Մոսկվայի վերջին առաջարկը Նիկոլին

­Դեռ ան­ցած տար­վա հոկ­տեմ­բե­րից, երբ չկա­յա­ցավ հնգա­կողմ ձե­ւա­չա­փով Գ­րա­նա­դա­յի` Ա­լիե­ւի եւ Նի­կո­լի հան­դի­պու­մը՝ Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի հրա­ժար­վե­լու պատ­ճա­ռով, ար­դեն ակն­հայտ էր, որ Նի­կո­լը հայտն­վել է գնա­լով խո­րա­ցող փա­կու­ղա­յին վի­ճա­կում: Ա­ռա­վել եւս, որ գրե­թե ան­մի­ջա­պես էլ Ա­լիե­ւը հայ­տա­րա­րեց, որ հրա­ժար­վում է ա­րեւմտ­յան հար­թա­կի միջ­նոր­դութ­յու­նից, սա­կայն պատ­րաստ է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» շուրջ բա­նակ­ցել Մոսկ­վա­յի միջ­նոր­դութ­յամբ կամ ա­ռանց ո­րե­ւէ միջ­նոր­դի:

ԻՆՉ ՎԻՃԱԿՈՒՄ Է ՆԻԿՈԼԸ

Դ­րան հա­ջոր­դած այս ողջ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում, թեեւ Ա­լիե­ւին տար­հա­մո­զե­լու բա­ցա­հայտ եւ ստվե­րա­յին տար­բեր փոր­ձեր ե­ղան: Սա­կայն Վա­շինգ­տո­նում վեր­ջերս կա­յա­ցած Բ­լին­քե­նի միջ­նոր­դութ­յամբ Բայ­րա­մով-Միր­զո­յան եւ Լոն­դո­նում չկա­յա­ցած Ա­լիեւ-­Փա­շին­յան հան­դի­պում­նե­րը ե­կան հեր­թա­կան ան­գամ հաս­տա­տե­լու, որ Ա­լիեւն իր հի­շա­տակ­ած տես­լա­կա­նից, ինչ­պես քա­նիցս են­թադ­րե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, չի հրա­ժար­վում:

Ու հենց այս­տեղ էլ Նի­կո­լի խո­րա­ցող փա­կու­ղու ողջ ի­մաստն է: Մի կող­մից, Ա­լիե­ւը շա­րու­նա­կա­կան եւ խո­րա­ցող ճնշում­նե­րի մի­ջո­ցով Նի­կո­լին փոր­ձում է ստի­պել՝ գնալ իր մատ­նան­շած բա­նակ­ցա­յին ուղ­ղութ­յամբ: Դ­րան գու­մար­վե­ցին  ռու­սա­կան ա­ճող ճնշում­նե­րը՝ մո­տա­վո­րա­պես այս ուղ­ղութ­յամբ՝ ան­թույ­լատ­րե­լի է մեզ հետ քա­ղա­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը փչաց­նել, սա­կայն մեր հաշ­վին փող աշ­խա­տել, կողմ­նո­րոշ­վեք: Եվ այս ֆո­նին էլ՝ ոչ պա­կաս լուրջ ճնշում էր Ա­րեւ­մուտ­քի դիր­քո­րո­շու­մը. այդ­պես էլ չեն կա­րո­ղա­նում լու­ծել «Խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հար­ցը՝ Նի­կո­լին թող­նե­լով քա­ղա­քա­կան ի­մաս­տով «օ­դից կախ­ված» վի­ճա­կում: Ո­րե­ւէ լուրջ քայլ չեն կա­տա­րում նաեւ տնտե­սա­կան ուղ­ղութ­յամբ:

Ա­հա մո­տա­վո­րա­պես այս վի­ճա­կում էլ ձա­խող­վե­ցին «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հետ կապ­ված ա­րեւմտ­յան վեր­ջին փոր­ձե­րը՝ վա­շինգ­տոն­յան եւ լոն­դոն­յան հան­դի­պում­նե­րի ձա­խող­ման տես­քով: Իսկ սրան զու­գա­հեռ ըն­թա­ցող նե­րա­մե­րիկ­յան ի­րո­ղութ­յուն­նե­րը Նի­կո­լի այս փա­կու­ղա­յին վի­ճա­կի «դա­գա­ղի վեր­ջին մեխն» են: Այ­սինքն, ի՞նչ կլի­նի ԱՄՆ-ում, Նի­կո­լի «հին տա­նի­քը» կպահ­պան­վի, ե­թե հրաշ­քով՝ ա­յո, ա­պա ի՞նչ տես­քով, դա ի՞նչ հե­տե­ւանք­ներ է խոս­տա­նում: Այ­սինքն, Կա­մա­լա Հա­րի­սի իշ­խա­նութ­յան դեպ­քում կով­կաս­յան հար­թա­կում նույն կուր­սը Վա­շինգ­տո­նը կշա­րու­նա­կի՞: Կամ ե­թե «փլուզ­վի»՝ Թ­րամ­փի իշ­խա­նութ­յան գա­լու արդ­յուն­քում, ի՞նչ մե­խա­նիզմ է «նոր» Վա­շիգ­տո­նը փոր­ձե­լու ա­ռաջ տա­նել մաս­նա­վո­րա­պես հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան, հայ-թուր­քա­կան, վեր­ջա­պես՝ հայ-ռու­սա­կան ուղ­ղութ­յուն­նե­րով եւ այլն՝ այս պա­հին ա­ռա­վել քան ա­նո­րոշ է: «Լա­վա­գույն» դեպ­քում, ե­թե «տա­նի­քը» պահ­պան­վի նո­րաց­ված տես­քով, Հա­րի­սը գա իշ­խա­նութ­յան եւ բայ­դեն­յան կուր­սը փոր­ձի շա­րու­նա­կել, է­լի մո­տա­վո­րա­պես մեկ տար­վա չափ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան գոր­ծըն­թա­ցով հա­զիվ թե Վա­շինգ­տո­նում զբաղ­վող լի­նի: Ա­ռա­վել եւս, որ այս ուղ­ղութ­յամբ Վա­շին­գտո­նի նշա­նա­կած վե­րա­կա­ցուն՝ Մակ­րոնը, իր հեր­թին հի­մա Նի­կո­լի ժա­մա­նա­կը չու­նի՝ սե­փա­կան ծան­րա­գույն խնդիր­նե­րի պատ­ճա­ռով: Ու մեծ հարց է, թե այդ մեկ տար­վա ըն­թաց­քում Նի­կո­լը կա­րո՞ղ է գործ­նա­կա­նում ա­ռանց Ա­րեւ­մուտ­քի օգ­նութ­յան, շա­րու­նա­կել օ­դից կախ­ված թող­նել «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» թե­ման, հաշ­վի առ­նե­լով նաեւ Ա­լիե­ւի ա­ճող ճնշում­նե­րը: Իսկ մեկ տա­րուց ար­դեն մտնե­լու է ընտ­րա­կան փուլ, եւ այն­պի­սի ծանր բե­ռո՞վ, ինչ­պի­սին է «Խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը». մեղմ ա­սած, շատ վտան­գա­վոր է:

ԻՆՉ ԵԼՔ Է ԱՌԱՋԱՐԿՈՒՄ ՄՈՍԿՎԱՆ

­Մի խոս­քով, շատ նման է, որ Նի­կո­լի հա­մար խո­րա­ցող փա­կու­ղին ար­դեն վե­րած­վել է սո­վո­րա­կան ցայտ­նո­տի, եւ պետք է հենց այս պա­հին վերջ­նա­կան ո­րո­շում կա­յաց­նել: Այն է՝ նստում եւ սպա­սում ես Ա­րեւ­մուտ­քում ի­րա­վի­ճա­կի հստա­կեց­մա­նը, ընդ ո­րում` ու­նե­նա­լով միան­գա­մայն ռեալ սպա­սե­լիք, որ այդ հստա­կե­ցումն ա­մե­նե­ւին էլ քո օգ­տին չի լի­նե­լու: Եվ երկ­րո­րդը՝ ա­րագ տե­ղա­փոխ­վում ես ռու­սա­կան բա­նակ­ցա­յին հար­թակ, նաեւ այն հույ­սով, որ Ա­րեւ­մուտ­քում խառն են եւ քեզ­նով զբաղ­վե­լու ժա­մա­նակ եւ զբաղ­վող­ներ այս պա­հին չկան:

Երկ­րորդ տար­բե­րա­կը, ի­հար­կե, ա­վե­լի տրա­մա­բա­նա­կան տեսք ու­նի, թեեւ երբ խոս­քը Նի­կո­լի կող­մից կա­յաց­վող ո­րո­շում­նե­րի մա­սին է, տրա­մա­բա­նութ­յուն աս­վա­ծը, մեղմ ա­սած, հա­րա­բե­րա­կան ի­մաստ ու­նի: Բայց ա­մեն դեպ­քում, նման է, որ Մոսկ­վա­յում եւս մտա­ծում են ռեալ տրա­մա­բա­նութ­յա­նը հա­մա­պա­տաս­խան, հա­մե­նայն­դեպս, նա­խօ­րեին ե­ղավ հեր­թա­կան ա­ռա­ջար­կը՝ Ռու­սաս­տա­նը պատ­րաստ է իր հար­թա­կը տրա­մադ­րել Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի միջեւ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի հա­մար: Ըստ ՌԴ ԱԳՆ պաշ­տո­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Մա­րիա Զա­խա­րո­վա­յի. «Ռու­սաս­տա­նը եւս պար­տա­վոր­վել է շա­րու­նա­կե­լու հնա­րա­վոր ա­ջակ­ցութ­յուն ցու­ցա­բե­րել գոր­ծըն­թա­ցին։ Այ­սինքն՝ մեր մո­տե­ցու­մը ոչ միայն կա­յուն է, դա ար­ձա­նագր­ված է նաեւ մեր երկ­րի ստո­րագ­րած փաս­տաթղ­թում։ Ն­ման օգ­նութ­յան ծա­վալն ու ձեւը պետք է ըն­դու­նե­լի լի­նեն բա­նակ­ցող կող­մե­րից յու­րա­քանչ­յու­րի հա­մար՝ ըստ ձեռքբեր­ված պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի, Մոսկ­վան բազ­միցս ըն­դու­նել է ադր­բե­ջա­նա-հայ­կա­կան բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րի փու­լե­րը խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի նա­խագ­ծի շուրջ։ Մենք պատ­րաստ ենք դա ա­նել»:

Ա­վե­լին. «Մենք նաեւ մեր դաշ­նա­կից­նե­րի միջեւ հա­վա­սա­րակշռ­ված խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի կնքու­մը որ­պես տա­րա­ծաշր­ջա­նում ան­քակ­տե­լի անվ­տան­գութ­յան եւ կա­յուն տնտե­սա­կան զար­գաց­ման ճար­տա­րա­պե­տութ­յան կա­ռուց­ման նա­խա­պայ­ման ենք »: Ի­մաս­տը մո­տա­վո­րա­պես սա է՝ Ա­լիե­ւը պետք է զսպի իր ա­վե­լորդ ա­խոր­ժա­կը, Նի­կո­լը՝ ա­րեւմտ­յան ուղ­ղութ­յամբ խա­ղե­րը: Արդ­յուն­քում, ըստ ՌԴ ԱԳՆ-ի, հնա­րա­վորութ­յուն կա, որ առ­կա տա­րա­ձայ­նութ­յուն­նե­րը երկ­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան շու­տա­փույթ կլուծ­վեն, եւ «հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման այլ ա­մե­նա­բարձր մա­կար­դա­կով ո­լորտ­նե­րում հա­ջող ա­ռա­ջըն­թաց կգրանց­վի»:

­Կարճ ա­սած, ՌԴ ԱԳՆ-ն­ ա­ռա­ջար­կում է վե­րա­դառ­նալ Ռու­սաս­տան, Ադր­բե­ջան, Հա­յաս­տան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի դաշտ՝ հա­վաս­տիաց­նե­լով, որ այդ դեպ­քում հնա­րա­վոր է ա­րագ եւ հա­վա­սա­րակշռ­ված «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հաս­նել: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ միա­ժա­մա­նակ այս թե­մա­յին անդ­րա­դար­ձավ նաեւ ՌԴ նա­խա­գա­հի խոս­նա­կը, կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ ՌԴ ԱԳՆ-ի այս նոր ա­ռա­ջարկն ի­րա­կա­նում գա­լիս է Կ­րեմ­լից: Ա­մեն դեպ­քում, Պես­կո­վը զգու­շաց­նում է Նի­կո­լին. «Հա­յաս­տանն ինք­նիշ­խան եր­կիր է, ինքն է ընտ­րում փոխ­գոր­ծակ­ցութ­յան ա­ռաջ­նա­հերթ ու­ղի­նե­րը։ ՀՀ-ն մեր դաշ­նա­կիցն է, եղ­բայ­րա­կան եր­կիր։ Մենք չէինք ցան­կա­նա, որ նրան փնտրտուք­նե­րը տա­նեին այն ճա­նա­պար­հով, ո­րը ժա­մա­նա­կին ընտ­րել էր Կի­եւի ռե­ժի­մը… Ռու­սաս­տա­նը մտա­դիր է զար­գաց­նել հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի հետ»: Հա­մե­մա­տութ­յունն Ուկ­րաի­նա­յի հետ, ի­հար­կե, ա­ռա­վել քան ծանր մե­սիջ է: Թե­րեւս, նաեւ պետք է գու­մա­րել հայ­կա­կան գյուղմ­թերք­նե­րի ար­տա­հան­ման հետ կապ­ված հայտ­նի խնդիր­նե­րը, ո­րը նույն­պի­սի մե­սիջ էր, որ դա կա­րող է շատ ա­րագ տա­րած­վել այլ ո­լորտ­նե­րով:

Ն­կա­տենք նաեւ, որ գրե­թե ան­մի­ջա­պես ե­ղավ նաեւ Բաք­վի ար­ձա­գան­քը, որն իր հեր­թին է ակ­նար­կում, որ այս ողջ պատ­մութ­յունն այս պա­հին հենց այն­պես, օ­դից չըն­կավ: Ա­ռա­վել եւս, որ Բաք­վի պա­տաս­խա­նը հնչեց­վեց ռու­սա­կան լրատ­վա­մի­ջո­ցին՝ ՏԱՍՍ-ին տված Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ի պա­տաս­խա­նի տես­քով: Այս­պես, ըստ մա­մու­լի քար­տու­ղար Այ­խան Հա­ջի­զա­դեի՝ Ադր­բե­ջա­նը միշտ պատ­րաստ է ե­ղել Հա­յաս­տա­նի հետ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րին Ռու­սաս­տա­նում եւ­ այլ վայ­րե­րում: Ու նկա­տենք, որ սա միան­գա­մայն հա­մա­հունչ է Ա­լիե­ւի հի­շա­տակ­ած հայ­տա­րա­րութ­յա­նը՝ պատ­րաստ է բա­նակ­ցել ռու­սա­կան հար­թա­կում, իսկ ա­րեւմտ­յան միջ­նոր­դութ­յու­նը չի ըն­դու­նում:

­Շատ նման է, որ այս ա­մե­նը Մոսկ­վա­յից Նի­կո­լին ուղղ­ված մի վեր­ջին ա­ռա­ջարկ է՝ գնա­հա­տել ամ­բող­ջա­կան ի­րա­վի­ճա­կը՝ այն, ինչ կա­տար­վում է Ա­րեւ­մուտ­քում, եւ ինչ ա­ռա­ջար­կում է Մոսկ­վան, եւ վերջ­նա­կան ո­րո­շում կա­յաց­նել: Ընդ ո­րում` հնա­րա­վո­րինս «դեմ­քը փրկե­լով»: Եվ հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս պա­հին Մոսկ­վան Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում կա­յուն ի­րա­վի­ճակ ստեղ­ծե­լու հար­ցում շտա­պե­լու խնդիր ու­նի, կա­րե­լի է նաեւ են­թադ­րել, որ պաշ­տո­նա­կան Ե­րե­ւանն այս դեպ­քում ժա­մա­նակ ձգե­լու հնա­րա­վո­րութ­յուն պար­զա­պես չու­նի՝ ա­րա­գո­րեն կհա­ջոր­դեն միան­գա­մայն կոնկ­րետ քայ­լեր: Մ­նա­ցածն ար­դեն Նի­կո­լի ո­րո­շե­լիքն է: