Ալիեւը մաս-մաս կստորագրեր, բայց նրան միանգամից է պետք

Եվ այս­պես, Նի­կո­լի հեր­թա­կան աբ­սուրդ, հա­մաշ­խար­հա­յին դի­վա­նա­գի­տութ­յան մեջ «նոր խոսք» հան­դի­սա­ցող, մաս-մաս պայ­մա­նա­գիր կնքե­լու գա­ղա­փա­րը մե­ռավ` դեռ չծնված: Հի­շեց­նենք, վեր­ջին աս­ո­ւլի­սում Նի­կոլն ա­ռա­ջար­կում էր ար­դեն հա­մա­ձայ­նեց­ված 13 կե­տե­րի եւ կի­սատ հա­մա­ձայ­նեց­ված մնա­ցած 3-4 կե­տե­րի հի­ման վրա պայ­մա­նա­գիր կնքել, հե­տո հա­մա­ձայ­նեց­նել մնա­ցա­ծը եւ նո­րից ստո­րագ­րել: Բ­նա­կան է, որ Բա­քուն միան­գա­մից ար­ձա­գան­քեց՝ ձե՞ռք ես առ­նում տո­նայ­նութ­յամբ:

ՆԻԿՈԼԻ ԴԻՎԱՆԱԳԻՏԱԿԱՆ «ԳԼՈՒԽԳՈՐԾՈՑԸ»

Ի­րա­կա­նում Նի­կո­լի նման ա­ռա­ջար­կը կա­րե­լի է հա­մաշ­խար­հա­յին դի­վա­նա­գի­տութ­յան մեջ «գլուխ­գոր­ծոց» հա­մա­րել: Բանն այն է, որ դի­վա­նա­գի­տութ­յան դա­րա­վոր պրակ­տի­կան մեկ հիմ­նա­կան կե­տի է հան­գել՝ ա­մեն մի պայ­մա­նա­գիր ա­նա­վարտ է եւ ստո­րագր­ման ոչ են­թա­կա, ե­թե դրա ան­գամ մեկ կե­տը վերջ­նա­կա­նա­պես հստա­կեց­ված չէ: Դա հաս­կա­նա­լի է. որ­պես կա­նոն` բո­լոր պայ­մա­նագ­րե­րում հիմ­նա­կան բար­դութ­յու­նը հենց վեր­ջին մեկ-եր­կու-ե­րեք կե­տերն են, ո­րոնց շուրջ դժվար է պայ­մա­նա­վոր­վել, եւ քննար­կում­նե­րը մին­չեւ վերջ ձգվում են: Այ­սինքն, բա­վա­կան է դրանց շուրջ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն լի­նի, որ մնա­ցած բո­լոր կե­տե­րը դառ­նում են տեխ­նի­կա­կան հար­ցեր: Կամ հա­կա­ռա­կը՝ ե­թե այդ դժվար կե­տե­րը հստա­կեց­ված չեն, ա­պա մնա­ցա­ծը ստո­րագ­րե­լը պար­զա­պես ի­մաստ չու­նի. ստո­րագ­րես, որ ի՞նչ, ե­թե վի­ճե­լի հար­ցե­րը կան, եւ դրանց առ­կա­յութ­յու­նը նշա­նա­կում է, որ բուն կոնֆ­լիկ­տը, խնդի­րը, թե­ման լուծ­ված չէ: Իսկ ա­հա Նի­կո­լը ո­րո­շեց «ձին սայ­լի հե­տե­ւից լծել»՝ հեր­թա­կան ան­գամ ինքն ի­րեն ծի­ծա­ղե­լի վի­ճա­կում դնե­լով: Ի՞նչ է, «վիզ» պետք է ինչ-որ ստո­րագր­ված թո՞ւղթ ու­նե­նալ, հա­նուն ո­րի գնում է նման «պրի­մի­տիվ շուստ­րիութ­յան». նման է դրան:

Բ­նա­կան է, այդ «պրի­մի­տիվ շուստ­րիութ­յամբ» մար­դու չես խա­բի, եւ պա­տա­հա­կան չէ, որ ի պա­տաս­խան, Բա­քուն հի­շեց­րեց, թե ի­րա­կա­նում ինչ խո­ցե­լի վի­ճա­կում է Նի­կո­լը: Այս­պես, Բայ­րա­մո­վը նախ հի­շեց­րեց, թե՝ Նի­կո­լը դեռ ու­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խե­լու խնդիր: Դ­րա պո­չից էլ կպցրեց, որ Հա­յաս­տա­նի վե­րա­զի­նու­մը սպառ­նա­լիք է տա­րա­ծաշր­ջա­նի խա­ղա­ղութ­յա­նը եւ անվ­տան­գութ­յա­նը: Հան­րա­գու­մա­րում. «Ե­թե Հա­յաս­տա­նը շա­հագրգռ­ված է խա­ղա­ղութ­յան հաս­տատ­մամբ, պետք է լրջո­րեն մտա­ծի իր քայ­լե­րի մա­սին։ Մենք ակն­կա­լում ենք դրանց ճշտում»: Մինչ­դեռ կա­րո՞ղ էր Բա­քուն այդ­պես խո­սել Հա­յաս­տա­նի հետ, ե­թե նա գոր­ծեր, որ­պես ՀԱՊԿ-ի նոր­մալ մաս­նիկ, վե­րա­զի­նումն էլ ի­րա­կա­նաց­վեր Դա­շին­քի եւ ՌԴ-ի կող­մից, այլ ոչ թե Մակ­րո­նի ան­կա­տար խոս­տում­նե­րի. կաս­կա­ծե­լի է, որ Բա­քուն ՀԱՊԿ լիար­ժեք ան­դա­մի հան­դեպ ի­րեն այդ­քան ցի­նիկ դրսե­ւո­րեր:

ՈՐ ՀԱՐՑՆ Է ՄՆՈՒՄ ՉԼՈՒԾՎԱԾ

­Բայց սա էլ մի կողմ, այս­տեղ շատ ա­վե­լի էա­կան հարց կա: Ու­րեմն, այդ ո՞ր կե­տը կամ կե­տերն են, ո­րոնց շուրջ հա­մա­ձայ­նութ­յուն չկա, եւ ո­րոնք Նի­կո­լը փոր­ձում է շրջան­ցել նման «գե­ղա­կան շուստ­րիութ­յամբ»: Դա­տե­լով այն ար­ձա­գան­քից, ո­րոնք հա­ջոր­դե­ցին Նի­կո­լի վեր­ջին ե­լույ­թին, հիմ­նա­կան քննարկ­ման թե­մա ե­ղել եւ մնում է կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի խնդի­րը, ին­չի մա­սին քա­նիցս խո­սե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք: Ան­գամ սահ­մա­նա­զատ­ման բարդ թե­ման այս օ­րե­րին ակ­տիվ ըն­թաց­քի մեջ է՝ հայ­տա­րար­վեց այդ ուղ­ղութ­յամբ հեր­թա­կան փաս­տաթղ­թի հա­մա­ձայ­նեց­ման մա­սին: Արդ­յուն­քում, ե­թե լուծ­վի կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման խնդի­րը, ա­պա պայ­մա­նա­գի­րը կա­րե­լի կլի­նի հա­մա­րել ա­վարտ­ված: Այն­պես, ինչ­պես 2021թ. սկզբնե­րից ի վեր. ա­ռաջ­նա­յին հարց էր կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծար­կու­մը, կար նախ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն, ե­ռա­կողմ փաս­տաթղ­թեր, ստեղծ­ված հանձ­նա­ժո­ղով, աշ­խա­տան­քա­յին ակ­տիվ ըն­թացք: Հե­տո այդ ա­մենն ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի հանձ­նա­րա­րա­կա­նով կանգ ա­ռավ, եւ հա­ջոր­դե­ցին բա­զում խնդիր­ներ, այդ թվում՝ Ար­ցա­խի հա­յա­թա­փու­մը:

­Հենց այդ հար­ցով էր Նի­կո­լը փոր­ձում ա­նի­մաստ ար­դա­րա­նալ իր վեր­ջին ա­սու­լի­սում, թե ին­քը ոչ թե «սա­բո­տա­ժի է են­թար­կել» այդ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը, այլ ռուս պաշ­տոն­յա­ներն են սե­փա­կան նա­խա­գա­հին հա­կա­սե­լով՝ հրա­պա­րա­կա­յին ինչ-որ մեկ­նա­բա­նութ­յու­ններ ա­ռաջ քա­շել: Եվ այն, որ դրան չհա­պա­ղեց ար­ձա­գան­քել Լավ­րո­վը, ա­վե­լորդ ան­գամ գա­լիս է հու­շե­լու, որ ի­րոք կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի թե­ման է ա­ռաջ­նա­յին, չլուծ­ված, եւ շատ կա­րե­ւոր է հար­ցը, թե ին­չու է այդ­պես: Ըստ Լավ­րո­վի՝ խոսքն ա­ռա­ջին հեր­թին Մեղ­րիի գծի մա­սին է, ո­րը պետք է վե­րա­կանգն­վեր 2020 թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 9-ի փաս­տաթղ­թի հա­մա­ձայն՝ «Ո­րը ստո­րագ­րել են նա­խա­գահ­ներ Պու­տի­նը, Ա­լի­եւը եւ վար­չա­պետ Փա­շին­յա­նը: Դ­րա­նում աս­վում է, որ շար­ժը կվե­րա­կանգն­վի՝ ե՛ւ եր­կա­թու­ղա­յին, ե՛ւ ավ­տո­մո­բի­լա­յին։ Եվ այն կվե­րա­կանգն­վի ՌԴ Անվ­տան­գութ­յան դաշ­նա­յին ծա­ռա­յութ­յան սահ­մա­նա­պահ զոր­քե­րի ա­պա­հով­մամբ: Եվ ես զար­ման­քով կար­դա­ցի վար­չա­պետ Փա­շին­յա­նի հար­ցազ­րույ­ցը, որ­տեղ նա ա­սում էր, որ Հա­յաս­տա­նին գոր­ծըն­թա­ցը դան­դա­ղեց­նե­լու մեջ մե­ղադ­րե­լը սուտ է: Տա­րօ­րի­նակ է, քա­նի որ ի­րա­կա­նում սկզբից Հա­յաս­տա­նը հրա­ժար­վեց ճա­նա­պար­հից եւ պն­դեց, որ միայն եր­կաթ­գիծ լի­նի։ Ադր­բե­ջա­նը պատ­ճառ­ներ չտե­սավ, բայց հա­մա­ձայ­նեց մեր միջ­նոր­դութ­յամբ: Հե­տո հան­կարծ Հա­յաս­տանն ա­սաց, որ ռուս սահ­մա­նա­պահ­նե­րի մաս­նակ­ցութ­յուն չի լի­նե­լու, թեւ սեւով սպի­տա­կի վրա գրված էր։ Ա­սա­ցին՝ «Մենք ինք­ներս կա­նենք դա»: Ադր­բե­ջան­ցի­ներն ա­սում են, որ անվս­տա­հութ­յան եւ նույ­նիսկ, այս­պես ա­սած, թշնա­ման­քի մա­կար­դա­կը դեռեւս չա­փա­զանց բարձր է, որ­պես­զի ի­րենք ա­ռա­ջին փու­լում վստահ լի­նեն ի­րենց անվ­տան­գութ­յան մեջ, երբ նրանք մեկ­նում են Նա­խիջեւան հայ­կա­կան տա­րած­քով…»:

Ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րի այդ կե­տում, ի դեպ, բառ ան­գամ չկա այդ հատ­վա­ծում Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նութ­յան նվա­զեց­ման կամ կորս­տի եւ նման այլ բա­նե­րի մա­սին: Ա­վե­լին, շեշտ­ված է, որ այդ ու­ղու անվ­տան­գութ­յան հան­դեպ անվ­տան­գութ­յան ե­րաշ­խա­վո­րը Հա­յաս­տանն է, իսկ դա ա­նուղ­ղա­կի նշա­նա­կում է, որ այն Հա­յաս­տա­նի ամ­բող­ջա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ է լի­նե­լու. հա­կա­ռակ դեպ­քում ի՞նչ ե­րաշ­խա­վո­րես: Կա միայն այն դրվա­գը, որ տ­­րանս­պոր­տա­յին հա­ղոր­դակ­ցութ­յան նկատ­մամբ վե­րահս­կո­ղութ­յունն ի­րա­կա­նաց­նում են ռուս սահ­մա­նա­պահ­նե­րը: Ընդ ո­րում, գիծն անց­նում է հենց այն սահ­մա­նա­մերձ տա­րածք­նե­րով, որ­տեղ ռուս սա­հմ­անա­պահ­ներն ա­վե­լի մեծ վե­րահս­կո­ղա­կան ֆունկ­ցիա են ի­րա­կա­նաց­նում՝ ՀՀ պե­տա­կան սահ­մա­նի վե­րահս­կո­ղութ­յան:

­Սա­կայն ի սկզբա­նե նաեւ մեկ այլ բան էր ակն­հայտ. եր­կաթգ­ծում թե­կու­զեւ նման վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը նշա­նա­կում է նաեւ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յուն: Մի բան, ո­րը Հա­յաս­տա­նի հա­մար, գո­նե տե­սա­կա­նո­րեն, էա­կան չի կա­րող լի­նել. ե­թե ողջ հա­րա­վա­յին եւ ա­րեւմտ­յան սահ­մանն է հանձն­ված ռու­սա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յա­նը եւ ար­դեն 30 տա­րի, եր­կա­թու­ղում նման վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը նույ­նիսկ անն­կատ կլի­նի: Բայց ա­հա, նման աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը ձեռն­տու չէ անգ­լո­սաք­սե­րին, ո­րոնք ի­րենք են ու­զում վե­րահս­կել՝ ռուս­նե­րի եւ Ի­րա­նի հետ կա­պը կանգ­նեց­նե­լու հա­մար: Ձեռն­տու չէ նաեւ Թուր­քիա­յին՝ իր «Թ­յուր­քա­կան մի­ջանց­քի» ծրագ­րե­րով հան­դերձ: Արդ­յուն­քում, այն, որ ի­րա­կա­նում Նի­կո­լը հենց այդ՝ ա­րեւմտ­յան «խնդրանք­նե­րի» ներ­քո կանգ­նեց­րեց գոր­ծըն­թա­ցը, դա դժվար թե հնա­րա­վոր լի­նի հեր­քել:

Ամ­բողջ խնդիրն այս պա­հին այն է, թե Նի­կո­լը պատ­րաստ­վո՞ւմ է այդ կուր­սը փո­խել: Նաեւ հաշ­վի առ­նե­լով, որ հա­կա­ռակ դեպ­քում «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» այդ չլուծ­ված կետն այդ­պես էլ կմնա չլուծ­ված: Ու քա­նի որ Ա­լիե­ւը պնդում է ամ­բող­ջա­կան եւ ոչ թե մա­սե­րով փաս­տաթղ­թի վրա, իսկ Ա­րեւ­մուտ­քը չկա­րո­ղա­ցավ իր ա­ռա­ջար­կած մո­դե­լով խնդի­րը լու­ծել, «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիրն» այդ­պես էլ դեռ տե­ւա­կան ժա­մա­նակ կմնա օ­դից կախ­ված: Կամ կա­րող է վե­րա­դառ­նալ նախ­կին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի դաշտ, ո­րի դեպ­քում դեռ չհստա­կեց­ված մնա­ցած բո­լոր կե­տերն ա­րա­գո­րեն լու­ծում կգտնեն, ա­հա սա է այս պա­հին ե­ղած հար­ցա­կա­նը:

ԻՆՉԻ ՄԱՍԻՆ Է ԱՆՀԱՆԳՍՏԱՆՈՒՄ ԻՐԱՆԸ

­Բայց մյուս կող­մից ե­ղավ նաեւ Ի­րա­նի ռեակ­ցիան, ո­րը ան­հան­գիստ էր: Այս­պես, Հե­ղա­փո­խութ­յան պա­հա­պան­նե­րի կոր­պու­սին մոտ կանգ­նած աղբ­յու­րը գրում է. «Ի­րա­նի առ­ջեւ բարդ խնդիր է դրված՝ խու­սա­փել Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի ստեղծ­ման հետ կապ­ված թա­կար­դից եւ դի­մա­կա­յել հա­րե­ւան­նե­րի՝ պատ­մա­կան սահ­ման­նե­րը փո­խե­լու փոր­ձե­րին։ Քա­նի որ Ադր­բե­ջա­նը եւ Թուր­քիան ակ­տի­վո­րեն ա­ռաջ են մղում մի­ջանց­քի նա­խա­գի­ծը հա­րա­վա­յին Հա­յաս­տա­նում, Ի­րա­նը պետք է ա­մուր դիր­քո­րոշ­վի՝ պաշտ­պա­նե­լու իր ազ­գա­յին շա­հե­րը  եւ­ աշ­խար­հա­ռազ­մա­վա­րա­կան դիր­քը: Ի­րա­նի ար­տա­քին գոր­ծե­րի նոր նա­խա­րար Սեյ­յեդ Աբ­բաս Ա­րաք­չին կանգ­նած է իր կա­րիե­րա­յի ա­մե­նադժ­վար ա­ռա­քե­լութ­յուն­նե­րից մե­կի առ­ջեւ: Նա ստիպ­ված է լի­նե­լու ոչ միայն պահ­պա­նել երկ­րի տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յու­նը, այ­լեւ ա­պա­հո­վել Հա­յաս­տա­նի հետ սահ­ման­նե­րի բաց մնա­լը, ին­չը կեն­սա­կան նշա­նա­կութ­յուն ու­նի Ի­րա­նի հա­մար։ Միա­ժա­մա­նակ, Ա­րաք­չին պետք է գոր­ծի այն­պես, որ չխա­թա­րի Ի­րա­նի բա­րե­կա­մա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը Թուր­քիա­յի, Ռու­սաս­տա­նի եւ Բաք­վի հետ։ Իս­լա­մա­կան հե­ղա­փո­խութ­յան ա­ռաջ­նոր­դը հստակ ար­տա­հայ­տել է իր դիր­քո­րո­շումն ընդ­դեմ Թու­րա­նի մի­ջանց­քի նա­խագ­ծի, որն իր բնույ­թով հա­կաի­րա­նա­կան է։ Ի­րա­նի ղե­կա­վա­րութ­յու­նը հաս­կաց­րել է, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նի պատ­մա­կան սահ­ման­նե­րը փո­խե­լու ցան­կա­ցած փորձ հա­մար­վե­լու է ազ­գա­յին անվ­տան­գութ­յան սպառ­նա­լիք: Ռու­սա­կան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րի վեր­ջին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րի եւ Բաք­վի եւ Ան­կա­րա­յի ջան­քե­րի ա­վե­լաց­ման լույ­սի ներ­քո, Ի­րա­նի ԱԳՆ-ն պետք է վճռա­կա­նո­րեն եւ ռազ­մա­վա­րա­կա­նո­րեն գոր­ծի, որ­պես­զի կան­խի այս ծրագ­րի ի­րա­կա­նա­ցու­մը»:

Այս ֆո­նին, ի­հար­կե, պա­տա­հա­կան չէր, որ ի­րա­նա­կան ԱԳՆ-ն նա­խօ­րեին ՌԴ դես­պան Ա­լեք­սեյ Դե­դո­վին հրա­վի­րեց հան­դիպ­ման: Նախ, այս հրա­վե­րը ար­դեն իսկ հու­շում է, որ գոր­ծըն­թացն ա­ռա­վել քան ակ­տիվ փու­լում է: Ի­մաս­տա­յին ա­ռու­մով, նման է, որ Թեհ­րա­նը փոր­ձում է մին­չեւ վերջ կոնկ­րե­տաց­նել, թե ին­չի մա­սին է խոս­քը:

­Մեծ հաշ­վով, Ի­րա­նի տե­սա­կետն այս հար­ցում եւս մեկ ան­գամ դեռ ամ­ռան կե­սե­րին հստա­կեց­րեց հա­յաս­տան­յան դես­պան Մեհ­դի Սոբ­հա­նին: Ընդ­հան­րա­կան ի­մաս­տը սա էր. Ի­րա­նը շա­րու­նա­կում է միան­շա­նակ դեմ հան­դես գալ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցք» կոչ­վա­ծին: Բայց միա­ժա­մա­նակ կողմ է ճա­նա­պարհ­նե­րի բաց­մա­նը՝ Հա­յաս­տա­նի ինք­նիշ­խա­նութ­յան ներ­քո: Ա­վե­լին, դա շատ ձեռն­տու կլի­ներ, քա­նի որ, ըստ դես­պա­նի, Ի­րա­նը կկա­րո­ղա­նա Նա­խիջ­եւա­նի սահ­մա­նից՝ Ջուլ­ֆա­յից եր­կաթգ­ծով միա­նալ Եր­եւա­նին, եւ ոչ միայն:

Այս­պի­սով, կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ ի­րա­նա­կան ԱԳՆ-ն­ ա­վե­լորդ ան­գամ հենց այդ հար­ցով է պար­զա­բա­նում­ներ ստա­ցել՝ տե­ղի ու­նե­ցո­ղը «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քի» ծրա­գի՞րն է, թե Ի­րա­նի պատ­կե­րաց­րած կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծար­կում: Ի­րա­նա­կան աղբ­յու­րը փո­խան­ցում է. «Եր­կու դի­վա­նա­գետ­նե­րը, մտքեր փո­խա­նա­կե­լով Կով­կա­սում տե­ղի ու­նե­ցող ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի վե­րա­բեր­յալ, նշել են հար­գան­քը ազ­գա­յին ինք­նիշ­խա­նութ­յան, տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նութ­յան եւ երկր­նե­րի փո­խա­դարձ շա­հե­րի նկատ­մամբ... Քն­նարկ­վել է նաեւ «3+3» խորհր­դատ­վա­կան ձեւա­չա­փի ա­ռա­ջի­կա հան­դի­պու­մը: Ձ­եւա­չա­փը դի­տար­կում է տա­րա­ծաշր­ջա­նում անվ­տան­գութ­յան, տնտե­սա­կան եւ տ­րանս­պոր­տա­յին կա­պե­րի ա­պաշր­ջա­փակ­ման հար­ցե­րը»: Տո­նայ­նութ­յու­նից ա­վե­լի նման է, որ ռուս­նե­րի պար­զա­բա­նում­նե­րը ո­րո­շա­կիո­րեն հանգս­տաց­րել են Թեհ­րա­նին, թեեւ շա­րու­նա­կե­լու են ձեռ­քը պա­հել ի­րա­վի­ճա­կի պուլ­սին, այդ թվում՝ «3+3» ձե­ւա­չա­փի մի­ջո­ցով: