Ե­լույթ է ունցել Մահ­սա Ա­մի­նիի մահ­վան հետ կապ­ված բռնութ­յուն­նե­րի դեմ.Ինչով է հայտնի դարձել սրտային վիրաբույժ Փե­զեշ­կիան

Անդ­րա­դառ­նա­լով Հա­յաս­տա­նում ըն­թա­ցող զար­գա­ցում­նե­րին, ի­րա­նա­հայ քա­ղա­քա­կան վեր­լու­ծա­բան ԱՐՏՈՒՅՏ ԶՈՀՐԱԲՅԱՆԸ նման գնա­հա­տա­կան տվեց.

- Սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման ներ­կա­յիս գոր­ծըն­թա­ցը ստեղ­ծում է Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սի նոր պլան, ո­րը վտան­գա­վոր է եւ­ ա­նա­ռողջ նա­խա­դեպ կստեղ­ծի տա­րա­ծաշր­ջա­նի մյուս երկր­նե­րի հա­մար։ Նախ, տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին հա­վա­սա­րում­նե­րի այս փո­փո­խութ­յունն ու­նի նոր եւ­ ա­վե­լի փխրուն ճար­տա­րա­պե­տութ­յուն, եւ հիմն­ված է ա­վե­լի թույլ կող­մի վրա կրկնա­կի ճնշման եւ հա­վա­սա­րակշ­ռութ­յան վերջ­նա­կան խախտ­ման հա­մար սուր ի­րա­վի­ճակ ստեղ­ծե­լու վրա: Երկ­րորդ՝ այս գոր­ծըն­թա­ցը Հա­յաս­տա­նը դարձ­նում է Ադր­բե­ջա­նի հա­ճա­խորդ եր­կիր։ Այդ կերպ Ե­րե­ւա­նը բա­վա­րա­րում է Բաք­վի եւ Ան­կա­րա­յի պա­հանջ­նե­րը եւ ե­րաշ­խա­վո­րում է Թուր­քիա­յի ա­ռաջ­նոր­դութ­յու­նը տա­րա­ծաշր­ջա­նում:

Այս­պի­սով, Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի միջեւ պե­տա­կան ​​սահ­մա­նի վերջ­նա­կան կար­գա­վո­րու­մը չպետք է եւս մեկ նա­խա­պայ­ման լի­նի խա­ղա­ղութ­յան հա­մար։ Սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման գոր­ծըն­թա­ցի հա­մաշ­խար­հա­յին փոր­ձը ցույց է տա­լիս, որ այդ գոր­ծըն­թա­ցը կա­րող է շա­րու­նակ­վել մի քա­նի տաս­նամ­յակ։ Վ­րաս­տանն ու Ադր­բե­ջա­նը շուրջ 30 տա­րի քննար­կում եւ խորհր­դակ­ցում են ի­րենց ընդ­հա­նուր սահ­մա­նի շուրջ, սա­կայն, չնա­յած դրան, ռազ­մա­կան ճնշում չի գոր­ծադր­վում այս հար­ցում ա­ռա­ջըն­թաց ա­պա­հո­վե­լու հա­մար։

­Սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման գոր­ծըն­թա­ցին զու­գա­հեռ, կա­ռա­վա­րութ­յուն­նե­րը ներգ­րավ­վում եւ հա­մա­գոր­ծակ­ցում են տար­բեր ո­լորտ­նե­րում, հետ­եւա­բար, Ադր­բե­ջա­նի տե­սա­կե­տը խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի ստո­րագր­ման եւ դա սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման հետ պայ­մա­նա­վո­րե­լու մա­սին նշա­նա­կում է մի­տում­նա­վոր ար­գե­լա­փա­կել խա­ղա­ղութ­յան ի­րա­կան տես­լա­կա­նը։ Այս կերպ վտանգ կա, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նի ա­պա­կա­յու­նաց­ման մեջ շա­հագրգռ­ված թշնա­մա­կան երկր­նե­րը կօգ­տա­գոր­ծեն Հա­յաս­տա­նի հետ խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր կնքե­լու Բաք­վի դժկա­մութ­յու­նը որ­պես լծակ՝ Ի­րա­նի սահ­ման­նե­րի մոտ տա­րա­ծաշր­ջա­նը հե­տա­գա ա­պա­կա­յու­նաց­ման հա­մար։

- Ի­րա­նի նա­խա­գա­հա­կան 14-րդ­ ընտ­րութ­յուն­նե­րի երկ­րորդ փու­լի քվեար­կութ­յան արդ­յուն­քում երկ­րի 9-րդ նա­խա­գահ ընտր­վեց Մա­սուդ Փե­զեշ­կիան: Դ­րա­նից ի՞նչ է ակն­կալ­վում:

- Ն­կա­տի ու­նե­նա­լով, որ նա­խընտ­րա­կան ե­լույթ­նե­րում Փե­զեշ­կիանն անդ­րա­դար­ձել է տար­բեր երկր­նե­րի հետ Ի­րա­նի հար­բե­րութ­յուն­նե­րը զար­գաց­նե­լու հար­ցին, ան­կալ­վում է, որ նրա ղե­կա­վա­րութ­յամբ, 14-րդ կա­ռա­վա­րութ­յու­նը կշա­րու­նա­կի նա­հա­տակ Ռաի­սիի կա­ռա­վա­րութ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը՝ հար­եւան­նե­րի եւ­ իս­լա­մա­կան երկր­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­ման ու­ղութ­յամբ։ Բա­ցի այդ, Ռա­յի­սիի եւ Աբ­դոլ­լահ­յա­նի կող­մից հար­եւան երկր­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­ման հա­մար դրված հիմ­քը հար­եւան երկր­նե­րին կստի­պի Արեւ­մուտ­քի եւ Ար­եւել­քի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գա­ցու­մը չհա­մա­րել ի­րենց շա­հե­րին ան­հա­մա­պա­տաս­խան, ինչ­պես Ի­րա­նի նա­խա­գա­հա­կան ո­րոշ ժա­մա­նա­կաշր­ջան­նե­րում։

Արեւմտ­յան Ա­սիա­յի երկր­ներն այ­սօր դուրս են ե­կել ԱՄՆ-ի ազ­դե­ցութ­յու­նից եւ­ ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նութ­յան մեջ ա­ռաջ­նա­հեր­թութ­յու­նը տվել են Ար­եւել­քի երկր­նե­րի, հատ­կա­պես՝ Ռու­սաս­տա­նի եւ Չի­նաս­տա­նի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­մա­նը։ Ուս­տի կա­րե­լի է ակն­կա­լել, որ 14-րդ կա­ռա­վա­րութ­յան աշ­խա­տան­քի ըն­թաց­քում ար­տա­քին գոր­ծոն­նե­րը չեն ազ­դի հար­եւան երկր­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի վրա։

Եվ վեր­ջում, ակն­կալ­վում է, որ Փե­զեշկ­յա­նը եւ ն­րա գլխա­վո­րած 14-րդ կա­ռա­վա­րութ­յու­նը կշա­րու­նա­կեն հար­եւան ու տա­րա­ծաշրւ­ջա­նա­յին երկր­նե­րի հետ հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­ման ըն­թաց­քը եւ քա­ղա­քա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գա­ցու­մը կու­ղեկց­վի տնտե­սա­կան հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի զար­գաց­մամբ։

- Պա­րոն Զոհ­րաբ­յան, ի՞նչ քա­ղա­քա­կան հե­տա­գիծ ու­նի նո­րըն­տիր նա­խա­գա­հը:

- Փե­զեշ­կիա­նը փառ­քի ա­լիք է ձեռք բե­րել՝ ե­լույթ ու­նե­նա­լով Մահ­սա Ա­մի­նիի մահ­վան հետ կապ­ված բռնութ­յուն­նե­րի դեմ։ Աղ­ջի­կը մա­հա­ցել է 2022 թվա­կա­նին այն բա­նից հե­տո, երբ նրան ձեր­բա­կա­լել էին կա­նա­ցի հա­գուստ կրե­լը սահ­մա­նա­փա­կող օ­րեն­քը խախ­տե­լու հա­մար։ Ա­մի­նիի մա­հը ա­միս­ներ շա­րու­նակ բո­ղո­քի ցույ­ցեր էր ա­ռա­ջաց­րել ողջ Ի­րա­նում: ՄԱԿ-ի տվյալ­նե­րով՝ հար­յու­րա­վոր մար­դիկ սպան­վել են, հա­զա­րա­վոր մար­դիկ ձեր­բա­կալ­վել են, երբ իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը փոր­ձել են ճնշել բո­ղո­քի ցույ­ցե­րը: 2022 թվա­կա­նի բո­ղո­քի ցույ­ցե­րի ժա­մա­նակ Փե­զեշ­կիա­նը ի­րա­նա­կան IRINN հե­ռուս­տաա­լի­քին տված հար­ցազ­րույ­ցում ա­սել է, որ տե­ղի ու­նե­ցա­ծը «մեր մեղքն է, մենք ու­զում ենք կրո­նա­կան հա­վատ­քը ու­ժի մի­ջո­ցով ներ­մու­ծել: Սա գի­տա­կա­նո­րեն անհ­նար է»: Փե­զեշ­կիա­նը նաեւ ընդգ­ծել է, որ Իս­լա­մա­կան Հան­րա­պե­տութ­յու­նում «ա­նըն­դու­նե­լի է աղջ­կան ձեր­բա­կա­լել հի­ջաբ կրե­լու հա­մար, իսկ հե­տո նրա դիա­կը ըն­տա­նի­քին հանձ­նե­լը»: Միեւ­նույն ժա­մա­նակ, երբ մի քա­նի օր անց ամ­բողջ երկ­րում սկսվե­ցին բո­ղո­քի ցույ­ցե­րը, Փե­զեշ­կիա­նը նա­խազ­գու­շաց­րեց, որ նրանք, ով­քեր «վի­րա­վո­րում են գե­րա­գույն ա­ռաջ­նոր­դին, հա­սա­րա­կութ­յան մեջ եր­կա­րատեւ զայ­րույ­թից եւ­ ա­տե­լութ­յու­նից բա­ցի ո­չինչ չեն ստեղ­ծի»:

Այս դիր­քո­րո­շու­մը, ցույց է տա­լիս ռե­ֆոր­միստ քա­ղա­քա­կան գործ­չի եր­կա­կի դե­րը Ի­րա­նի աստ­վա­ծա­պե­տութ­յան մեջ. նա դրսեւո­րում է փո­փո­խութ­յուն­նե­րի ցան­կութ­յուն, բայց եր­բեք ար­մա­տա­պես մար­տահ­րա­վեր չի նե­տում Գե­րա­գույն ա­ռաջ­նորդ Ա­լի Խա­մե­նեիի կող­մից վե­րահսկ­վող հա­մա­կար­գին: Ի­րա­նում նա­խա­գա­հը պե­տութ­յան երկ­րորդ դեմքն է, մինչ­դեռ պե­տութ­յան ռազ­մա­վա­րութ­յու­նը ո­րո­շում է գե­րա­գույն ա­ռաջ­նոր­դը։ Ըստ ի­րա­նա­կան ընդ­դի­մա­դիր գոր­ծիչ­նե­րի, Ի­րա­նի եր­կա­կի կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի պայ­ման­նե­րում՝ կղե­րա­կան եւ հան­րա­պե­տա­կան, նա­խա­գա­հը չի կա­րող լուրջ փո­փո­խութ­յուն­նե­րի հաս­նել ի­րա­նա­կան մի­ջու­կա­յին ծրագ­րի կամ Մեր­ձա­վոր Ար­եւել­քում զին­յալ խմբա­վո­րում­նե­րին ա­ջակ­ցե­լու քա­ղա­քա­կա­նութ­յան մեջ, քա­նի որ գե­րա­գույն ա­ռաջ­նորդն է բո­լոր ո­րո­շում­նե­րը կա­յաց­նում կա­ռա­վա­րութ­յան բարձ­րա­գույն խնդիր­նե­րի վե­րա­բեր­յալ:

ԻԼՈՆԱ ԱԶԱՐՅԱՆ