Կլինի՞ մեծ պատերազմ Մերձավոր Արեւելքում

Ի­հար­կե, այն ի­րա­վի­ճա­կը, որն այս պա­հին ծա­վալ­վում է Հա­յաս­տա­նի շուրջ (Տե´ս նաեւ https://iravunk.com/?p=293619&l=am), մե­ծա­պես կապ­ված է այն զար­գա­ցում­նե­րի հետ, ո­րոնք այս պա­հին ըն­թա­նում են ողջ մեծ տա­րա­ծաշր­ջա­նում: Ի­րա­կա­նութ­յունն այն է, որ ներ­կա փու­լում Մեր­ձա­վոր Ա­րե­ւելքն էլ ա­վե­լի է մո­տե­ցել մեծ պա­տե­րազ­մի շե­մին, եւ ե­թե այն պայ­թի, Հա­յաս­տա­նը, ու­նե­նա­լով նման իշ­խա­նութ­յուն­ներ, կա­րող է ծան­րա­գույն վի­ճա­կում հայտն­վել:

­Հար­ձա­կում­նե­րը, ո­րոնք այս պա­հին Իս­րա­յելն ի­րա­կա­նաց­նում է Լի­բա­նա­նի դեմ, ի­հար­կե, տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մեծ պա­տե­րազ­մի վե­րած­վե­լու ռեալ պո­տենց­իալ ու­նեն: ՀԱՄԱՍ-ի դեմ այդ փորձն ակն­հայ­տո­րեն չստաց­վեց. Գա­զա­յի հատ­վա­ծում այն մասշ­տաբ­նե­րը չէին, գու­մա­րած առ­կա տա­րաբ­նույթ շա­հե­րի բա­խում­նե­րը, եւ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին պա­տե­րազմ սար­քել ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի ներգ­րավ­մամբ, այդ­պես էլ չստաց­վեց: Լի­բա­նա­նի պա­րա­գա­յում, կրկնենք, այդ հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը շատ ա­վե­լի մեծ է, բայց բազ­մա­պա­տիկ մեծ են նաեւ վտանգ­նե­րը:

­Թե ին­չու է Իս­րա­յե­լին պետք մեծ պա­տե­րազմ, այլ պատ­մութ­յու­ն է` իր շատ խո­րը ար­մատ­նե­րով: Ա­մե­նագլ­խա­վո­րը, Ի­րա­նին հա­ջող­վում է կտրուկ մե­ծաց­նել իր ռազ­մա­կան, ըստ այդմ՝ քա­ղա­քա­կան դե­րը: Այս­տեղ, հաս­կա­նա­լի է, կա Ռու­սաս­տա­նի, Չի­նաս­տա­նի գոր­ծո­նը, բայց մեկ է, տա­րա­ծաշր­ջա­նում հենց Ի­րանն է ա­ռա­ջին պլա­նում: Գու­մա­րած, Ի­րա­նին վեր­ջա­պես հա­ջող­վել է լե­զու գտնել սու­նի իս­լա­մի աշ­խար­հի հետ, ընդ­հուպ այն­պի­սի ֆան­տաս­տիկ ե­րե­ւույթ­ներ են նկատ­վում, ինչ­պի­սին է, ա­սենք, Ի­րա­նի եւ Սաուդ­յան Ա­րա­բիա­յի գոր­ծակ­ցութ­յու­նը նույն «տա­նի­քի» տակ, ինչ­պի­սին է ԲՐԻԿՍ-ը: Ն­ման զար­գա­ցում­նե­րի պայ­ման­նե­րում եր­կա՞ր կգո­յա­տե­ւի Իս­րա­յե­լը, ո­րի բուն գո­յութ­յան հիմ­քե­րը հենց տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­կա­մար­տութ­յուն­ներն են…

­Կարճ ա­սած, մեծ պա­տե­րազ­մը դար­ձել է Իս­րա­յե­լի լի­նել-չլի­նե­լու անկ­յու­նա­քա­րը (առն­վազն՝ ներ­կա­յիս տես­քով): Բայց մեկ նկա­տա­ռու­մով՝ ԱՄՆ-ի ու­ղիղ ներգ­րավ­վա­ծութ­յամբ, քա­նի որ հա­կա­ռակ դեպ­քում պար­տութ­յու­նը ա­մե­նա­հա­վա­նա­կան սցե­նարն է: Եվ այն, որ Լի­բա­նա­նին հասց­վող այս հար­ված­նե­րը, ո­րի արդ­յուն­քում զո­հե­րի թի­վը հա­սել է հար­յուր­նե­րի (այդ թվում՝ տասն­յակ կա­նայք եւ ե­րե­խա­ներ), հենց մեծ պա­տե­րազ­մի հա­մար է, Թել Ա­վիվն ան­գամ չի էլ թաքց­նում:

­Սա­կայն այս­տեղ ա­մե­նա­կա­րե­ւոր հարցն է դար­ձել, թե Ի­րա­նը կնետ­վի՞ ա­ռաջ: Նա­խա­գահ Փե­զեշքի­ա­նը դեռ հան­դար­տութ­յուն է պա­հում, նրա խոս­քում այս պա­հին միայն խա­ղա­ղա­սի­րա­կան նո­տա­ներ են: Այդ թվում, նա Ն­յու Յոր­քում հայ­տա­րա­րեց. «Ի­րա­նը պատ­րաստ է վայր դնել իր բո­լոր զեն­քե­րը, ե­թե Իս­րա­յե­լը պատ­րաստ է ա­նել նույ­նը։ Մենք չենք ու­զում կռվել»: Դա հաս­կա­նա­լի է: Նախ, այս­պի­սով Թեհ­րանն իր հա­մար բա­րեն­պաստ մի­ջազ­գա­յին ֆոն է ա­պա­հո­վում՝ պա­տե­րազմ հրահ­րո­ղի հիմ­նա­կան թի­րախ դարձ­նե­լով իս­րա­յել­յան կա­ռա­վա­րութ­յա­նը: Երկ­րոր­դը. գո­նե նախ­նա­կան փու­լում, ե­թե բա­նը հաս­նի ռեալ պա­տե­րազ­մի, Ի­րանն ա­ռա­ջին դեմ­քով մի­ջամ­տե­լու խնդիր չու­նի: Մի կող­մից, Լի­բա­նանն ա­մե­նե­ւին էլ միայն «Հեզ­բոլ­լա­հը» չէ. այս­տեղ կան տար­բեր ռազ­մա­կան եւ քա­ղա­քա­կան հո­սանք­ներ, ո­րոն­ցից շա­տե­րը հա­կաի­րա­նա­կան դաշ­տում են: Այ­սինքն, Իս­րա­յե­լի ներ­կա հար­ված­ներն ա­մե­նե­ւին էլ միայն Ի­րա­նի դաշ­նա­կից­նե­րին չէ, որ ուղղ­ված են: Մ­յուս կող­մից, ե­թե բա­նը հաս­նի Իս­րա­յե­լի ցա­մա­քա­յին գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րին, դրան­ցում «Հեզ­բոլ­լա­հը» լիո­վին ներգ­րավ­վի, ա­պա մեծ հարց է, թե ինչ ըն­թացք կլի­նի:

Այս­պես, մաս­նա­վո­րա­պես The Wall Street Journal-ի գնա­հատ­մամբ, Իս­րա­յե­լի պո­տենց­իալն ա­մե­նե­ւին էլ թե­րագ­նա­հա­տել պետք չէ, ա­ռա­վել եւս, երբ եր­կար ա­միս­ներ կռվե­լով, այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցավ լու­ծել ՀԱՄԱՍ-ի խնդի­րը: Իսկ «Հեզ­բոլ­լա­հը», խո­շոր հաշ­վով, ՀԱՄԱՍ չէ, կա պո­տենց­իալ­նե­րի բազ­մա­պա­տիկ տար­բե­րութ­յուն: Օ­րի­նակ, ըստ աղբ­յու­րի, «Հեզ­բոլ­լա­հի» տրա­մադ­րութ­յան տակ կա հրթիռ­նե­րի, ա­նօ­դա­չու թռչող սար­քե­րի եւ հա­կա­տան­կա­յին հրթիռ­նե­րի հսկա­յա­կան զի­նա­նոց՝ ա­ռանց հաշ­վի առ­նե­լու վեր­ջին եւ ըն­թա­ցիկ մա­տա­կա­րա­րում­նե­րը: Խոս­քը առն­վազն 120 -200 հազար հրթի­ռի մա­սին է, ընդ ո­րում, ան­գամ հին հրթիռ­նե­րը հա­մալր­ված են նոր ուղ­ղորդ­ման հա­մա­կար­գե­րով։ Գու­մա­րած` հա­զա­րա­վոր հար­վա­ծա­յին ա­նօ­դա­չու­ներ, այլ մի­ջոց­ներ:

Այ­սինքն, ցա­մա­քա­յին հար­ձա­կումն Իս­րա­յե­լի հա­մար կա­րող է իս­կա­կան մղձա­վան­ջի վե­րած­վել: Այդ թվում՝ ինչ­պես բա­նա­կի, այն­պես էլ` բուն Իս­րա­յե­լին ուղղ­ված ա­մեն օր հա­զա­րա­վոր հար­ված­նե­րի տես­քով: Մինչ­դեռ «Հեզ­բոլ­լա­հի» խնդիրն ա­մե­նե­ւին էլ Իս­րա­յե­լին հաղ­թե­լը չէ՝ այդ եր­կի­րը գրա­վե­լու տես­քով: Պետք է պար­զա­պես ա­ռա­վե­լա­գույն վնաս­ներ հասց­նել բա­նա­կին, ու մի քա­նի հա­զար զո­հի դեպ­քում իս­րա­յել­յան ներ­քին ի­րա­վի­ճա­կը կլու­ծի մնա­ցած հար­ցե­րը:

Ս­րա­նից հե­տո Ի­րա­նի ու­ղիղ մի­ջամ­տութ­յան հեր­թը կհաս­նի՞. գո­նե այս պա­հին փոր­ձա­գետ­նե­րի հիմ­նա­կան մա­սը քիչ հա­վա­նա­կան է հա­մա­րում:

Ըստ այդմ, նույն­քան փոքր է մնում հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը, որ իս­րա­յել­յան ներ­կա­յիս հար­ված­նե­րը կհան­գեց­նեն տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին մասշ­տա­բի պա­տե­րազ­մի: Լո­կալ պա­տե­րազ­մի՝ մի­գու­ցե: Սա­կայն դա կա­րող է ան­գամ Թեհ­րա­նի հա­մար ող­ջու­նե­լի լի­նել, քա­նի որ այն լուրջ հար­վա­ծը, ո­րը մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ կստա­նա Իս­րա­յե­լը, կա­րող է շատ բան փո­խել այդ երկ­րի ռազ­մա­տեն­չութ­յան մեջ: Իսկ խա­ղաղ մթնո­լո­րտ ա­ռա­ջին հեր­թին պետք է Ի­րա­նին. ներ­կա տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին դի­նա­մի­կան նրան միան­գա­մայն հար­մար է: