ՍՏԵՂԾՎՈ՞ՒՄ Է ՆԱՏՕ-ԻՆ ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔ ԴԱՐՁՈՂ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԴԱՇԻՆՔ

Այն, որ ՌԴ-ի շուրջ հատ­կա­պես վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս նկատ­վող, այս­պես ա­սենք, ռազ­մա­կան ուղղ­վա­ծութ­յան զար­գա­ցում­ներն ի­րոք Թուր­քիա­յին լուրջ մտա­ծե­լու ա­ռիթ տա­լիս են, մեկ այլ դե­տալ եւս ե­կավ հաս­տա­տե­լու (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/irav/?new_post&l=am):

­Չէ, խոս­քը միայն ուկ­րաի­նա­կան ռազ­մա­ճա­կա­տի մա­սին չէ, թեեւ այս­տեղ էլ շատ լուրջ գոր­ծըն­թաց­ներ այս պա­հին ըն­թա­նում են, եւ սպա­սե­լի է, որ ա­մե­նա­մոտ ժա­մա­նակ­ներս դրանք էլ ա­վե­լի ցցուն կդառնան: Այս պա­հին խոս­քը մեկ այլ գոր­ծըն­թա­ցի մա­սին է, ո­րը կար­ճա­ժամ­կետ հատ­վա­ծում կա­րող է վե­րած­վել, ա­ռանց չա­փա­զան­ցութ­յան, հա­մաշ­խար­հա­յին նշա­նա­կութ­յան ե­րե­ւույ­թի:

Այս­պես, ինչ­պես օ­րերս հայտ­նի դար­ձավ, Պու­տի­նը Պետ­դու­մա­յի հաս­տատ­մանն է ներ­կա­յաց­րել ԿԺԴՀ-ի հետ «Հա­մա­պար­փակ ռազ­մա­վա­րա­կան գոր­ծըն­կե­րութ­յան հա­մա­ձայ­նա­գի­րը»: Այս փաս­տա­թուղ­թը մեզ հա­մար հե­տաքր­քիր չէր լի­նի, ե­թե հաշ­վի չառ­նենք, որ հաս­տատ­վեց դրա դրույթ­նե­րից մե­կը, ո­րի մա­սին ա­վե­լի վաղ տե­ղե­կաց­րել էինք (https://iravunk.com/?p=295399&l=am): Այն է՝ այդ պայ­մա­նագ­րի կե­տե­րից մե­կով Ռու­սաս­տանն ու Հս.­Կո­րեան պար­տա­վո­րութ­յուն են ստանձ­նել` պա­տե­րազ­մի դեպ­քում ի­րար ռազ­մա­կան օգ­նութ­յուն ցու­ցա­բե­րել:

Այս­պես, ըստ հայտ­նի դար­ձած տեքս­տի, հա­մա­ձայ­նագ­րի 4-րդ հոդ­վա­ծը սահ­մա­նում է. «Ե­թե Կող­մե­րից մե­կը են­թարկ­վի զին­ված հար­ձակ­ման որ­եւէ պե­տութ­յան կամ մի քա­նի պե­տութ­յուն­նե­րի կող­մից եւ­ այդ­պի­սով հայտն­վի պա­տե­րազ­մա­կան ի­րա­վի­ճա­կում, մյուս Կողմն ան­մի­ջա­պես կա­պա­հո­վի ռազ­մա­կան եւ­ այլ օգ­նութ­յուն…»: Ա­վե­լին, մի շարք փոր­ձա­գետ­ներ ար­դեն հասց­րել են այն նմա­նեց­նել եւ հա­մե­մա­տութ­յան մեջ դնել ՆԱՏՕ-ի կա­նո­նադ­րութ­յան, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ դրա հայտ­նի 5-րդ հոդ­վա­ծի հետ, ո­րը շա­րադր­ված է այս­պես. «Պայ­մա­նա­վոր­վող կող­մե­րը հա­մա­ձայ­նում են, որ Եվ­րո­պա­յում կամ Հ­յու­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յում ի­րեն­ցից մե­կի կամ մի քա­նի­սի վրա զին­ված հար­ձա­կու­մը կհա­մար­վի հար­ձա­կում ի­րենց վրա որ­պես ամ­բող­ջութ­յուն եւ, հետ­եւա­բար, հա­մա­ձայ­նում են, որ այն դեպ­քում, երբ նման զին­ված հար­ձա­կում տե­ղի ու­նե­նա, նրան­ցից յու­րա­քանչ­յու­րը… օգ­նութ­յուն կտրա­մադ­րի են­թա­կա պայ­մա­նա­վոր­վող կող­մին`  ան­հա­պաղ ի­րա­կա­նաց­նե­լով այն­պի­սի ան­հա­տա­կան ​​կամ հա­մա­տեղ գոր­ծո­ղութ­յուն­ներ, ո­րոնք անհ­րա­ժեշտ են հա­մար­վում, նե­րառ­յալ զին­ված ու­ժի կի­րա­ռու­մը…»:

­Փոր­ձա­գետ­նե­րի գնա­հատ­մամբ. «Այ­սինքն՝ ՆԱՏՕ-ի երկր­նե­րը կմտա­ծեն, մին­չեւ գոր­ծե­լը եւ կա­նեն այն, ինչ անհ­րա­ժեշտ են հա­մա­րում։ Իսկ զին­ված ու­ժի կի­րա­ռու­մը գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի ըն­դա­մե­նը տար­բե­րակ­նե­րից է, այլ ոչ միակ պայ­ման: Ի տար­բե­րութ­յուն ՌԴ-ի եւ ԿԺԴՀ-ի մի­ջեւ պայ­մա­նագ­րի, ո­րը միան­շա­նակ սահ­մա­նում է` «ան­մի­ջա­պես կա­պա­հո­վի ռազ­մա­կան եւ­ այլ օգ­նութ­յուն», ոչ մի մտա­ծել, ոչ մի եր­կընտ­րանք»:

Ի­րա­կա­նում, մեր խնդի­րը չէ հաշ­վար­կել, թե ռազ­մա­կան տե­սանկ­յու­նից որն է ա­վե­լի լա­վը կամ վա­տը: Պար­զա­պես, երբ փոր­ձա­գետ­նե­րը եր­կու երկ­ր­նե­րի մի­ջեւ կնքված պայ­մա­նա­գի­րը հա­մե­մա­տութ­յան մեջ են դնում մի ամ­բողջ Դա­շին­քի գոր­ծու­նեութ­յան պայ­մա­նագ­րի հետ, ա­պա դա ար­դեն շատ հե­տաքր­քիր հար­ցեր է ա­ռաջ քա­շում: Այդ թվում՝ սա չի՞ նշա­նա­կում, որ ՌԴ-ի եւ ԿԺԴՀ-ի հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րը հա­սել են ռազ­մա­կան դա­շին­քի մա­կար­դա­կի: Ա­ռա­վել եւս, որ ՌԴ-ի հետ մեկ­տեղ այս­տեղ պետք է հաս­կա­նալ նաեւ Բե­լա­ռու­սին: Բայց սա էլ վեր­ջը չէ. թեեւ պաշ­տո­նա­պես դեռ չի հաս­տատ­վում կամ հերք­վում, սա­կայն մաս­նա­գետ­ներն ակ­նար­կում են, որ նման դրույթ կա նաեւ ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի հետ կնքվե­լիք հա­ման­ման պայ­մա­նագ­րում, ո­րը, ըստ ա­մե­նայ­նի, կստո­րագր­վի Կա­զա­նում: Այդ դեպ­քում, թեեւ ընդ­հա­նուր դա­շին­քի մա­սին խոսք չկա, բայց ստաց­վում է նման պատ­կեր. ե­թե, օ­րի­նակ, Ի­րա­նը մտնի պա­տե­րազ­մի մեջ, ա­պա նման պայ­մա­նագ­րի առ­կա­յութ­յան դեպ­քում Ռու­սաս­տանն էլ է պար­տա­վոր` «ան­մի­ջա­պես կա­պա­հո­վի ռազ­մա­կան եւ­ այլ օգ­նութ­յուն», եւ դրա­նով ինքն էլ կմտնի պա­տե­րազ­մի մեջ: Ե­թե Ռու­սաս­տա­նը մտավ (­Բե­լա­ռու­սին չմո­ռա­նանք), ա­պա մյուս՝ ԿժԴՀ-ի հետ պայ­մա­նագ­րով՝ վեր­ջինս եւս պետք է «ան­մի­ջա­պես ա­պա­հո­վի ռազ­մա­կան օգ­նութ­յուն»: Այ­սինքն, չկա նման պաշ­տո­նա­կան դա­շինք (կամ դեռ չկա), բայց նման դա­շին­քա­յին մե­խա­նիզմ­ներ աշ­խա­տում են:

Այս­տեղ նաեւ այլ հարց է ծա­գում՝ իսկ կա՞ն այլ երկր­ներ, ո­րոնց հետ եւս Մոսկ­վան կա­րող է նման պայ­մա­նա­գիր կնքել: Օ­րի­նակ, Չի­նաս­տա­նի հետ ռազ­մա­կան հա­րա­բե­րութ­յու­ննե­րի թե­ման, ո­րը նաեւ նա­խօ­րեին քննար­կե­ցին եր­կու երկր­նե­րի պաշտ­պա­նութ­յան նա­խա­րար­նե­րը, այդ կե­տին որ­քա­նո՞վ են մո­տե­նում: Ու չմո­ռա­նանք, որ խո­սում ենք այն­պի­սի հինգ երկր­նե­րի մա­սին, ո­րոնց հա­մա­տեղ ռազ­մա­կան պո­տենց­իա­լը ե­թե ան­գամ չի գե­րա­զան­ցում, ա­պա առն­վազն հա­մադ­րե­լի  է ՆԱՏՕ-ի պո­տենց­իա­լի հետ: Ընդ ո­րում, մար­տու­նա­կութ­յան հար­ցում միան­շա­նակ գե­րա­զան­ցում են: Հին­գից չորսն այս պա­հին էլ ու­նի մի­ջու­կա­յին զենք, մեկն էլ՝ հար­ցա­կան է:

Այ­սինքն, հարցն այս դաշ­տում է՝ ստեղծ­վո՞ւմ է ՆԱՏՕ-ին այ­լընտ­րանք դար­ձող ռազ­մա­կան ­դա­շինք: Ե­թե ա­յո, եւ շատ բան է այդ մա­սին խո­սում, ա­պա Թուր­քիան այս­տեղ պետք է հաշ­վի առ­նի, որ այդ նոր դա­շինքն իր ան­մի­ջա­կան սահ­մա­նա­կիցն է՝ բխող ա­մեն ին­չով հան­դերձ: