Մինչեւ հիմա ինձ նմանեցրել են պապուս, հիմա՝ փոխվեց. Խորեն Լեւոնյան

Մեծ էկրան բարձրացավ «Վազգեն. վերջին Սպարապետը» ֆիլմը: Ֆիլմի պրեմիերային ներկա էին վաստակավոր արտիստներ, քաղաքական գործիչներ ու Վազգեն Սարգսյանի ընտանիքի անդամները: Ֆիլմը պատմում էր Սպարապետի անցած ուղին, նկարագրում խիստ, բայց, միեւնույն ժամանակ, փխրուն հոգին: Թեպետ մինչեւ ֆիլմի ցուցադրումը շատերը փորձում էին քաղաքական ենթատեքստեր գտնել, սակայն, այն իրականում Վազգեն Սարգսյանի զարմիկների հիշողության էկրանավորումն էր՝ սիրելի հորեղբոր մասին: Հիշեցնենք, որ «Վազգեն. վերջին Սպարապետը» ֆիլմը պետական ֆինանսավորում չի ունեցել եւ նկարահանվել է բացառապես անհատների շնորհիվ: Իսկ գլխավոր դերում հանդես է եկել վաստակավոր արտիստ ԽՈՐԵՆ ԼԵՎՈՆՅԱՆԸ, ումից էլ ստացանք մի շարք հարցերի պատասխաններ:

«ԱՌԱՋԻՆ ՔՐԻՍՏՈՆՅԱ ԱԶԳՆ ԵՆՔ, ԴՐԱ ՄԱՍԻՆ ՖԻԼՄ ՉՈՒՆԵՆՔ»

— Ինչո՞ւ նմանատիպ պատմական ֆիլմեր շատ չեն նկարվում կամ նկարվելուց էլ պետական ֆինանսավորում չեն ստանում:

— Ես չեմ կարող Ձեր հարցին պատասխանել, բայց կարծում եմ՝ միշտ է եղել այդպես: Բոլոր այն ժամանակներում, երբ ես աշխատել եմ Հանրային հեռուստատեսությունում՝ 2001 թվականից արվել են շատ գործեր ե՛ւ գրականության, ե՛ւ ֆիլմարտադրության համար: Հիմա չեմ կարող ասել, թե ոչինչ չի արվել: Ինչ-որ պահի ես կուզեի, որ դա չդադարեր եւ շարունակական բնույթ կրեր: Կարծում եմ՝ բոլորն էլ գիտեն, որ ֆիլմերի մասին է խոսքը՝ «Սպանված աղավնի», «Մի վախեցիր», «Խաչագողի հիշատակարանը», վերջերս էլ հետաքրքիր սերիալային տարբերակով գործեր եղան: Ես կցանկանամ` դրանք չվերջանան, քանի որ մենք այնքան հարուստ նյութ ունենք, որ կարող ենք անդադար նկարել եւ խոսել մեր մասին: Չգիտեմ, չեմ կարող պատասխանել, թե ինչո՞ւ չի ֆինանսավորվում պետական մակարդակով, բայց հիմա մարդիկ՝ անհատներ, իրենց ընկերների հետ միասին փորձում են իրենց սուղ միջոցներով ֆիլմ նկարահանել, ինչի համար շնորհակալ ենք նրանցից: Թե որակը ինչպիսին է լինում, դա արդեն պետք է ունկնդիրն ասի:

— Չե՞ք կարծում, որ, այնուամենայնիվ, նմանատիպ ոչ կոմերցիոն ֆիլմերը պետք է նկարվեն պետական ֆինանսավորման շնորհիվ:

— Երբ 2006 թվականին նկարեցինք «Մի վախեցիր» ֆիլմը, այդ պահից խնդրել եմ, երազել եմ, առաջարկել եմ, որ նմանատիպ ֆիլմերը շարունակական լինեն: Այս ֆիլմերը ոչ միայն Առաջին արցախյան պատերազմի մասին են, այլ ընդհանրապես, մեր հերոսական անցյալի, գուցե ինչ-որ տեղ մեր ականջին ոչ այդքան հաճելի մեր անցյալի դեպքերի մասին: Եկեք նկարենք, թող տեսնեն մարդիկ, թե ինչպես են դավաճանում, ինչպես կարելի է մեծ ՝ ծովից ծով երկիրը մասնատել: Վերջիվերջո, մենք առաջին քրիստոնյա ազգն ենք, ինչո՞ւ դրա մասին ֆիլմ չունենք: Միայն խոսում ենք: Նկարահանենք մեր քրիստոնեության ընդունումը: Եկեք մի այնպիսի ֆիլմ նկարահանենք, որ ողջ աշխարհը տեսնի՝ բարձրորակ, հոլիվուդյան մակարդակով: Դրա փողը կա, ես վստահ եմ ասում, որ կա: Չինացիները ֆիլմ են նկարում, որ իրենց նախնիները ծառերից ծառ են թռնում, կտուրներից` կտուր, իսկ մեր նախնիները առաջինն են եղել, որ քրիստոնեություն են ընդունել: Իսկ մենք ի՞նչ ենք նկարահանում, Եղեռնից փախած, ճղճղված, արյունոտ, վատ վիճակում մարդկանց: Ես դրան կողմնակից չեմ: Ես ուզում եմ մենք շատ ֆիլմարտադրություն ունենանք մեր պատմության մասին, որ երեխաները, դպրոցականներն ու ուսանողները նայեն եւ տեսնեն, թե 12-րդ դարի հայն ինչ հագուկապ է ունեցել, ինչ է կերել, ինչպես է վերաբերվել ծնողներին եւ, առհասարակ, ինչպիսի երգեր է երգել, ինչ աշխատանքով է զբաղվել 8-5-րդ դարերի հայը: Ոչինչ չունենք նման պատմություն ներկայացնող, բայց ունենք 19-րդ դարի վերջ 20- րդ դարի սկիզբ ներկայացվող այդպիսի տուժած, խեղճացած հայի մասին պատմող դեպքեր, ֆիլմեր եւ կերպարներ: Անկեղծ, ցավ եմ ապրում:

«ՄԵԶ ՎԱԶԳԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ՊԵՍ ՊԻՆԴ ԲԱԶՈՒԿ Է ՊԵՏՔ»

— Վերադառնանք Ձեր մարմնավորած կերպարին՝ Վազգեն Սարգսյանին: Ի՞նչ եք կարծում՝ կենդանության օրոք նա այդչափ սիրված եւ գնահատված չի՞ եղել:

— Գիտեք, ես միշտ կողմնակիցն եմ եղել խստության, կարգ ու կանոնի եւ կարգապահության՝ յուրաքանչյուր ասպարեզում, ինչը շատերը չեն սիրում: Իսկ երբ չկա կարգ ու կանոն եւ խստապահություն, ապա ամեն բան փլուզվում է ու, կարծես, վերածվում է ընկերական մի քիչ «քեֆը լավ մակարդակի» հարաբերության: Ես պատկերացնում եմ, թե նրա հետ որքան չեն կարողացել համակերպվել մարդիկ, որոնք խստություն չեն սիրել, իսկ նա ասել է՝ այսպես պետք է լինի ու վերջ: Բայց կարեւորը ասել ու արել է, ասել ու խոսքը պահել է, ասել ու բանակ է ստեղծել, ասել ու երկիր է սարքել, բա դրա համար պետք է խստություն: Եթե Վազգենը խիստ չլիներ, նույնիսկ չեմ կարող ասել, թե ինչ կլիներ մեր երկրի վիճակը: Մեզ այդպիսի պինդ բազուկ է պետք: Մեզ խոսք է պետք՝ ասել ու անել, վե՛րջ: Մարդիկ երբեմն խիստ են լինում, որ դիմացինը ավելի լավը լինի, իր քայլը ճիշտ լինի: Հիմա իսկապես շատերը բառեր եւ արտահայտություններ են օգտագործում, որոնք ես չեմ ուզում լսել, որովհետեւ այդ բառերը մի տեսակ դարձել են ջուր: Կարծես արժեզրկվել են բառեր, որոնք մեծ արժեք են եղել՝ հայրենասիրություն, տղամարդկություն, հերոսություն, չես կարողանում օգտագործել, որովհետեւ գեղեցիկ հայերենից այդ արտահայտությունները վերացրել են:

— Ֆիլմում տարբեր տեքստեր են հնչում երկրի, հայրենիքի, Արցախի վերաբերյալ: Եղե՞լ են տեքստեր, որոնց հետ Դուք հաշտ չեք եղել:

— Ինչ հիշում եմ իմ ստեղծագործական կյանքը, ես երբեք այդքան հաշտ ու խաղաղ չեմ եղել: Միշտ վիճել եմ ինչ-որ բաների հարցում, փորձել եմ ավելի լավը փոխել: Կարծում եմ՝ իմ կյանքում դա բնավորության գիծ է, որը իմ ընտանիքից եմ ժառանգել, եւ դա այդպես էլ կմնա: Սակայն, ֆիլմում ինձ շատ դուր է գալիս մի արտահայտություն, երբ ասում է՝ «Մենք միշտ դռները բացել ենք ու ասել ենք, սա մեր տունն է, արի մեզ սպանի, արի մեր բարիքները կեր: Ու երբ գտնվել է մի խելառ, որոշել է դիմադրել ու թույլ չտալ՝ մենք մեր ձեռքով վերացրել ենք նրան»: Երեւի, դա միակ բանն է, որ ոչ թե կցանկանայի փոխվեր, այլ կուզեի չլիներ, որովհետեւ մենք մեզ շատ ենք թերագնահատում: Վերջերս շատ եմ նկատում՝ կա՛մ մեզ թերագնահատում ենք, կա՛մ՝ շատ գերագնահատում: Մենք պետք է մեզ ճիշտ գնահատենք՝ մենք ով ենք, ինչ տեսակ մարդ ենք, ինչ գեն ունենք, ինչ տեսակ մարդ ենք եղել անցյալում եւ ինչ ենք ուզում լինել ապագայում: Ես կուզեմ այդ հարցերը մշակույթի տեսքով նաեւ տրվի, որովհետեւ այդ հարցերը, արվեստը տեսողական ավելի շուտ է մարդկանց գրավում, քան դպրոցներում: Հատկապես հիմա, երբ երիտասարդներին ստիպես ինչ-որ բան կարդան: Մենք շատ արժանի մարդիկ ունենք, որոնց մասին շատ քչերս ենք իմանում, մարդիկ, ովքեր այս երկրի համար կյանք են տվել, չվայելելով ո՛չ խնջույքներ, ո՛չ երեխաների բերկրություն, ո՛չ ինչ-որ շքեղ կյանք, այլ ուղղակի իրենց կյանքը տվել են: Ես կարծում եմ, որ իմ ձայնը կլսեն: Հիմա շատ են ասում, եթե պահանջ կլինի, կանենք: Խնդրում եմ, թող պահանջ լինի:

ԻՆՉ Է ԱՍԵԼ ՍՊԱՐԱՊԵՏԸ ԽՈՐԵՆ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻՆ

— Վազգենի կերպարը մարմնավորելն ի՞նչ անդրադարձ ունեցավ Ձեզ վրա: Օրինակ, արդյոք որդեգրել եք նրա սկզբունքները:

— Գիտեք, այդ սկզբունքներով ես մեր տանն եմ մեծացել ու ապրել: Այդ նույն բառերը ես լսել եմ իմ պապից: Իմ հայրը ականատես է եղել Սունդուկյան թատրոնում գեղարվեստական ղեկավարի սենյակում, թե ինչպես է Սպարապետը Խորեն Աբրահամյանին ասել. «Վարպե՛տ, ես մեծացել եմ քո «Սարոյան եղբայրներ» ֆիլմի Գեւորգի կերպարով»: Այդ ամենը գուցե պատահականություն է, կամ՝ ոչ, բայց տեսեք արվեստն ինչ ուժ ունի: Այդպիսի հանճարեղ մարդիկ մշակույթով են ձեռք բերել իրենց սկզբունքները՝ ուրիշի հանճարեղ խաղացած կերպարից: Եվ կարծում եմ՝ մեր հաղթանակների գլխավոր պտուղը պետք է լինի, թե ինչ մշակույթ, ինչ արվեստ ենք տալիս սերունդներին: Ում են նայել եւ ում են նմանվել՝ Դուշման Վարդանը, Մոնթեն, Վազգենը եւ էլի շատ նվիրյալ տղերք: Նրանք մեծացել ու դաստիարակվել են, այո՛, սովետական ֆիլմեր դիտելով, որոնք քարոզում էին ֆաշիզմի վերջը, որոնք քարոզում էին հայրենիքի համար արյուն թափել, զոհվել, հաղթել: Իսկ մենք, կարծես թե, այդ տեսակի ֆիլմեր չունենք: Ու նայում ես, նշածս անձինք եղել են 24-25 տարեկան տղերք, բայց ի՜նչ հասուն էին եւ հստակ գիտեին ինչ են ուզում անել:

— Իսկ այս ֆիլմը ազդեցություն կունենա՞ նոր սերնդի վրա:

— Ես շատ սիրում եմ, հարգում եւ գնահատում եմ այս սերնդին: Ինձ բախտ է վիճակվում գնալ դպրոցներ եւ նրանց հետ անհատապես շփվել, եւ կարող եմ ասել` հիանալի սերունդ ունենք, եւ այդ սերնդին պետք է լավ նյութ, լավ կերակուր, ինչը փորձում ենք նրանց տալ, եւ կարծում եմ՝ դա մեզ մոտ ստացվում է: Նրան պետք է ուղղակի իմանան իրենց պատմությունը: Մենք նրանց ոչ հրահրում ենք ինչ-որ բանի կամ ասում՝ այ դու էլ պետք է այսպես լինես: Ո՛չ, պարզապես իմանան իրենց պատմությունը եւ դրանից հետեւություններ անեն: Այն տղերքը, ովքեր այս պահին սահմանում են եւ եղել են սահմանում, կարծում եմ՝ նրանք մեր ժամանակների հերոս տղերքն են:

— Մինչեւ ֆիլմի նկարահանումները՝ երբեւէ մտածե՞լ եք, որ այդքան նման եք Սպարապետին:

— Ես նմանություններ եմ գտնում աշխարհայացքների, սկզբունքների մեջ: Շատերը մինչեւ հիմա ինձ նմանեցրել են պապուս, հիմա փոխվեց: Եթե կարողացել եմ նման լինել, որը դիտմամբ չեմ արել՝ ես միայն ուրախ եմ: Չեմ փորձել մեկին-մեկ նմանակել, որովհետեւ դա կնմանվեր տնազ անելուն, կամ մուլտիպլիկացիոն ինչ-որ բանի կնմանվեր: Փորձել եմ չնմանակել, այլ ներվը, տղամարդկությունը, մտածելակերպն ու էությունը հասցնել հանդիսատեսին:

«ՎԱԶԳԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ ԿՈԿՈՐԴԻ ՎՐԱ ՓՈՔՐԻԿ ԿՏՐՎԱԾՔ ԿԱՐ»

«Վազգեն. վերջին Սպարապետը» ֆիլմի մտահղացման հեղինակ եւ գլխավոր պրոդյուսեր Նոնո Սարգսյանի՝ Վազգեն Սարգսյանի եղբոր դստեր խոսքերով՝ ֆիլմում ոչինչ հորինված չէ, ամեն ինչ իրական փաստերի վրա է հիմնված: Բայց նա համոզված է, եթե հորեղբայրը ողջ լիներ, ապա թույլ չէր տա, որ իր մասին ֆիլմեր նկարեին:

«Նա անգամ մեծ շուքով չէր նշում իր ծննդյան տարեդարձը՝ նեղ ընտանեկան միջավայրում միայն: Էլ ուր մնաց, երբ իմանար իր մասին ֆիլմ ենք նկարելու, չէր թողնի:Հաստատ կջղայնանար: Հուսով եմ, որ հիմա վերեւից նայում է ու շատ չի բարկանում ինձ վրա: Ինքը չէր սիրում, երբ իր մասին կենացներ էին խմում, իր մասին երգեր էին երգում»,-լրագրողների հետ զրույցում ասաց պրոդյուսերը:

Այն հարցին, թե՝ իսկապե՞ս Վազգենը մեկ տարեկան հասակում մահից է փրկվել, որը ֆիլմի ամենահուզիչ դրվագներից էր, Նոնոն պատասխանեց, որ՝ այո, մեկ ժամ գրեթե չի շնչել, կամ շատ դժվարությամբ է շնչել:

«Ֆիլմում չկան հորինված դրվագներ: Այո՛, մեկ տարեկանում եգիպտացորենի հատիկ էր կանգնել կոկորդին, եւ ասել էին, որ երեխան մահացած է, սակայն հավանաբար քիչ քանակությամբ օդ է գնացել, որի շնորհիվ ապրել է,եւ եթե ուշադիր լինեիք, ապա կտեսնեիք, որ Վազգեն Սարգսյանի կոկորդի վրա փոքրիկ կտրվածք կար»,- մանրամասնեց Նոնո Սարգսյանը:

ՆԱՆԱ ՍԱՐԳՍՅԱՆ