Պատմությունը ցույց է տալիս, որ արեւմտյան ուժերի ներկայությունը հանգեցնում է կործանման, Իրանը չի աջակցում ԱՄՆ-ի և Արևմուտքի հետ Հայաստանի մերձեցմանը․ Իրանցի միջազգայնագետ

Ռուսաստանի և Իրանի միջև ռազմավարական գործընկերությունը ներուժ ունի ամբողջությամբ փոխելու համաշխարհային ապրանքային շուկաները և արագացնելու ապադոլարացման գործընթացը, այս մասին անդրադառնալով Պուտին-Փեզեշքիան նոր համաձայնագրի ստորագրման փաստին ասաց իրանց միջազգայնագետ ԽԱՅԱԼ ՄՈՒԱԶԶԻՆ, ընդգծելով․

-Միջազգային Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքը (INSTC) նավահանգիստների, երկաթուղիների և ճանապարհների ցանց է, որը կապում է Ռուսաստանը Հնդկաստանին Իրանի միջոցով: Այս երթուղին 40%-ով ավելի կարճ է և 30%-ով ավելի էժան, քան ավանդական երթուղին Սուեզի ջրանցքով: Բացի այդ, Ռուսաստանը և Իրանը գազային համաձայնագիր են ստորագրել, որով Իրանը վերածվում է ռուսական գազի տարածաշրջանային հանգույցի: Ռուսաստանը տարեկան կարտահանի 110 միլիարդ խորանարդ մետր գազ, ինչը համապատասխանում է «Հյուսիսային հոսքի» երկու հոսքերի ծավալին։

Ռուսաստանի և Իրանի էներգետիկ համագործակցությունը իր հերթին նպաստում է ապադոլարացմանը. Ռուսաստանից և Իրանից գազ գնող երկրները ստիպված են դոլարին այլընտրանք օգտագործել։ Նախադեպ է ստեղծվել այլ ռեսուրսների առևտրի համար, ինչպիսիք են ցորենը կամ օգտակար հանածոները: 2022 թվականին 40 միլիարդ դոլարի համաձայնագիր է ստորագրվել նաև Իրանի գազի հանքավայրերի շահագործման վերաբերյալ։ Եթե ​​այն իրագործվի, այն կարող է վերափոխել համաշխարհային էներգետիկ շուկաները՝ հաշվի առնելով, որ Իրանն ունի գազի պաշարներով աշխարհում երկրորդ տեղը: Ռուսաստանի և Իրանի միջև գործընկերության հիմնական արդյունքներն են՝ այլընտրանքային առևտրային ճանապարհի ստեղծում դեպի Սուեզի ջրանցք, գազային դաշինքի ձևավորում, որը կարող է փոխել ուժերի հավասարակշռությունը համաշխարհային շուկայում, ապրանքների առևտրի այլընտրանքային ֆինանսական ենթակառուցվածքի զարգացում:

-Պարոն Մուազզի, Հայաստանը նախկինում հույսեր էր կապում այն ​​բանի հետ, որ Իրանը կկարողանա կանխել Ադրբեջանի հետ նոր հակամարտությունը։ Սակայն Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունները կասկածի տեղիք են տվել, և կարծիքներ են ի հայտ եկել, որ Իրանը կորցնում է իր դիրքերը։ Համաձա՞յն եք այս պնդման հետ։

- Այն պնդումները, թե Իրանը կորցնում է իր դիրքերը, անհիմն են։ Իրանը միշտ եղել և մնում է տարածաշրջանում հզոր խաղացող։ Սիրիական ճգնաժամը վառ օրինակ է, թե ինչպես է Իրանը պաշտպանում իր դաշնակիցների շահերը մինչև վերջ։ Ինչպես տեսանք, Սիրիայի կառավարությունը, ինչպես նաև ինքը՝ սիրիացի ժողովուրդը, պատրաստ էին վաճառել իրենց ինքնիշխանությունը ահաբեկիչներին, այնուհետև Իրանը չկարողացավ ստիպել իրենց բանակներին կռվել ուժով. դա իրենց ընտրությունն էր։ Ինչպես ասել է Իրանի ղեկավարը, սիրիացի ժողովուրդն ինքը կազատի իր հողը, և մենք արդեն տեսնում ենք, թե ինչպես է դա տեղի ունենում։ Տարածաշրջանում քաոս ստեղծելու ցանկացած փորձ՝ լինի դա Սիրիայում, թե Կովկասում, միայն ուժեղացնում է դիմադրությունը։ Իրանը ապացուցել է իր հավատարմությունը պաշտպանելու Սիրիային և կշարունակի աջակցել նրանց դաշնակիցները։ Իսկ ով վերահսկի Սիրիան, նա կվերահսկի ողջ Մերձավոր Արևելքը։ Ահա թե ինչու Իրանն ու Ռուսաստանը երբեք չեն լքի այս տարածաշրջանը։

Ինչ վերաբերում է Կովկասին, ապա Իրանի դիրքորոշումը մնում է անփոփոխ. երկիրը հաստատակամորեն պաշտպանում է իր ռազմավարական շահերը և թույլ չի տա արտաքին խաղացողին պայմաններ թելադրել տարածաշրջանում։

Նոր աշխարհակարգի ձևավորման համատեքստում տրանսպորտային ուղիների նկատմամբ վերահսկողությունը դառնում է ազդեցության առանցքային գործիք։ Իրանը ակտիվորեն ներգրավված է այնպիսի նախագծերի մշակման մեջ, ինչպիսին է Հյուսիս-Հարավ միջանցքը, որը կապում է Ռուսաստանը, Իրանը և Հնդկաստանը։ Այս նախագիծն արդեն զգալի զարգացում է ստացել, և Իրանը մտադիր է հետագայում լրացուցիչ նախաձեռնություններ իրականացնել բարեկամ երկրների հետ։ Իրանով անցնող միջանցքներն ամրապնդում են նրա աշխարհաքաղաքական դիրքը՝ երկիրը դարձնելով կարևոր տրանսպորտային հանգույց Արևելքի և Արևմուտքի միջև։

-Հայաստանի իշխանությունները պնդում են, որ Իրանը դրական  է վերաբերվում ԱՄՆ-ի և Արևմուտքի հետ Հայաստանի մերձեցմանը, այդ թվում՝ Հայաստանի սահմանին ԵՄ առաքելության տեղակայմանը: Ինչպիսի՞ն է Իրանի դիրքորոշումն այս հարցերում, եւ ինչպե՞ս եք գնահատում հայ-իրանական հարաբերությունների ներկա փուլը։

-Իրանը չի աջակցում ԱՄՆ-ի և Արևմուտքի հետ Հայաստանի մերձեցմանը. Արեւմուտքի հիմնական նպատակն է ամրապնդել իր ներկայությունը կովկասյան տարածաշրջանում՝ իր ապակառուցողական ծրագրերն իրականացնելու համար։ Մասուդ Փեզեշիայի այցը Մոսկվա ուղեկցվել է Իրանի ղեկավարության կարևոր ուղերձով. «Տարածաշրջանը պետք է կառավարվի տարածաշրջանի երկրների կողմից, այլ ոչ թե արտաքին խաղացողների կողմից»։ Պատմությունը ցույց է տալիս, որ արեւմտյան ուժերի ներկայությունը հանգեցնում է կործանման եւ ապակայունացման։ Հայ-իրանական հարաբերություններն ունեն հետագա ամրապնդման ներուժ, սակայն Հայաստանը պետք է գիտակցի Արևմուտքի հետ մերձեցման վտանգները, որոնք կարող են վնասել նրա ինքնիշխանությանը։