­ղա­նը, ի­հար­կե, միան­շա­նակ գի­տակ­ցում է, թե այս զար­գա­ցում­ներն ուր կա­րող են տա­նել, եւ եվ­րո­պա­կան ուղ­ղութ­յունն էլ դառ­նում է միա­կը:

Ռու­սաս­տա­նի հա­մար, թե­րեւս, Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քի նման նոր վեր­ձե­ւու­մը կա­րող է նաեւ ձեռն­տու լի­նել: Թե­կու­զեւ այն պարզ պատ­ճա­ռով, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նի ներ­կա կա­ռուց­ված­քը ստեղծ­վել է Բ­րի­տա­նիա­յի սցե­նա­րով եւ ու­նի Ռու­սաս­տա­նի հա­մար վա­տա­գույն տես­քը: Ո­րո­շա­կի ճեղ­քում միայն այս նոր փո­փո­խութ­յուն­նե­րի ֆո­նին հնա­րա­վոր դար­ձավ՝ Ի­րա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի նկա­տե­լի ա­ռա­ջըն­թա­ցի մի­ջո­ցով: Բայց դա ե­րաշ­խա­վոր­ված չէ՝ կախ­ված լի­նե­լով ինք­նու­րույ­նութ­յան էա­կան մա­կար­դակ ու­նե­ցող Ի­րա­նի ցան­կութ­յուն­նե­րից: Իսկ մյուս կող­մից, Թուր­քիա­յին Բ­րի­տա­նիան սար­քել է Ռու­սաս­տա­նի հետ մշտա­կան թշնա­մի: Այ­սինքն, ե­թե Թուր­քիա­յին փո­խա­րի­նե­լու է բեր­վում Քուր­դիս­տա­նը, ա­պա դա կա­րող է շատ ա­վե­լի ըն­դու­նե­լի սխե­մա դառ­նալ Մոսկ­վա­յի հա­մար:

Իսկ ա­հա Ի­րա­նում ակն­հայ­տո­րեն խո­րը ներ­քին հա­կա­սութ­յուն­ներ են այս հնա­րա­վոր նոր ի­րո­ղութ­յու­նն­երին ըն­դա­ռաջ կամ դեմ գնա­լու հար­ցով: Ըն­դա­ռաջ գնա­լը, ո­րը կա­րող է լի­նել Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յամբ ԱՄՆ-ի հետ բա­նակ­ցութ­յու­ննե­րի գնա­լու տես­քով, թե­րեւս, ո­րո­շա­կիո­րեն ըն­դու­նե­լի է գոր­ծող նա­խա­գա­հի թե­ւի հա­մար: Բայց Գե­րա­գույն ա­ռաջ­նոր­դը շա­րու­նա­կում է հան­դես գալ «ԱՄՆ-ի հետ ոչ մի բա­նակ­ցութ­յուն» դիր­քե­րից՝ դա բա­ցատ­րե­լով Թ­րամ­փի ներ­կա­յաց­րած պա­հանջ­նե­րի ա­նըն­դու­նե­լիութ­յան տե­սա­կե­տից: Բա­նը հա­սել է նրան, որ Փե­զեշ­քիա­նը ար­դեն հրա­պա­րա­կավ է քա­նիցս խո­սում այդ հա­կա­սութ­յան մա­սին. «Ա­մե­րի­կա­ցի պաշ­տոն­յա­նե­րը, այդ թվում՝ Թ­րամ­փը, հույ­սեր են կա­պում մեր ներ­քին տա­րա­ձայ­նութ­յուն­նե­րի հետ, բայց ե­թե մենք միա­վոր­վենք, ա­ռաջ կգնանք»: Իսկ կմիա­վոր­վե՞ն, ե­թե բա­նը հա­սավ նրան, որ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի կողմ­նա­կից փոխ­նա­խա­գահ Զա­րիֆն ար­դեն երկ­րորդ ան­գամ է հրա­ժա­րա­կան տա­լիս:

Մ­յուս կող­մից, ե­թե Ա­յա­թոլ­լահ Խա­մե­նեին շա­րու­նա­կի նույն ուղղ­վա­ծութ­յու­նը, ա­պա բա­վա­կա­նին տա­րօ­րի­նակ վի­ճա­կում է հայտն­վե­լու. ըստ էութ­յան, նա այս պա­հին տարա­ծաշր­ջա­նա­յին ընդ­հա­նուր հար­ցե­րով հայտն­վում է նույն թե­ւում, որ­տեղ Թուր­քիան է եւ բրի­տա­նա-եվ­րո­պա­կան գլո­բա­լիստ­նե­րը: Այն դեպ­քում, երբ այս եր­կու ու­ժե­րի խա­ղե­րի արդ­յուն­քում է, որ Ի­րա­նը դուրս մնաց սի­րիա­կան խա­ղա­տախ­տա­կից, եւ այս պա­հին, երբ Սի­րիան մաս­նատ­ման շե­մին է, կա­րո­ղա­նում է բա­վա­րար­վել միայն ընդ­հա­նուր բնույ­թի հայ­տա­րա­րութ­յու­ննե­րով: Չ­նա­յած մյուս կող­մից էլ, թեեւ չբա­նակ­ցե­լու մա­սին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րին, այն, որ ի­րա­կա­նում այդ բա­նակ­ցութ­յուն­ներն ար­դեն իսկ կան, ան­հեր­քե­լի է:

Ա­հա այս ընդ­հա­նուր ֆո­նին, ի­հար­կե, մեզ հա­մար ա­ռանց­քա­յին է մնում հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կի հար­ցը: Այն, որ այս պա­հին Ա­լիե­ւը մնա­ցել է «եր­կու քա­րի ա­րան­քում», դա հաս­կա­նա­լի է. բա­րի­կադ­նե­րի մի կող­մում Թուր­քիան է, մյու­սում՝ Իս­րա­յե­լը, եւ նրանց հա­կա­սութ­յու­նն­երը որ­քան էլ փոր­ձեն ցույց չտալ, միայն խո­րա­նում են: Ա­լիեւն ակն­հայ­տո­րեն դեռ սպա­սո­ղա­կան վի­ճա­կում է: Բայց այն, որ պար­բե­րա­բար Ադր­բե­ջա­նից մտքեր են հնչում Իս­րա­յել-Թ­րամփ ուղ­ղութ­յան մա­սին, հա­վել­յալ ան­գամ հու­շում է, թե նա­խա­պատ­վութ­յու­նը որ կող­մում է:

Ինչ վե­րա­բե­րում է Հա­յաս­տա­նին, ա­պա փաստն այն է, որ Նի­կոլն այս ծայ­րա­հեղ ծանր ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Հա­յաս­տա­նին թո­ղել է ա­ռանց դաշ­նակ­ցի: Դեռ մի բան էլ ինչ-որ եվ­րո­պա­նե­րից, թուր­քա­կան սահ­մա­նից ու «դե­մոկ­րա­տիա­նե­րից» է խո­սում, թեեւ միայն սի­րիա­կան ի­րո­ղութ­յու­ննե­րը գա­լիս են հու­շե­լու, որ Ցե­ղաս­պա­նութ­յուն աս­վածն ան­գամ 21-րդ դա­րում միան­գա­մայն ի­րա­տե­սա­կան հաս­կա­ցութ­յուն է: Այս ի­րա­վի­ճա­կում ա­մե­նաա­րագ տեմ­պե­րով ՀԱՊԿ վե­րա­դառ­նա­լը Հա­յաս­տա­նի հա­մար քիչ թե շատ ե­րաշ­խա­վոր­ված միակ տար­բե­րակն է: Բայց, կրկնենք, այս­տեղ դեռ Նի­կոլ կա:

Մ­յուս կող­մից, ե­թե ռուս­նե­րը չեն մի­ջամ­տում սի­րիա­կան ի­րա­դար­ձութ­յու­ննե­րին, ա­պա դա եւս մեկ ակ­նարկ է, որ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րից ո­րո­շա­կի ե­րաշ­խիք­ներ ու­նեն Հա­րա­վա­յին Կով­կաս – Ի­րան ուղ­ղութ­յան հետ կապ­ված: Ե­թե այդ­պես է, կնշա­նա­կի, որ Նի­կո­լը, ա­սենք նաեւ Ա­լիեւն ա­ռանձ­նա­պես ընտ­րե­լու բան էլ չու­նեն: