ՌԴ-ն ու ԱՄՆ-ն որ գոտում են թողնում Հարավային Կովկասը

Ինչ­պես քա­նիցս նշե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, ներ­կա­յիս ռուս-ա­մե­րիկ­յան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րում Ուկ­րաի­նա­յի թե­մա ա­ռանձ­նա­պես չի էլ շո­շափ­վում: Ուկ­րաի­նա­յի մա­սով վա­ղուց են ա­մեն ինչ պայ­մա­նա­վոր­վել-վեր­ջաց­րել, եւ հի­մա, ըն­դա­մե­նը, այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը փողա­յին տես­քով դրվե­լու են Կիե­ւի ա­ռաջ ստո­րագր­ման, իսկ Եվ­րո­պան պա­սիվ դի­տոր­դի դե­րում ըն­դա­մե­նը հե­տե­ւե­լու է այդ ա­մե­նին:

ԻՆՉԻ ՄԱՍԻՆ ԷԻՆ ԼԱՎՐՈՎԻ ԱՅՑԵՐԸ ԱՆԿԱՐԱ ԵՎ ԹԵՀՐԱՆ

Այս­պիսով, ռուս-ա­մե­րիկ­յան բա­նակ­ցութ­յուն­ները բո­լո­րո­վին այլ ուղղ­վա­ծութ­յամբ են: Հիմ­նա­կան խնդիր էր Ի­րա­նը, բայց շատ նման է, որ այս հար­ցում եւս ար­դեն կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­ննե­րի հիմ­նա­կան կոն­տուր­նե­րը, եւ մնում է այդ ա­մե­նին ո­րո­շա­կի դե­տա­լա­յին տեսք հա­ղոր­դել: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ ներ­կա պա­հին ար­դեն օ­րա­կարգ են բեր­վում միան­գա­մայն այլ հար­ցեր: Այդ մա­սին Մակ­րո­նի հետ հան­դիպ­մա­նը նաեւ Թ­րամ­փը փա­կագ­ծեր բա­ցեց, թե՝ ԱՄՆ-ը եւ Ռու­սաս­տա­նը քննար­կում են «խո­շոր տնտե­սա­կան նա­խագ­ծե­րը»: Իսկ «խո­շոր տնտե­սա­կան նա­խագ­ծե­րը», նկա­տի առ­նենք, չեն կա­րող ա­ռաջ գալ, ե­թե դրանց հիմ­քում դրված չեն աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներ:

­Մեզ հա­մար, ի­հար­կե, այս պա­հին ա­ռաջ­նա­յին է մնում հենց Ի­րան-­Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելք ուղ­ղութ­յամբ ռուս-ա­մե­րիկ­յան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­նն­երը, հաշ­վի առ­նե­լով, որ այդ ա­մենն ուղ­ղա­կիո­րեն վե­րա­բե­րում է նաեւ հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջա­նին: Այ­սինքն, այդ գլո­բալ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րում ի՞նչ դեր է հատ­կաց­վում Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սին, ի՞նչ հիմ­նա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան մթնո­լորտ է դա են­թադ­րում: Այդ մա­սին բա­վա­կա­նին հե­տաքր­քիր ակ­նարկ­ներ նկատ­վե­ցին արտ­գործ­նա­խա­րար Լավ­րո­վի՝ Ան­կա­րա այ­ցի հա­մա­տեքս­տում: Եվ ո­րոնք, թե­րեւս, կզգաց­վեն ե­րեկ Ի­րան կա­տա­րած այ­ցի դե­տալ­նե­րից: Նաեւ նկա­տենք, այն, որ այս եր­կու այցն ան­մի­ջա­պես նա­խոր­դում է Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յում ռուս-ա­մե­րիկ­յան երկ­րորդ բա­նակ­ցա­յին փու­լին, նշա­նա­կում է մեկ բան՝ պետք է Ան­կա­րա­յի եւ Թեհ­րա­նի հետ ո­րո­շա­կի դե­տալ­ներ հստա­կեց­նել, որ դրանց հի­ման վրա հնա­րա­վոր լի­նի ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հետ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յու­ննե­րին ամ­բող­ջա­կան տեսք տալ:

ԹՈՒՐՔԻԱ

Այս­պի­սով, ի՞նչ ի ցույց դրեց Լավ­րո­վը Ան­կա­րա­յում: Նախ, ըստ պաշ­տո­նա­կան աղբ­յուր­նե­րի՝ նա Ֆի­դա­նին ներ­կա­յաց­րել է ռուս-ա­մե­րիկ­յան պայմա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի ո­րո­շա­կի դե­տալ­ներ: Այդ թվում, կապ­ված Ուկ­րաի­նա­յի եւ, այ­սինքն, են­թադ­րե­լի է, թե ինչ լու­ծում­ներ են այն­տեղ սահ­ման­ված: Ա­պա նաեւ՝ Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քի հետ կապ­ված, ո­րի հա­մա­տեքս­տում, չմո­ռա­նանք, նաեւ կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յունն է: Բա­նակ­ցությ­ուն­նե­րին հա­ջոր­դած Լավ­րո­վի տե­ղե­կաց­մամբ՝ «Մենք դի­տար­կել ենք Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան խո­րաց­ման հե­ռան­կար­նե­րը… Հա­տուկ ու­շադ­րութ­յուն է դարձ­վել կող­մե­րի միջեւ վստա­հութ­յան ամ­րապնդ­ման, են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի եւ տ­րանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցութ­յուն­նե­րի վե­րա­կանգն­ման, տնտե­սա­կան գոր­ծու­նեութ­յան ակ­տի­վաց­ման, դրանց թվում՝ «3+3» մի­ջազ­գա­յին խորհր­դատ­վա­կան հար­թա­կի (­Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի ե­րեք երկր­ներ եւ ն­րանց ե­րեք հար­եւան­ներ՝ Ռու­սաս­տան, Թուր­քիա եւ Ի­րան) շրջա­նա­կում բազ­մա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի հի­ման վրա»: Այ­սինքն, խոս­քը գործ­նա­կան մո­տե­ցում­նե­րի մա­սին է, թե Մոսկ­վան ա­ռա­ջի­կա­յում ինչ­պես է տես­նում կով­կաս­յան հար­թա­կում հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ձե­ւա­վո­րու­մը: Ու նկա­տենք. ե­թե ներ­կա խա­ռը փու­լում հար­ցը տե­ղա­փոխ­վում է դե­տա­լա­յին հար­թութ­յուն, ա­պա դա եւս խո­սում է, որ գլո­բալ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­ր կան: Ի դեպ, այս­տեղ հաշ­վի առ­նենք, որ Թ­րամ­փի թի­մից կով­կաս­յան ուղ­ղութ­յան մա­սին այդ­պես էլ ո­րե­ւէ ռեալ հայ­տա­րա­րութ­յուն դեռ չի հնչեց­վել: Այն տպա­վո­րութ­յունն է, որ այս ուղ­ղութ­յունն առ­հա­սա­րակ Թ­րամ­փին հե­տաքր­քիր չէ, եւ հենց դա էլ իր հեր­թին է ակ­նար­կում, թե հի­շա­տակ­ված գլո­բալ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­ներն ինչ բնույ­թի են:

Իսկ այն, որ հա­ջոր­դեց բա­նակ­ցութ­յուն­ներ նաեւ Էր­դո­ղա­նի եւ նրա «հարց լու­ծող» ո­րո­շա­կի պաշ­տոն­յա­նե­րի հետ, նաեւ խո­սում է այն մա­սին, որ հի­մա Թուր­քիան է, որ պետք է վերջ­նա­կա­նա­պես կողմ­նո­րոշ­վի՝ շա­րու­նա­կո՞ւմ է բրի­տա­նա­ցի­նե­րի խա­ղերն այս տա­րա­ծաշր­ջա­նում ա­ռաջ տա­նե­լու իր կուր­սը, թե՞ պետք է փոր­ձի հար­մար­վել նոր ի­րո­ղութ­յու­նն­երին, ո­րոնք, ի դեպ, նաեւ տնտե­սա­կան տե­սանկ­յու­նից կա­րող են միան­գա­մայն խոս­տում­նա­լից լի­նել:

Ա­ռա­վել եւս, որ սի­րիա­կան ուղ­ղութ­յամբ Թուր­քիա­յի հա­մար նոր բար­դութ­յուն­ներ են ուր­վագծ­վում: Այս­պես, The Wall Street Journal-ի պնդմամբ, Թ­րամ­փի վար­չա­կազ­մը դա­դա­րեց­րել է Սի­րիա­յի դեմ պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րի մեղ­մաց­ման Բայ­դե­նի ծրա­գի­րը: Այ­սի­նքն, սի­րիա­կան ղե­կա­վար­նե­րը Վա­շինգ­տո­նի հա­մար մնում են ա­հա­բեկ­չա­կան խմբա­վոր­ման կար­գա­վի­ճա­կում, ինչ­քան էլ որ Էր­դո­ղա­նը փոր­ձում է նրանց քա­ղա­քա­կիրթ տեսք տալ: Ու հի­մա պարզ­վում է, որ թրամփ­յան ԱՄՆ-ն չի ըն­դու­նում թուր­քա­կան այդ ծրա­գի­րը, եւ դեռ հարց է, թե ինչ պատ­կե­րա­ցում­ներ կան Վա­շինգ­տո­նում Սի­րիա­յի ա­պա­գա­յի հետ կապ­ված: Այդ թվում, Թ­րամ­փի հա­մար օ­րա­կար­գա­յի՞ն է Քուր­դիս­տա­նի ստեղ­ծու­մը, ո­րը նաեւ Իս­րա­յե­լի մե­ծա­գույն ցան­կութ­յու­ննե­րից է: Ե­թե այդ­պես է, ու­րեմն Թուր­քիան լուրջ խնդիր­ներ ու­նի եւ հատ­կա­պես այս պա­հին հա­զիվ թե ցան­կա­նա մեր­ժել Մոսկ­վա­յի ա­ռա­ջարկ­նե­րը:

­Ճիշտ է, միեւ­նույն ժա­մա­նակ հայտ­նի դար­ձավ, որ ԱՄՆ-ն­ ո­րո­շել է փա­կել Հու­նաս­տա­նում գտնվող Ա­լեք­սանդ­րու­պո­լիի ռազ­մա­բա­զան: Ու թեեւ տար­բեր աղբ­յուր­ներ փոր­ձե­ցին դա ներ­կա­յաց­նել, որ­պես Էր­դո­ղա­նի օգ­տին քայլ, թե դրա­նով Թ­րամ­փը կթու­լաց­նի Հու­նաս­տա­նին, սա­կայն դա այդ­պես չէ: Հու­նաս­տա­նում կան այլ ա­մե­րիկ­յան բա­զա­ներ, ո­րոնք Թուր­քիա­յի հա­մար զսպօ­ղակն են: Իսկ Ա­լեք­սանդ­րու­պո­լիի ռազ­մա­բա­զան ոչ թե հա­կա­թուր­քա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան էր, այլ դրա դե­րը դե­պի Ուկ­րաի­նա ա­մե­րիկ­յան ռազ­մա­կան օգ­նութ­յան տե­ղա­փոխ­ման մեջ էր: Եվ այդ բա­զան փա­կե­լն ըն­դա­մե­նը Զե­լենս­կուն ճնշող, այլ ոչ թե Էր­դո­ղա­նի օգ­տին մի­ջո­ցա­ռում է:

­Թե ինչ ուղ­ղութ­յամբ կկողմ­նո­րոշ­վի Էր­դո­ղա­նը, դա էլ կտես­նենք ար­դեն այս շա­բաթ: Աբ­խա­զիա­յում նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րութ­յու­ններ են, որ­տեղ Ան­կա­րան փոր­ձում է Մոսկ­վա­յի հետ կռիվ տալ՝ այդ չճա­նաչ­ված հան­րա­պե­տութ­յան ղե­կա­վար սար­քե­լով իր խա­մա­ճի­կին: Կ­փոր­ձի՞ այդ ծրա­գի­րը մին­չեւ վերջ խա­ղար­կել, թե՞ կնա­հան­ջի, դա կա­րե­ւոր ին­դի­կա­տոր կդառ­նա ռուս-թուր­քա­կան հե­տա­գա հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հար­ցով:

ԻՐԱՆ

Ինչ վե­րա­բե­րում է Ի­րա­նին, ա­պա դեռ մինչ Լավ­րո­վի մեկ­նելն ար­դեն կա­յին խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, թե հիմ­նա­կա­նում ին­չի մա­սին է խոս­քը լի­նե­լու: ՌԴ ԱԳՆ մա­մու­լի ծա­ռա­յութ­յան փո­խանց­մամբ. «Բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի ըն­թաց­քում նա­խա­տես­վում է հա­տուկ շեշ­տադ­րում դնել փոխ­շա­հա­վետ առեւտ­րատն­տե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հե­տա­գա ընդ­լայն­ման վրա՝ է­ներ­գե­տի­կա­յի եւ տ­րանս­պոր­տի ո­լորտ­նե­րում ա­ռանց­քա­յին հա­մա­տեղ նա­խագ­ծե­րի ի­րա­կա­նաց­ման հա­մա­տեքս­տում։ Ս­պաս­վում է մտքե­րի փո­խա­նա­կում մի շարք ար­դի մի­ջազ­գա­յին հար­ցե­րի շուրջ, այդ թվում՝ ի­րա­վի­ճա­կը Սի­րիա­յում, Անդր­կով­կա­սում, Աֆ­ղանս­տա­նում, Ե­մե­նում, Պար­սից ծո­ցում, մեր­ձա­վո­րար­եւել­յան կար­գա­վոր­ման, Կաս­պիա­կան հիմ­նախնդ­րի եւ Ի­րա­նի մի­ջու­կա­յին ծրագ­րի շուրջ»:

Իսկ ա­հա ի­րա­նա­կան միան­գա­մայն տե­ղե­կաց­ված աղբ­յուր­նե­րը հայտ­նում են, որ հիմ­նա­կան շեշ­տը հենց մի­ջու­կա­յին ծրա­գիրն է եւ այդ հա­մա­տեքս­տում՝ ԱՄՆ-ի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի հար­ցը: Այ­սինքն, Մոսկ­վան պետք է կա­րո­ղա­նա ե­րաշ­խա­վո­րել, որ Ի­րա­նը մի­ջու­կա­յին զենք ստեղ­ծե­լու ո­րեւէ ցան­կութ­յուն չու­նի, բայց նաեւ, որ նման սպառ­նա­լիք­նե­րից Թեհ­րա­նին կա­պա­հո­վագ­րի ռու­սա­կան «մի­ջու­կա­յին հո­վա­նո­ցը»: Այս բա­նա­ձե­ւի մի­ջո­ցով, ըստ ա­մե­նայ­նի, ԱՄՆ-ը կհրա­ժար­վի ռուս-ի­րա­նա­կան տնտե­սա­կան գոր­ծակ­ցութ­յա­նը մի­ջամ­տե­լուց, կհան­վեն պատ­ժա­մի­ջոց­նե­րը եւ այլն: Բայց նաեւ Թ­րամ­փը կկա­րո­ղա­նա ներ­կա­յա­նալ` որ­պես ի­րա­նա­կան մի­ջու­կա­յին խնդրին լու­ծում տված լի­դեր: Սա ընդ­հա­նուր կոն­տուրն է, բայց ան­գամ ի­րա­նա­կան աղբ­յուրն է կար­ծում, որ ձեռն­տու տար­բե­րակ է եւ կա­րող է ընդ­հուպ ի­րա­նա-իս­րա­յել­յան տաս­նամ­յակ­նե­րի հա­կա­մար­տութ­յու­նը ո­րո­շա­կի բա­լան­սա­վոր­ված վի­ճա­կի հասց­նել:

ՀԱՐԱՎԱՅԻՆ ԿՈՎԿԱՍ

Ինչ վե­րա­բե­րում է բուն Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սին, ա­պա այս­տեղ մաս­նա­վո­րա­պես Վ­րաս­տա­նը դեռ սպա­սո­ղա­կան վի­ճա­կում է: Բ­նա­կան է, սպա­սում է ռուս-ա­մե­րիկ­յան գոր­ծըն­թաց­նե­րի արդ­յունք­նե­րին, ո­րից հե­տո, ան­կաս­կած, շատ ա­րագ կգոր­ծի:

Ա­լիե­ւը նույն­պես այս օ­րե­րին ակն­հայ­տո­րեն մտել է սպա­սո­ղա­կան փուլ: Ո­րոշ հա­մե­մա­տա­բար «մանր-մունր» հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ, ի­հար­կե, հնչեց­նում է, բայց դա էլ, թե­րեւս, ընդ­հա­նուր տեմ­պը պա­հե­լու հա­մար:

Ընդ ո­րում, այս­տեղ պետք է նաեւ չմո­ռա­նալ, որ Ա­լիե­ւը մի շարք կտրուկ հա­կա­ռու­սա­կան քայ­լե­րով հասց­րեց աչ­քի ընկ­նել, այդ թվում՝ ինք­նա­թի­ռի ա­ղե­տի թե­մա­յով, ա­պա՝ «Ռու­սա­կան տան» փակ­ման եւ Sputnik Ադր­բե­ջա­նի լու­ծար­ման տես­քով, ին­չի թի­կուն­քում պարզ տե­սա­նե­լի էր նաեւ Էր­դո­ղա­նի եւ Բ­րի­տա­նիա­յի ա­կանջ­նե­րը: Բայց մյուս կող­մից, Բա­քուն փա­կեց նաեւ BBC-ի գրա­սեն­յա­կը, ո­րը բա­վա­կա­նին մռայլ ըն­դու­նե­ցին Բ­րի­տա­նիա­յում:

­Թե այս ա­մե­նով ինչ է ու­զում Ա­լիե­ւը հաս­կաց­նել, իր խնդիրն է: Բայց ա­հա, Մոսկ­վա­յից նա ստա­ցավ «բա­րի խո­րհուրդ»: Այն է՝ ՌԴ փո­խարտ­գործ­նա­խա­րար Մի­խա­յիլ Գա­լու­զի­նը հայ­տա­րա­րեց. «Վս­տահ եմ, որ պաշ­տո­նա­կան Բա­քուն հաս­կա­նում է Ռու­սաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի միջեւ դաշ­նակ­ցա­յին հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան կար­եւո­րութ­յու­նը: Կ­ցան­կա­նա­յի հու­սալ, որ ադր­բե­ջան­ցի գոր­ծըն­կեր­ներն ի­րենց հե­տա­գա քայ­լե­րում կա­ռաջ­նորդ­վեն մեր ղե­կա­վար­նե­րի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի կա­տար­ման բա­ցա­ռիկ կար­եւո­րութ­յան ըմբռն­մամբ՝ մեր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի ամ­բողջ հա­մա­լի­րի ա­ռու­մով»: Եվ այն, որ ճիշտ պա­հին Ա­լիե­ւը կնետ­վի հաղ­թող կող­մի գիր­կը, դա հաս­տատ է:

Ինչ վե­րա­բե­րվում է Նի­կո­լին, ա­պա նա դեռ Եվ­րո­պա է «գնում», Սահ­մա­նադ­րութ­յուն է «փո­խում», Հա­յաս­տա­նի չոր­րորդ հան­րա­պե­տութ­յուն է «ստեղ­ծում», ին­չի մա­սին ժա­մա­նա­կին խո­սում էր բրի­տա­նա­կան կա­մա­կա­տար Ար­մեն Սարգս­յա­նը: Բայց աշ­խար­հում ի­րա­վի­ճակն այն­քան ա­րագ է փոխ­վում, որ Բ­րի­տա­նիան, իր MI-6-ով եւ մնա­ցած բա­նե­րով հան­դերձ, մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ՝ վերջ­նա­կա­նա­պես է զրկվե­լու իր աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան դիր­քե­րից: Այ­սինքն, Զե­լենս­կու օ­րի­նա­կը հաս­տատ Նի­կո­լի հա­մար կա­րող է ծանր դաս դառ­նալ…