ՆԻԿՈԼԸ ԿԱՐՈ՞Ղ Է ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՇՐՋԱԴԱՐՁ ԱՆԵԼ

Ի­հար­կե, պետք չէ մո­ռա­նալ, որ Հա­յաս­տա­նի հա­մար դե­պի Ա­րեւ­մուտք (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=296374&l=am) կան նաեւ այ­լընտ­րան­քա­յին սխե­մա­ներ: Խոս­քը` Թուր­քիա-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան մի­ջանց­քի ծրագ­րի մա­սին է, ո­րը ժա­մա­նա­կին ուր­վագ­ծում էր տխրահռ­չակ Բ­ժե­ժինս­կին՝ իր «Շախ­մա­տի մեծ տախ­տա­կում»:

­Բայց այդ մի­ջան­ցքի լի­նել-չլի­նե­լը, հաշ­վի առ­նե­լով հա­յաս­տան­յան ա­րեւմ­տա­մոլ­նե­րի առ­կա­յութ­յան փաս­տը, ներ­կա փու­լում հիմ­նա­կա­նում կախ­ված է, որ­քան էլ պա­րա­դոք­սալ հնչի, Թուր­քիա­յից: Ան­կա­րա­յի հա­մար, ի­հար­կե, դե­պի թյուր­քա­կան աշ­խարհ տա­նող մի­ջանցք ու­նե­նա­լը ե­րա­զանք­նե­րի գա­գա­թնա­կե­տե­րից է: Միայն թե դրան գնա­լով` Ան­կա­րան ընդ­հուպ Մոսկ­վա­յի եւ Թեհ­րա­նի հետ ռազ­մա­կան բախ­ման գնա­լու ռեալ ռիս­կի է են­թարկ­վում` աչ­քի ա­ռաջ ու­նե­նա­լով նաեւ Չի­նաս­տա­նի գոր­ծո­նը:

Ի դեմս Ի­րա­նի, Թուր­քիան գործ ու­նի մի ու­ժի հետ, ո­րի բա­նա­կին ան­գամ ա­մերի­կա­ցի­ներն էին նա­խօ­րեին բա­րե­հա­ճել տալ եր­կու-ե­րեք աս­տի­ճա­նով ա­վե­լի բարձր դա­սա­կար­գում, քան թուր­քա­կա­նին: Ճիշտ է, նույն դա­սա­կարգ­ման մեջ Իս­րա­յե­լին տե­ղա­վո­րել էին եր­րորդ հո­րի­զո­նա­կա­նում՝ ՌԴ-ից եւ ԱՄՆ-ից հե­տո, բայց ան­գամ Չի­նաս­տա­նից ա­ռաջ: Բայց թե ինչ ար­ժե իս­րա­յել­յան բա­նակն ա­ռանց ԱՄՆ-ի, տե­սա­նե­լի դար­ձավ նաեւ Ի­րա­նին հասց­ված վեր­ջին «պա­տաս­խան հար­վա­ծով», ո­րի արդ­յունք­նե­րը ա­րեւմտ­յան աղբ­յուր­նե­րը հա­մա­ռո­րեն փոր­ձում են գտնել, բայց այս պա­հին հիմ­նա­կա­նում ֆեյ­քե­րով են փոր­ձում հա­մո­զել, թե Ի­րա­նը ինչ-որ կո­րուստ­ներ կրում է:

Ի­րա­նից զատ, Թուր­քիան «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանց­քի» հար­ցում պետք է նաեւ հա­մառ կռվի մեջ մտնի Ռու­սաս­տա­նի հետ: Ռուս­նե­րը, ճիշտ է, այս պա­հին դեռ հիմ­նա­կա­նում կենտ­րո­նա­ցած են Ուկ­րաի­նա­յի ուղ­ղութ­յամբ, բայց ան­կախ այս ուղ­ղութ­յամբ ներ­կա ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րից (ո­րոնք եւս Ան­կա­րա­յին զգու­շա­վո­րութ­յուն են պար­տադ­րում), ռու­սա­կան փոխ­ված մի­ջու­կա­յին դոկտ­րինն ար­դեն իսկ Էր­դո­ղա­նի հա­մար լուրջ մտա­հո­գութ­յան ա­ռիթ է: Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին, ան­կախ ա­մեն ին­չից, ռուս սա­հմա­նա­պահ­ներն են կանգ­նած: Հա­յաս­տա­նում է նաեւ ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զան: Այ­սինքն, ռազ­մա­կան կոնֆ­լիկ­տի դեպ­քում Ան­կա­րան նախ ստիպ­ված կլի­նի գործ ու­նե­նալ այս եր­կու կա­ռույց­նե­րի հետ, ան­կախ նրա­նից, թե նի­կոլ­յան պե­տութ­յունն ինչ կա­սի կամ կա­նի: Իսկ ռու­սա­կան ու­ժե­րի վրա հար­ձա­կումն ըն­կալ­վում է, որ­պես հար­ձա­կում Ռու­սաս­տա­նի վրա, ո­րի դեպ­քում պաշտ­պա­նա­կան բո­լոր մե­խա­նիզմ­նե­րը, այդ թվում՝ փո­փոխ­ված ռազ­մա­կան դոկտ­րի­նը կա­րող է միա­նալ:

Ա­մեն դեպ­քում այն, որ Թուր­քիան վե­րած­վեց ԲՐԻԿՍ-ի գոր­ծըն­կեր պե­տութ­յան, գա­լիս է եւս մեկ ան­գամ հու­շե­լու, որ ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի հետ ու­ղիղ բախ­ման ռիս­կին, որն այդ­քան ցան­կա­լի կլի­ներ Ա­րեւ­մուտ­քի հա­մար, Էր­դո­ղա­նը ոչ մի դեպ­քում չի գնա: Այ­սինքն, «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանց­քը» որ­քան էլ բաղ­ձա­լի է, բայց երբ դրան հաս­նե­լու լու­ծու­մը ոչ թե Հա­յաս­տանն է, այլ՝ ռուս-ի­րա­նա­կան տան­դե­մը, որ­պես ար­գե­լակ գոր­ծում է: Իսկ այդ դեպ­քում Հա­յաս­տա­նի հա­մար դե­պի Եվ­րո­պա ու­ղի մնում է Վ­րաս­տա­նը, ո­րը կա­րող է որ­պես այդ­պի­սին շատ ա­րագ փակ­վել:

Ի­հար­կե, ա­ռա­ջին հեր­թին այս­տեղ Նի­կո­լի ո­րո­շե­լիքն է դրված: Ան­գամ չբա­ցա­ռենք, որ նա ԲՐԻԿՍ-ի գա­գա­թա­ժո­ղո­վին ու­նե­ցավ նման կողմ­նո­րո­շում, որն էլ ա­վե­լի կա­րող է հաս­տատ­վել Ա­լիե­ւի հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րից հե­տո, թե պատ­րաստ է պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել, եւ, ի­հար­կե, նկա­տի ու­նե­նա­լով ռու­սա­կան հար­թա­կը: Ն­ման կողմ­նո­րո­շու­մը կա­րող է էլ ա­վե­լի հաս­տատ­վել վրա­ցա­կան ընտ­րութ­յուն­նե­րի արդ­յուն­քում: Ա­սենք, Մոլ­դո­վա­յում կա­յա­ցած եւ դեռ երկ­րորդ փու­լով շա­րու­նակ­վող ընտ­րութ­յուն­ներն էլ էին հա­մա­պա­տաս­խան ազ­դակ Նի­կո­լի հա­մար:

­Բայց այս­տեղ կա մեկ էա­կան հարց եւս. ե­թե ան­գամ են­թադ­րենք, որ Նի­կո­լը ո­րո­շի ներգ­րավ­վել տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին ընդ­հա­նուր գոր­ծըն­թաց­նե­րի տրա­մա­բա­նութ­յան մեջ, կա­րո՞ղ է գնալ այդ քայ­լին: Այս­տեղ, թե­րեւս, հարկ է կրկին հի­շել վրա­ցա­կան օ­րի­նա­կը: Այն ,որ Վ­րաս­տա­նի իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի ներ­կա կուր­սի պատ­ճա­ռով ԱՄՆ-ից լրջա­գույն ռեակ­ցիա ստաց­վեց, օ­րերս հաս­տա­տեց նաեւ վրա­ցա­կան ներ­կա իշ­խող ու­ժի հիմ­նա­դիր Բր­ձի­նա Ի­վա­նիշ­վի­լին՝ պատ­մե­լով, թե ինչ­պես է ա­րեւմտ­յան երկր­նե­րից մե­կի դես­պա­նը Վ­րաս­տա­նի վար­չա­պե­տից պա­հան­ջել՝ մտնել Ռու­սաս­տա­նի դեմ պա­տե­րազ­մի մեջ՝ հար­վա­ծե­լով Աբ­խա­զիա­յին եւ Հվ.Օ­սե­թիա­յին: Այս ակ­նար­կի տակ ի­րա­կա­նում շատ խո­րը պատ­մութ­յուն­ներ կան: Ակ­նար­կը, հաս­կա­նա­լի է, ԱՄՆ-ի մա­սին է, եւ մի շարք աղբ­յուր­ներ պնդում են, որ այդ ըն­թաց­քում տե­ղի է ու­նե­ցել մին­չեւ իսկ Վ­րաս­տա­նի կա­ռա­վա­րութ­յան շեն­քի զին­ված գրա­վում եւ այդկերպ վար­չա­պե­տին պա­տե­րազ­մի մեջ մտնե­լու ո­րո­շում կա­յաց­նե­լու փորձ: Ըստ աղբ­յու­րի, ե­ղել է նաեւ Վ­րաս­տա­նի վար­չա­պե­տին, Ի­վա­նիշ­վի­լու որ­դուն եւ ֆուտ­բո­լի հա­վա­քա­կա­նին տե­ղա­փո­խող ինք­նա­թի­ռի գլխին ար­հես­տա­կան վթար կազ­մա­կեր­պե­լու փորձ, ո­րը, սա­կայն, կան­խել է ռու­սա­կան ՀՕՊ-ը՝ խո­ցե­լով այդ փորձն ի­րա­կա­նաց­նող վրա­ցա­կան մար­տա­կան ինք­նա­թի­ռը: Այ­սինքն, Վ­րաս­տա­նի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վեկ­տո­րի թե­մա­յի շուրջ ըն­թա­նում է կե­նաց-մա­հու պայ­քար, որ­տեղ բո­լոր մե­թոդ­նե­րը դար­ձել են թույ­լատ­րե­լի:

Ու պարզ հարց՝ իսկ Նի­կո­լը կա­րո՞ղ է նման պայ­քա­րի մեջ մտնել: Անձ­նա­կան հատ­կութ­յուն­նե­րը հաշ­վի առ­նե­լով՝ ոչ: Բայց ի տար­բե­րութ­յուն Վ­րաս­տա­նի` նա լուրջ ա­ռա­վե­լութ­յուն­ներ ու­նի: Պա­տա­հա­կա՞ն է, որ Ա­րեւ­մուտ­քը խնդիր է դրել Հա­յաս­տա­նի` ՀԱՊԿ-ից դուրս գա­լը կամ ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զան հե­ռաց­նե­լը: Հի­շեց­նենք՝ ՀԱՊԿ-ը «գու­նա­վոր հե­ղա­փո­խութ­յուն­նե­րի» կա­սեց­նե­լու պայ­մա­նագ­րա­յին դրույթ ու­նի, ո­րը գոր­ծարկ­վեց Ղա­զախս­տա­նի դեպ­քում: Ռազ­մա­բա­զան կա­րող է ի­րա­կա­նաց­նել անձ­նա­կան պաշտ­պա­նութ­յուն, ե­թե Վ­րաս­տա­նի օ­րի­նա­կով մա­հա­փոր­ձեր լի­նեն: Մ­յուս կող­մից, ԱՄՆ-ի ընտ­րութ­յու­ննե­րը եւս կա­րող են շատ բան փո­խել:

Ա­մեն դեպ­քում, կռիվն ի­րոք շատ լուրջ է: Բայց մեկ բան է հաս­տատ՝ եզ­րա­փա­կիչ փուլն ար­դեն կար­ծես թե ա­վար­տին մոտ է: