ԷՐԴՈՂԱՆԸ ՀԱԿԱՌՈՒՍԱԿԱՆ ԵՎ ՀԱԿԱԻՐԱՆԱԿԱՆ ԲԱՑ ԽԱՂ Է ՍԿՍԵԼ

­Քա­ղա­քա­կան այն կուր­սը, որն այս պա­հին շա­րու­նա­կում է հա­մա­ռո­րեն Նի­կոլն ա­ռաջ տա­նել, էլ ա­վե­լի վտան­գա­վոր տեսք է ստա­նում, երբ նա­յում ենք մեր մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նում նկատ­վող վեր­ջին սրա­ցում­նե­րին: Լի­բա­նան­յան ուղ­ղութ­յամբ, ճիշտ է, ի­րա­վի­ճա­կը մի փոքր հան­դարտ­վեց՝ Իս­րա­յե­լի եւ «Հեզ­բոլ­լա­հի» զի­նա­դա­դա­րի արդ­յուն­քում: Եվ այն, որ ան­մի­ջա­պես էլ լրջա­գույն սրա­ցում­ներ սկսվե­ցին Սի­րիա­յում, գա­լիս է հու­շե­լու, որ այս գոր­ծըն­թաց­նե­րի հա­մընկ­նու­մը պա­տա­հա­կան չէ:

­Մինչ այդ զի­նա­դա­դա­րը` ի­րա­նա­կան վեր­լու­ծա­կան դաշ­տում կար այն հա­մոզ­մուն­քը, որ Իս­րա­յե­լը պատ­րաստ­վում է նոր պա­տե­րազ­մի, այս ան­գամ Սի­րիա­յի ուղ­ղութ­յամբ: Բա­ցատ­րութ­յու­նը սա էր. «Հեզ­բոլ­լա­հի» ուղ­ղութ­յամբ ի­րա­նա­կան ռազ­մա­կան հոս­քե­րը հիմ­նա­կա­նում ի­րա­կա­նաց­վում են Սի­րիա­յի մի­ջո­ցով: Արդ­յուն­քում, լի­բա­նան­յան ուղ­ղութ­յամբ ո­րե­ւէ արդ­յունք չու­նե­նա­լով եւ ստիպ­ված 60-օր­յա զի­նա­դա­դար խնդրե­լով, Իս­րա­յե­լը պետք է կենտ­րո­նա­նա Սի­րիա­յի դեմ՝ առն­վազն «Հեզ­բոլ­լա­հի» մա­տա­կա­րա­րում­նե­րը կանգ­նեց­նե­լու հա­մար: Իսկ 60 օ­րից կա­րե­լի է նաեւ զի­նա­դա­դա­րը չե­ղար­կել: Ընդ ո­րում, այս ա­մե­նը միայն ի­րա­նա­կան վեր­լու­ծա­բան­նե­րի գնա­հա­տում­նե­րը չէին. Իս­րա­յե­լից եւս ու­ղիղ մե­ղադ­րանք­ներ եւ ան­գամ՝ հար­ձակ­ման փոր­ձ սի­րիա­կան ուղ­ղութ­յամբ ե­ղավ: Սա­կայն այս­տեղ այլ խնդիր կար. «Հեզ­բոլ­լա­հի» դեմ ան­զոր գտնվե­լով, քիչ հա­վա­նա­կան է, որ Իս­րա­յե­լը Սի­րիա­յում կա­րող էր հա­ջո­ղութ­յան հաս­նել, որ­տեղ, բա­ցի ար­դեն բա­վա­կա­նին մար­տու­նակ սի­րիա­կան բա­նա­կից, պետք է գործ ու­նե­նալ նաեւ նույն ի­րա­նա­մետ ու­ժե­րի հետ: Գու­մա­րած, Սի­րիա­յում նաեւ ռուս­ներն են, ո­րոնք ցույց տվե­ցին, որ ան­պայ­ման կմի­ջամ­տեն:

­Բայց ա­հա նա­խօ­րեին, երբ ու­ժի մեջ մտավ զի­նա­դա­դա­րը, սի­րիա­կան ուղ­ղութ­յամբ հար­ձա­կում սկսե­ցին ոչ թե հա­րա­վում իս­րա­յել­ցի­նե­րը, այլ հյու­սի­սում՝ թուր­քա­մետ գրո­հա­յին­նե­րը: Ընդ ո­րում, խոս­քը բա­վա­կա­նին մասշ­տա­բա­յին հար­ձակ­ման մա­սին է, եւ այն ա­րա­գո­րեն սկսեց զար­գա­նալ Հա­լե­պի ուղ­ղութ­յամբ: Փոր­ձա­գետ­ներն այս­տեղ հնա­րա­վոր պատ­ճառ­նե­րի մի ամ­բողջ շարք են ներ­կա­յաց­նում: Նախ, որ ԱՄՆ-ը, Ռու­սաս­տա­նը եւ Չի­նաս­տա­նը կու­լի­սա­յին բա­նակ­ցութ­յուն­ներ են վա­րում ե­րեք ուղ­ղութ­յուն­նե­րով՝ Եվ­րո­պա (Ուկ­րաի­նա), Մեր­ձա­վոր Ար­եւելք (Ի­րան/Իս­րա­յել), Ա­սիա (­Թայ­վան/­Կո­րեա­կան թե­րակղ­զի)։ Թ­րամ­փի իշ­խա­նութ­յան գալն այդ գոր­ծըն­թաց­նե­րին միան­գա­մայն նոր ե­րանգ­ներ է փո­խան­ցել: Այդ թվում, որ հիմ­նա­կա­նում գտնվե­լով ուլտ­րա­լի­բե­րալ հա­մա­կար­գի հո­վա­նա­վո­րութ­յան տակ, Թ­րամ­փի օ­րոք քրդե­րը կու­նե­նան խնդիր­ներ, եւ դա էա­պես կմեղ­մի Թուր­քիա­յի ուղ­ղութ­յամբ նրանց ճնշու­մը: Արդ­յուն­քում, հի­մա Ան­կա­րա­յի ձեռ­քե­րը սկսում են ա­զատ­վել քրդե­րից, եւ Էր­դո­ղա­նը ո­րո­շել է գոր­ծի անց­նել՝ մինչ Թ­րամ­փի պաշ­տո­նա­վա­րու­մը: Նաեւ, որ այս պա­հին էլ՝ մինչ ԱՄՆ-ում իշ­խա­նութ­յու­նը հանձ­նե­լը, ուլտ­րա­լի­բե­րալ հա­մա­կար­գը դեռ Սի­րիա­յի ուղ­ղութ­յամբ փոր­ձում է հա­վել­յալ խնդիր­ներ ստեղ­ծել ռուս­նե­րի հա­մար՝ նրանց գո­նե մա­սամբ Ուկ­րաի­նա­յից շե­ղե­լու նպա­տա­կով: Ա­պա, որ սա միա­ժա­մա­նակ հար­ված է նաեւ Ի­րա­նին, Էր­դո­ղա­նը սրա­նով իր նե­րքին վար­կա­նի­շա­յին հար­ցերն է լու­ծում, եւ այլն:

Այս բո­լոր տար­բե­րակ­նե­րը, ի­հար­կե, կա­րող են այս կամ այն չա­փով գոր­ծել: Բայց սրանք չեն տա­լիս հի­շա­տակ­ված հար­ցի պա­տաս­խա­նը՝ ին­չո՞ւ թուր­քա­կան կող­մը ո­րո­շեց ա­հա­բեկ­չա­կան խմբե­րին գրո­հի ու­ղար­կել հենց Իս­րա­յե­լի եւ «Հեզ­բոլ­լա­հի» զի­նա­դա­դա­րի պա­հին: Այ­սինքն, որ­պես փոր­ձա­ռու գոր­ծիչ, ի­հար­կե, Էր­դո­ղա­նը շա­տե­րից լավ է հաս­կա­նում Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւել­քի ի­րո­ղութ­յուն­նե­րը, այդ թվում, որ Սի­րիա­յի ուղ­ղութ­յամբ ա­մեն մի հա­վել­յալ ճնշում ա­ռա­ջին հեր­թին հենց Նե­թան­յա­հու­ի ջրա­ղա­ցին է ջուր լցնում: Ու հի­մա ի՞նչ է ստացվում՝ մի կող­մից Էր­դո­ղա­նը Նե­թան­յա­հու­ին ան­վա­նում է ոճ­րա­գործ, իսկ մյուս կող­մից ան­ձա՞մբ է ջուր լցնում նրա ջրա­ղա­ցին, ան­կախ այն բա­նից, թե ինչ այլ հիմ­նա­վո­րում­ներ կա­րող են լի­նել իր վե­րահս­կած խմբա­վո­րում­նե­րի հար­ձա­կում­նե­րի տակ: Նաեւ, որ այս ա­մե­նով, բա­ցի Ա­սա­դից, հար­վա­ծում է նաեւ Մոսկ­վա­յին եւ Թեհ­րա­նին, ո­րոնց հա­մա­րում է իր սերտ գոր­ծըն­կե­րը:

Այս ա­ռու­մով, Հե­ղա­փո­խա­կան­նե­րի կոր­պու­սին մոտ կանգ­նած ի­րա­նա­կան ար­ժա­նա­հա­վատ աղբ­յու­րը մեկ­նա­բա­նում է. «Էր­դո­ղա­նը ա­ջակ­ցել է … Այժմ սիո­նիստ­նե­րը ձգտում են թու­լաց­նել եւ նույ­նիսկ ոչն­չաց­նել Բա­շար ալ-Ա­սա­դի կա­ռա­վա­րութ­յու­նը, որ­պես­զի ար­գե­լա­փա­կեն «Հեզ­բոլ­լա­հին» զի­նամ­թեր­քի եւ զեն­քի մա­տա­կա­րա­րու­մը… Ի­րա­կա­նում Իս­րա­յե­լը չկա­րո­ղա­ցավ հաս­նել իր նպա­տակ­նե­րին Լի­բա­նա­նում եւ ս­տիպ­ված ե­ղավ ըն­դու­նել զի­նա­դա­դա­րը, սա­կայն այժմ Էր­դո­ղա­նի ա­ջակ­ցութ­յամբ փոր­ձում է կտրել Հեզ­բոլ­լա­հի նյու­թա­տեխ­նի­կա­կան ու­ղի­նե­րը Սի­րիա­յում»:

Ե­թե Էր­դո­ղա­նը նման բաց խա­ղի մեջ է մտնում, ա­պա որ­քա­նո՞վ է բա­ցառ­ված, որ միա­ժա­մա­նակ մտա­ծի Ա­լիե­ւի հետ միա­սին կտրել նաեւ Ռու­սաս­տա­նին՝ Ի­րա­նից՝ Ս­յու­նի­քում: Ու քա­նի դեռ Հա­յաս­տա­նում Նի­կոլ կա, այս վտան­գը չա­փա­զանց ռեալ է մնում: