ԻՆՉԻ ՄԱՍԻՆ ԱԿՆԱՐԿԵՑԻՆ ԱԲԽԱԶԻԱՅԻ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

Այն, որ ԱՄՆ-ում տե­ղի ու­նե­ցած սկան­դա­լա­յին պատ­մութ­յու­նը ա­ռա­վել քան Մոսկ­վա­յի օգ­տին էր եւ նկա­տե­լիո­րեն բարձ­րաց­նում է նրա աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան դիր­քե­րը, հաս­կա­նում են բո­լո­րը: Թե դա կոնկ­րետ ինչ է­ֆեկտ կու­նե­նա ուկ­րաի­նա­կան խա­ղա­տախ­տա­կին, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա, թեեւ նախ­նա­կան գնա­հա­տում­նե­րով՝ է­ֆեկ­տը լի­նե­լու է ա­ռա­վել քան ծան­րակ­շիռ: Սա­կայն մեզ հա­մար ա­վե­լի կա­րե­ւոր դե­տալ կա՝ իսկ այս ա­մենն ի՞նչ ազ­դե­ցութ­յուն կու­նե­նա մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի վրա:

­Բա­վա­կա­նին ու­շագ­րավ ազ­դակ են հա­ղոր­դում Աբ­խա­զիա­յում տե­ղի ու­նե­ցած նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րը: Հի­շեց­նենք, որ Աբ­խա­զիա­յում նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նին հա­վակ­նում էր եր­կու թեկ­նա­ծու՝ ռուս­նե­րի ա­ջակ­ցութ­յունն ու­նե­ցող Բադր Գուն­բան եւ թուրք-բրի­տա­նա­կան հո­վա­նա­վոր­յա­լ հա­մար­վող Ադ­գուր Ար­ձին­բան: Որ երկրորդ փու­լում հիմ­նա­կան շան­սե­րը Գուն­բա­յի օգ­տին էին, տես­նում էին բո­լո­րը: Բայց կար այն հիմ­նա­կան մտա­վա­խութ­յու­նը, որ Ան­կա­րա­յի եւ Լոն­դո­նի ազ­դե­ցութ­յամբ պարտ­վե­լու դեպ­քում Ար­ձին­բան կա­րող էր գնալ ու­ժա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի, ընդ­հուպ՝ քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազ­մի, որն այս պա­հին լուրջ խնդիր կդառ­նար Մոսկ­վա­յի հա­մար:

Եվ ա­հա, ընտ­րութ­յուն­նե­րի արդ­յուն­քում ի­րոք հաղ­թեց Գուն­բան: Սա­կայն կան­խա­տես­վող երկ­րորդ դրվա­գը՝ Ար­ձին­բա­յի ու­ժա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րը դրան չհա­ջոր­դե­ցին. գո­նե այս պա­հին, եւ մի­գու­ցե դեռ փոր­ձեր կլի­նեն: Սա­կայն այս ըն­թաց­քում տե­ղի ու­նե­ցան ո­րոշ դե­տալ­ներ, ո­րոնք էլ, թե­րեւս, գու­մար­վե­լով գլո­բալ ի­րո­ղութ­յու­նն­երին, սկսե­ցին ար­գե­լա­կել Աբ­խա­զիա­յում քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազմ հրահ­րե­լու ծրագ­րե­րը: Նախ, Ար­ձին­բան կան­խավ զգու­շաց­վեց, որ ե­թե փոր­ձում է քա­ղա­քա­ցիա­կան պա­տե­րազմ հրահ­րել՝ շա­հար­կե­լով փաս­տը, որ աբ­խա­զա­հա­յե­րը հիմ­նա­կա­նում քվեար­կել են Գուն­բա­յի օգ­տին, ա­պա կա­րող է «տա­կից դուրս չգալ»: Դա կդի­տարկ­վի հար­ձա­կում նաեւ հիմ­նա­կա­նում երկ­րորդ՝ ՌԴ քա­ղա­քա­ցիութ­յուն ու­նե­ցող ան­ձանց վրա, եւ Մոսկ­վան չի վա­րա­նի մի­ջամ­տել: Ա­վե­լին, ընտ­րա­տե­ղա­մա­սե­րի վրա հար­ձակ­ման ո­րոշ դեպ­քեր ե­ղան, եւ դրանք կանխ­վե­ցին ռուս-աբ­խա­զա­կան հա­մա­տեղ ու­ժե­րի կող­մից: Վեր­ջա­պես, Ար­ձին­բա­յի մի շարք կողմ­նա­կից­ներ շտա­պե­ցին հե­ռա­նալ Աբ­խա­զիա­յից՝ մա­սամբ՝ Թուր­քիա, մա­սամբ՝ Վ­րաս­տան, դրա­նով եւս հաս­տա­տե­լով, թե ի­րա­կա­նում խա­ղը որ­տե­ղից էր գա­լիս: Նաեւ, որ ի­րա­վի­ճա­կը զար­գա­նում է ոչ ի­րենց օգ­տին:

Ա­ռա­վել եւս, որ Թուր­քիա­յից, ան­գամ քա­րոզ­չա­կան մա­կար­դա­կով քիչ թե շատ լուրջ ա­ջակ­ցութ­յուն այս ու­ժե­րը չստա­ցան, ո­րը, թե­րեւս, խո­սում է Ան­կա­րա­յում տրա­մադ­րութ­յու­նն­երի ո­րո­շա­կի փո­փո­խութ­յուն­նե­րի մա­սին: Էր­դո­ղա­նը, ի­հար­կե, շա­տե­րից լավ եւ ա­րագ է հաս­կա­նում, թե ի­րա­վի­ճա­կը որ հու­նով է զար­գա­նում: Այ­սինքն, թեեւ ԱՄՆ-ում տե­ղի ու­նե­ցած վեր­ջին ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը, կրկնենք, ո­րո­շա­կիո­րեն ամ­րաց­նում են Մոսկ­վա­յի դիր­քե­րը, բայց այն­պես չէ, որ այդ դիր­քե­րը մինչ այդ էլ թույլ էին: Նախ, ուկ­րաի­նա­կան ճա­կա­տում հաղ­թա­կան դիր­քերն ար­դեն իսկ ի­րա­վի­ճա­կին հե­տե­ւող ու­ժե­րին ստի­պում են եւս մեկ ան­գամ մտա­ծել ՌԴ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րի մա­սին: Ա­ռա­վել եւս, որ Թ­րամ­փը, այն է՝ ԱՄՆ-ն­ եւս գնում է այդ ուղ­ղութ­յամբ, եւ ուկ­րաի­նա­կան նոր զար­գա­ցում­ներն էլ կա­րող են միայն ա­րա­գաց­նել այդ ըն­թաց­քը:

Մ­յուս կող­մից, այն ի­րա­վի­ճա­կում, երբ հիմ­նա­կան պայ­քա­րը տե­ղա­փոխ­վում է ԱՄՆ-գլո­բա­լիստ­ներ պայ­քա­րի դաշտ, եւ դրա­նով եւս ո­րո­շա­կիո­րեն ա­զատ­վում են ռուս­նե­րի ձեռ­քե­րը, Էր­դո­ղա­նը եր­կու փաստ պետք է հաշ­վի առ­նի: Նախ՝ ռուս­նե­րի ամ­րա­ցող գոր­ծո­նը: Երկ­րոր­դը՝ Բրի­տա­նիա­յի լի­բե­րաստ­նե­րի հետ չա­փա­զանց սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը կա­րող է միան­գա­մայն լուրջ խնդիր­ներ ա­ռա­ջաց­նել ԱՄՆ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րում: Եվ դա այն պա­հին, երբ Վա­շինգ­տո­նի հետ հա­կա­մար­տութ­յան հիմ­քեր ա­ռանց այդ էլ կան, եւ հե­տա­գա սրա­ցում­նե­րը կա­րող են ան­կան­խա­տե­սե­լի հե­տե­ւանք­նե­րի տա­նել: Ն­կա­տի ու­նենք ի­րա­վի­ճա­կը, որն այս պա­հին ստեղծ­վել է Սի­րիա­յում:

­Սի­րիա­կան նոր ի­րո­ղութ­յուն­նե­րին դեռ անդ­րա­դառ­նա­լու ա­ռիթ­ներ կու­նե­նանք: Բայց հի­մա վե­րա­դառ­նանք Մոսկ­վա­յի հետ Ան­կա­րա­յի հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հար­ցին: Ն­կա­րագր­ված ընդ­հան­րա­կան ի­րա­վի­ճա­կը, թե­րեւս, Ան­կա­րա­յի հա­մար եր­կու տար­բե­րակ է թող­նում: Նախ, կա­րող է Բ­րի­տա­նիա­յի հոր­դոր­նե­րով գնալ ռուս­նե­րի դեմ կտրուկ սրա­ցում­նե­րի, այդ թվում՝ ինչ­պես աբ­խա­զա­կան, այն­պես էլ, ընդ­հա­նուր առ­մամբ, հա­րավ­կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յամբ: Այն շար­ժա­ռի­թով, որ Պու­տին-Թ­րամփ վերջ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­ննե­րի դեպ­քում, ա­ռա­վել եւս, ե­թե այն վե­րած­վի Ռու­սաս­տան-­Չի­նաս­տան-ԱՄՆ նոր «Պոտս­դա­մի», ա­պա Թուր­քիա­յի հա­մար եր­կա­րա­ժամ­կետ հե­ռան­կա­րով կփակ­վի Հա­րա­վա­յին Կով­կաս-­Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա ուղ­ղութ­յու­նը: Մո­տա­վո­րա­պես այն­պես, ին­չը կար ԽՍՀՄ-ի ժա­մա­նակ­նե­րում, գու­մա­րած դրա էա­պես ա­ճած ի­րա­նա­կան գոր­ծո­նը, ո­րը նույն­պես գոր­ծում է այդ գծին կտրուկ դեմ: Այ­սինքն, ե­թե խա­ռը ի­րո­ղութ­յուն­ներ են, ա­պա Ան­կա­րա­յի հա­մար դա կա­րող է մի վեր­ջին փոր­ձի ա­ռիթ դառ­նալ:

­Միայն թե այն հարցն է, թե կա­րո՞ղ է այդ բե­ռին դի­մա­նալ, երբ նման քայ­լով գործ­նա­կա­նում պետք է դեմ գնալ միա­ժա­մա­նակ Ռու­սաս­տա­նին, Չի­նաս­տա­նին եւ ԱՄՆ-ին: Քիչ հա­վա­նա­կան է, որ Էր­դո­ղա­նը նման ռիս­կի կգնա, ո­րից, ի դեպ, խու­սա­փում էր նաեւ այն ժա­մա­նակ­նե­րում, երբ ԱՄՆ-ում Բայ­դենն էր:

Երկ­րորդ տար­բե­րակն ի­րո­ղութ­յու­ննե­րի հետ հաշտ­վելն է՝ փոր­ձե­լով առ­կա ի­րա­վի­ճա­կից ա­ռա­վե­լա­գույ­նը ստա­նալ: Նաեւ, որ Մոսկ­վան կա­րող է ո­րո­շա­կի ա­ջակ­ցութ­յուն ցու­ցա­բե­րել, ե­թե սի­րիա­կան հար­թա­կում, այս­պես ա­սենք, բա­նը բա­նից անց­նի:

Այն, որ Աբ­խա­զիա­յում ի­րա­վի­ճա­կը գո­նե այս պա­հին չի գնում «գու­նա­վոր հե­ղա­փո­խութ­յան» դա­սա­կան սցե­նա­րով, դա ո­րո­շա­կի ազ­դակ է, որ Էր­դո­ղա­նի հա­մար նա­խընտ­րե­լի է երկ­րորդ տար­բե­րա­կը: Ա­ռա­վել եւս, որ վեր­ջերս Լավ­րո­վի՝ Թուր­քիա կա­տա­րած այ­ցի արդ­յուն­քում նման ազ­դակ­ներ ար­դեն իսկ տե­սա­նե­լի էին: Մ­յուս կող­մից, կա­րե­լի է նկա­տել նաեւ, որ նույն զգու­շա­վոր-սպա­սո­ղա­կան դրութ­յու­նը կա նաեւ Ա­լիե­ւի մոտ. աշ­խար­հը հիմ­քից փոխ­վում է, եւ շատ հեշտ է «ճզմի­չի» տակ մնա­լը:

Ինչ վե­րա­բե­րվում է Նի­կո­լին, ա­պա նա կար­ծես թե պատ­րաստ է ան­գամ Ուկ­րաի­նա` եվ­րոպ­ա­ցի­նե­րի հետ «խա­ղա­ղա­պահ­ներ» ու­ղար­կել: Վեր­ջում, ի­հար­կե, չի ու­ղար­կի, բայց, ինչ­պես միշտ, «եր­կու ա­թո­ռի վրա խա­ղա­լու» այս փոր­ձե­րը եւս մեկ հար­ված են Հա­յաս­տա­նին: