ԹՌԻՉՔ ԴԵՊԻ ԹՈՒՐՔ-ԱԶԵՐԻԱԿԱՆ ԴԱ՞ՇՏ, ԹԵ ՄՈՍԿՎԱՅԻ ՀԵՏ «ԱՌԵՎՏՐԻ» ՓՈՐՁ

Իր վեր­ջին ճա­ռով Նի­կո­լը, ինչ խոսք, ինքն ի­րեն գե­րա­զան­ցեց: Ի­հար­կե, ա­մե­նե­ւին էլ ի­մաստ չենք տես­նում կետ առ կետ անդ­րա­դառ­նալ «6-րդ պա­լա­տի Նա­պո­լեո­նի» տի­պա­կան ո­ճին հա­մա­հունչ «ի­րա­կան Հա­յաս­տա­նի հա­յե­ցա­կարգ» հոր­ջորջ­ող 14 կե­տա­նոց այդ «մտքի գո­­հար­նե­րին»: Բայց մեկ հարց կա, ո­րը չենք կա­րող շրջան­ցել: Այն է՝ Նի­կո­լի ին­չի՞ն էր պետք այդ տրա­գի­կո­մե­դիան հենց այս պա­հին խա­ղար­կե­լը:

ՀԱՆՐԱՔՎԵ ՉԻ ԼԻՆԵԼՈՒ

Այն, որ իր թե­զե­րով Նի­կոլն ա­ռաջ է տա­նում հայ ժո­ղովր­դին եւս մեկ հար­ված հասց­նե­լու գա­ղա­փա­րը՝ փոր­ձե­լով հա­յութ­յա­նը տե­ղա­վո­րել ա­ռա­վե­լա­գույ­նը 29.8 հա­զա­րա­նոց թուր­քա­կան ե­րա­զանք­նե­րի կա­ղա­պար­նե­րում՝ դրա­նով ոչն­չաց­նե­լով պատ­մա­կան հայ­րե­նի­քի ա­մեն մի գա­ղա­փա­րը, դա նոր չէ, որ պետք է հաս­կա­նա­լի դառ­նար: Նաեւ, որ այդ ա­մենն ա­ռաջ տա­նե­լու հա­մար պետք է կյան­քի կո­չել ա­լիե­ւաէր­դո­ղա­նա­կան մեկ այլ պա­հանջ՝ փո­խել Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը: Բայց ին­չո՞ւ հենց այս պա­հին Նի­կո­լը սկսեց խո­սել այդ ա­մե­նին «փաս­տաթղ­թա­վոր­ված» տեսք տա­լու մա­սին, այ, հենց դա է, որ այս պատ­մութ­յան գլխա­վոր հարցն է:

Ի­հար­կե, այդ հար­ցին հաս­նե­լու հա­մար կա նաեւ մեկ այլ գոր­ծոն. Նի­կոլն ի­րո՞ք մտա­ծում է լրջո­րեն քայ­լեր ա­նել իր ներ­կա­յաց­րած ուղղ­վա­ծութ­յամբ: Դա այս պա­հին ե­րե­ւի միայն ին­քը կի­մա­նա, թեե­ւ ե­թե ի­րոք գնա, ա­պա այս­տեղ շատ լուրջ ար­գել­քի է բախ­վե­լու: Այն է՝ ի՞նչ շան­սեր ու­նի դրա­կան արդ­յուն­քով հան­րաք­վե անց­կաց­նել: Կար­ծում ենք, որ ան­գամ ու­նե­ցած բո­լոր ռե­սուրս­նե­րը, ճնշիչ-պատ­ժիչ հա­մա­կար­գե­րը մին­չեւ վերջ լա­րե­լով, հան­րաք­վեի դրա­կան արդ­յունք հա­զիվ թե ու­նե­նա: Հաշ­վի առ­նե­լով իր ծայ­րա­հեղ ցածր վար­կա­նի­շը եւ ներ­կա­յաց­վող թե­մա­յի ծայ­րա­հեղ ա­պազ­գա­յին, կոր­ծա­նա­րար, պե­տութ­յան ե­ղած մնա­ցորդ­ներն ան­գամ ոչն­չաց­նե­լու են­թա­կա էութ­յու­նը: Ի­հար­կե, այդ ա­մե­նը նա եւս չի կա­րող չհաս­կա­նալ: Այ­սինքն, կա­րող ենք նման վար­կած ա­ռաջ քա­շել, որ ե­թե նման հան­րաք­վե հան­կարծ ձեռ­նար­կի, ա­պա հե­ռա­հար ի­մաս­տը դրա ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան ել­քի՝ ձա­խող­ման դեպ­քում նե­ղա­ցա­ծի տես­քով հե­ռա­նա­լու հա­մար հիմ­քեր սար­քելն է, թե՝ ձախո­ղե­ցիք փրկութ­յան միակ ու­ղին, հի­մա ես հե­ռա­նում եմ, ինչ ու­զում եք՝ ա­րեք:

­Սա­կայն սա կլի­ներ շատ թույլ տար­բե­րակ, հաշ­վի առ­նե­լով, որ նա, ան­շուշտ, մեկ բան եւս քաջ գի­տակ­ցում է. բա­վա­կան է կորց­նի իշ­խա­նութ­յու­նը, որ ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ է գա­լու նաեւ ա­րած­նե­րի հա­մար պա­տաս­խա­նատ­վութ­յան ժա­մա­նա­կը: Ընդ ո­րում, նման օ­րի­նա­կան հիմ­քե­րի պա­կաս հա­զիվ թե լի­նի: Այ­սինքն, որ Նի­կո­լը մին­չեւ վեր­ջին հնա­րա­վո­րութ­յու­նը կփոր­ձի իշ­խա­նութ­յու­նը պա­հել, դա ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան տար­բե­րակն է: Մինչ­դեռ հան­րաք­վե աս­վա­ծը, ին­չի մա­սին էլ, որ այն լի­նի, վե­րած­վե­լու է Նի­կո­լի հան­դեպ վստա­հութ­յան գոր­ծըն­թա­ցի՝ գործ­նա­կա­նում ե­րաշ­խա­վոր­ված ել­քով:

Այս­պի­սով, որ խո­սե­լով հան­րաք­վեից, Նի­կոլն ի­րա­կա­նում էլ դրան կգնա, մնում է ա­մե­նա­քիչ հա­վա­նա­կան տար­բե­րակ­նե­րից:

­Կա­րող ենք նաեւ են­թադ­րել, որ հան­րաք­վեի եւ իր այդ 14 կե­տա­նոց «հան­ճա­րե­ղութ­յու­նը» բե­րե­լով օ­րա­կարգ, Նի­կոլն այս ան­գամ էլ է հան­րութ­յա­նը ռեալ օ­րա­կար­գա­յին հար­ցե­րից շե­ղե­լու նպա­տակ հե­տապն­դում: Դա, այս­պես թե այն­պես, կա: Սա­կայն այս դեպ­քում էլ բաց է մնում հար­ցը, թե կոնկ­րետ այդ ո՞ր ռեալ օ­րա­կար­գա­յին հար­ցերն են, որ այն­քան վտան­գա­վոր են, որ դրա­նցից մարդ­կանց շե­ղե­լու հա­մար պետք է նման վտան­գա­վոր թե­մա­նե­րի դի­մել: Ու­րեմն, եւս մեկ ան­գամ հե­տե­ւենք, թե ին­չով էր Նի­կո­լը զբաղ­ված վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս, այն եզ­րա­կա­ցութ­յամբ, որ ներ­կա բո­լոր զար­գա­ցում­նե­րը դրանց հետ պատ­ճա­ռա­հե­տե­ւան­քա­յին կա­պի մեջ են:

ՍԱ ԻՆՉ ԽԱՂ Է

­Նախ, Նի­կո­լի այ­ցե­լու­թյունն էր Վա­շինգ­տոն, որ­տեղ, ճիշտ է, նա ԱՄՆ փոխ­նա­խա­գահ Վեն­սի հետ հա­ջո­ղաց­րեց լու­սան­կար­վել, բայց այն­քան խղճուկ տես­քով, որ դա ար­դեն իսկ ի ցույց էր դնում Վա­շինգ­տո­նի վե­րա­բեր­մուն­քը նրա հան­դեպ: Կարճ ա­սած, այ­ցը նրան տվեց զրո­յա­կան, ե­թե ոչ՝ բա­ցա­սա­կան արդ­յունք: Հա­ջոր­դը Փա­րիզ, ա­պա՝ Մ­յուն­խեն գնալ-գալն էր: Ու այս­տեղ նա ըն­դա­մե­նը ա­կա­նա­տես ե­ղավ, թե այն եվ­րո­պա­ցի­նե­րը, ո­րոնց հետ Նի­կո­լը դեռ միայն վեր­ջերս էր մե­ծա­մեծ հույ­սեր կա­պում՝ «դե­պի Եվ­րո­պա» ո­րո­շում­ներ դա­կե­լով ԱԺ-ում, հի­մա, Թ­րամ­փի ճնշում­նե­րի ներ­քո, բա­ռա­ցիո­րեն լաց են լի­նում: Նի­կո­լի հա­մար սա մեկ բան է նշա­նա­կում. նրա եր­բեմ­նի ա­մե­րիկ­յան «տա­նի­քը» փաս­տա­ցի փլուզ­ված է, եվ­րո­պա­կան «տա­նիքն» էլ այն­քան խա­խուտ, ճաքճք­ված է, որ փլուզ­վա­ծի հա­շիվ է: Պետք է փոր­ձել հնա­րա­վո­րինս հե­ռու մնալ՝ այդ փլա­տակ­նե­րի տակ չմնա­լու հա­մար:

Այս ա­մե­նից հե­տո, վե­րա­դառ­նա­լով Հա­յաս­տա­ն, Նի­կո­լը բախ­վում է այս ի­րո­ղութ­յուն­նե­րի հետ: Նախ, կա ռու­սա­կան գոր­ծո­նը, ո­րը շա­րու­նա­կում է հի­շեց­նել հա­րավ­կով­կաս­յան եւ, մաս­նա­վո­րա­պես, հա­յաս­տան­յան ուղ­ղութ­յամբ իր հայտ­նի նա­խա­սի­րութ­յուն­նե­րի մա­սին: Ընդ ո­րում, ռու­սա­կան գոր­ծո­նի դիր­քերն այս փու­լում կտրուկ ա­ճի մեջ են:

­Հա­ջոր­դը. կա թուրք-ա­զե­րիա­կան գոր­ծո­նը: Այն, ճիշտ է, փլուզ­ված չէ, սա­կայն այս վեր­ջին փու­լում ո­րո­շա­կի հար­ված­ներ ստա­ցավ: Նախ, Էր­դո­ղա­նը բա­ռա­ցիո­րեն ե­րա­զում էր դառ­նալ ռուս-ա­մե­րիկ­յան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի կազ­մա­կեր­պի­չը: Սա­կայն նրան կոպ­տո­րեն մեր­ժե­ցին. Էր­դո­ղա­նի դիր­քե­րի ամ­րա­ցումն այս պա­հին ցան­կա­լի չէ ո´չ ԱՄՆ-ի, ա­ռա­վել եւս՝ ո´չ­ էլ Ռու­սաս­տա­նի հա­մար: Թե ին­չու, դեռ կհաս­նենք: Այս պա­հին ֆիք­սենք. Այն վի­ճա­կը, ո­րում գտնվում է Էր­դո­ղա­նը, նրան ստի­պում է ակ­տիվ քայ­լեր ի ցույց դնել, թե­րեւս փոր­ձե­լով դրան­ցով նոր աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղութ­յու­ննե­րի պայ­ման­նե­րում ոչ միայն խա­ղի մեջ մնալ, այլ հնա­րա­վո­րութ­յան դեպ­քում դիր­քերն ամ­րաց­նել:

Ա­հա այս եր­կու՝ ռու­սա­կան եւ թուր­քա­կան գոր­ծոն­ներն էլ պետք է որ այս պա­հին պայ­մա­նա­վո­րեն Նի­կո­լի քայ­լե­րը: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ թեեւ կա նաեւ Ի­րա­նի գոր­ծո­նը, սա­կայն Թեհ­րա­նը, ել­նե­լով մի շարք նյո­ւանս­նե­րից, այս պա­հին էլ ա­վե­լի սերտ է գոր­ծակ­ցե­լու ռու­սա­կան գոր­ծո­նի հետ, եւ այդ եր­կու գոր­ծոն­նե­րը, գո­նե հա­րավ­կով­կաս­յան հար­թա­կում, ո­րո­շա­կիո­րեն միա­ձուլ­ված կա­րե­լի է հա­մա­րել: Ու ի՞նչ է ա­նում Նի­կո­լը. հնչեց­նում է հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ, ո­րոնք, իր պատ­կե­րաց­մամբ, մեղմ ա­սած, պետք է որ հա­ճե­լի լի­նեն թուրք-ա­զե­րիա­կան ա­կանջ­նե­րի հա­մար, տե­ղա­վոր­վում են նրանց ե­րա­զանք­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում: Այ­սինքն, որ­պես ա­ռա­ջին վար­կած, կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ սրա­նով Նի­կո­լը փոր­ձում է ցույց տալ, թե գոր­ծում է այդ դաշ­տում, որ­տեղ այս պա­հին, ի դեպ, կրկնենք, հա­կա­ռու­սա­կան ինչ-որ ակ­տիվ խմո­րում­ներ կան: Ի­հար­կե, կա­րող են լի­նել այս վար­կա­ծի տար­բեր տա­րա­տե­սակ­ներ: Ա­սենք, որ այս խա­ռը ժա­մանակ­նե­րում թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մից  կոշտ պա­հանջ­ներ են ներ­կա­յաց­վել Նի­կո­լին՝ կա­տա­րել այն, ինչ նրա­նից սպա­սում են: Կամ նույ­նիսկ, որ այս ա­մե­նի մեջ պետք է տես­նել բրի­տա­նա­կան «ա­կանջ­նե­րը», ո­րոնք փոր­ձում են ակ­տի­վո­րեն «քյալ­լա տալ» ռուս-ա­մե­րիկ­յան գոր­ծըն­թաց­նե­րի ուղ­ղութ­յամբ, այդ թվում՝ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նում նաեւ Աբ­խա­զիա­յում եւ այլն: Ու, միա­ժա­մա­նակ, պետք է որ Նի­կո­լի դեմ կոմպ­րո­մատ­նե­րի տրցակ­ներ ու­նե­նան, ո­րը կա­րող է նրան պար­տադ­րել՝ գոր­ծել: Վեր­ջա­պես, որ Նի­կո­լին ոչ մեկն էլ չի ստի­պում, նա գոր­ծում է սե­փա­կան տես­լա­կան­նե­րից ել­նե­լով:

­Կա նաեւ երկ­րորդ վար­կա­ծը, ո­րը, մի­գու­ցե, ա­վե­լի հա­վա­նա­կան տեսք ու­նի: Այն է, որ ինչ­պես թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մը, այն­պես էլ Նի­կո­լը լավ հաս­կա­նում են, թե ներ­կա պա­հին ինչ կար­գի փո­փո­խութ­յուն­ներ են աշ­խար­հում: Այդ թվում՝ Թ­րամ­փը բա­ցա­հայտ ա­սում է ԱՄՆ-ի հիմ­նա­կան դաշ­նա­կից Եվ­րո­պա­յին՝ ե­թե ու­զում եք ռուս­նե­րի հետ կռվել, խնդրեմ, ձեր գործն է, բայց ա­ռանց մեր օգ­նութ­յան եւ ՆԱՏՕ-ի դրո­շի: Բ­նա­կան է, որ նույ­նը վե­րա­բե­րում է նաեւ Թուր­քիա­յին՝ ու­զում ես, ռուս­նե­րի հետ «քյալ­լա տուր», ես չեմ օգ­նե­լու: Էր­դո­ղա­նը նաեւ լավ հաս­կա­նում է՝ բա­ցի այն, որ Ռու­սաս­տա­նը Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սը հա­մա­րում է իր ա­վան­դա­կան շա­հե­րի գո­տին, այլ նաեւ՝ հի­մա դրան գու­մար­վել է մեկ էա­կան հան­գա­մանք եւս: Այն է՝ Ի­րա­նի հետ գոր­ծակ­ցութ­յու­նը, ո­րի հա­մար հա­րավ­կով­կաս­յան տա­րա­ծաշր­ջանն անհ­րա­ժեշ­տութ­յուն է, ու Մոսկ­վան եւ Թեհ­րա­նը պարզ հայ­տա­րա­րել են բո­լո­րին՝ չփոր­ձեք: Ա­հա նման ի­րա­վի­ճա­կում Էր­դո­ղա­նը, ինչ­քան էլ որ բրի­տա­նա­ցի­նե­րի հետ լավ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի մեջ է, պատ­րա՞ստ է Հա­յաս­տանն ի­րե­նով ա­նե­լու փորձ կա­տա­րել, ե­թե ան­գամ Նի­կո­լին այդ խա­ղի մեջ մտցնի. մի­գու­ցեեւ պատ­րաստ է, բայց դա կլի­ներ ծայ­րա­հեղ ռիս­կա­յին: Լավ, իսկ Նի­կո­լը պատ­րա՞ստ է նման ծայ­րա­հեղ ռիս­կե­րի, ինչ­քան էլ որ սպառ­նան կոմպրո­մատ­նե­րի փա­թեթ­նե­րով. է­լի հար­ցե­րը շատ են:

ՈՐՊԵՍ ՎԵՐՋԱԲԱՆ

­Բայց փաս­տը սա է. Նի­կո­լը կա­տա­րել է թր­քա­հա­ճո քայլ, թեեւ, կրկնենք, դա գործ­նա­կա­նում կյան­քի կո­չե­լու, այն է՝ հան­րաք­վե կազ­մա­կեր­պե­լու հար­ցում ռեալ շան­սեր չու­նի: Մի­գու­ցե սա ա­վե­լի նման է ժա­մա­նակ ձգե­լու փոր­ձի, մին­չեւ, մի­գու­ցե, կհաս­կա­նա, թե դե­պի ուր է գնում Պու­տին-Թ­րամփ գոր­ծըն­թա­ցը: Չ­բա­ցա­ռենք, որ է­լի շատ մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յուն ու­նի, սա սո­վո­րա­կան եւ բա­վա­կա­նին ան­համ խաղ է՝ փոր­ձում է շփում­նե­րի մեջ մտնել Մոսկ­վա­յի հետ եւ այս ա­մե­նով «ա­ռեւտ­րի» դաշտ է բա­ցում: Թե, տե­սեք, ե­թե ինձ լավ չըն­դու­նեք, կգնամ Թուր­քիա:

­Բայց մեկ բան հաս­տատ է. այս տար­բե­րակ­նե­րից որն էլ լի­նի, միան­գա­մայն կտրուկ եւ շատ ա­րագ զար­գա­ցում­ներ լի­նե­լու են: