Նիկոլը շարունակում է մնալ արդեն հարազատ դարձած փակուղու առաջ

­Նա­խօ­րեին Իլ­համ Հեյդա­րո­վի­չը հան­դես ե­կավ հեր­թա­կան պա­հան­ջա­տի­րա­կան հայ­տա­րա­րութ­յամբ: Նա հեր­թա­կան ան­գամ ու­ղիղ տեքս­տով Նի­կո­լից պա­հան­ջեց՝ փո­խել Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը:

ԱԼԻԵՎԸ ՆՈՐԻՑ ՊԱՀԱՆՋՈՒՄ Է

­Նի­կոլ­յան թի­մը, ի դեմս, օ­րի­նակ, ԱԳ նա­խա­րա­րութ­յուն կոչ­վող «դուք­յա­նը» ղե­կա­վա­րող Միր­զո­յան Ա­րո­յի, փոր­ձում են հա­մո­զել, թե Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խե­լու հարց չկա: Այ­սինքն, Բաք­վի հետ հա­մա­ձայ­նեց­րել են դրույ­թը, որ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» գե­րա­կա է կող­մե­րի ներ­քին օ­րենսդ­րութ­յան հան­դեպ, այ­սինքն, ինչ գրված է ՀՀ Սահ­մա­նադ­րութ­յան մեջ, ստո­րա­դաս­վե­լու է այդ պայ­մա­նագ­րին: Իսկ ա­հա Ա­լիե­ւը հեր­թա­կան ան­գամ միան­գա­մայն «չոր» կանգ­նեց­րեց նի­կոլ­յան այդ բո­լոր բա­ցատ­րութ­յուն­նե­րը, թե «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կա­րող է ստո­րագր­վել միայն այն դեպ­քում, ե­թե Հա­յաս­տա­նը փո­խի իր Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը, «քա­նի որ այն տա­րած­քա­յին պա­հանջ­ներ է պա­րու­նա­կում Ադր­բե­ջա­նի նկատ­մամբ»: Այ, երբ կփոխ­վի, ա­պա, ըստ Հեյ­դա­րո­վի­չի՝ Ադր­բե­ջանն ու Հա­յաս­տա­նը կա­րող են ա­վար­տին հասց­նել խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի տեքս­տի աշ­խա­տանք­նե­րը մի քա­նի ամս­վա ըն­թաց­քում:

Գ­րե­թե միա­ժա­մա­նակ Թուր­քիան չե­ղար­կեց Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յա­ցուց­չի հետ ծրագր­ված հան­դի­պու­մը, դրա­նով եւս մեկ ան­գամ ցույց տա­լով, որ որ­քան էլ Էրդ­ո­ղա­նի հրա­հան­գով Պա­ղես­տին են ճա­նա­չում, մեկ է, «սայ­լը տե­ղից չի շարժ­վի», քա­նի դեռ Ա­լիե­ւի «դաբ­րոն» չկա:

­Հեր­թա­կան ան­գամ չհի­շեց­նենք՝ քա­նի դեռ Հա­յաս­տա­նում Նի­կոլ կա, Ա­լիե­ւի նման պա­հանջ­նե­րին վերջ չի լի­նե­լու: Այլ ըն­դա­մե­նը նկա­տենք, որ Հեյ­դա­րո­վի­չի այդ հայ­տա­րա­րութ­յան հիմ­քում ի­րոք հե­ռուն տա­նող մտքեր ա­ռա­ջաց­նող ակ­նարկ­նե­րի պա­կաս չկա: Բայց մինչ դրան հաս­նե­լը` նախ հի­շեց­նենք օ­րերս տե­ղի ու­նե­ցած մեկ դրվա­գի մա­սին: Խոս­քը պետ­քար­տու­ղա­րի` Եվ­րո­պա­յի եւ Եվ­րա­սիա­յի հար­ցե­րով օգ­նա­կան Ջեյմս Օ'Բ­րա­յե­նի Ադր­բե­ջան այ­ցի մա­սին էր: Մինչ այդ, Օ'Բ­րա­յե­նը Հա­յաս­տան էր ե­կել՝ Նի­կո­լին պար­տադ­րե­լու, որ հան­կարծ չփոր­ձի գնալ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կնքե­լու, ո­րի հիմ­քում կլի­նեն Ռու­սաս­տան-­Հա­յաս­տան-Ադր­բե­ջան ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րը, ին­չը Ա­լիե­ւի հիմ­նա­կան պա­հանջ­նե­րից մեկն է: Ա­պա շրջա­նա­ռութ­յան մեջ մտան խո­սակ­ցութ­յուն­ներ, որ Նի­կո­լը  Օ'Բ­րա­յե­նի մոտ մի լավ նվնվա­ցել է, թե այդ դեպ­քում գնա­ցեք, Ա­լիե­ւին հա­մո­զեք, որ գա Ա­րեւ­մուտ­քի ներ­կա­յաց­րած պայ­ման­նե­րով պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րե­լու, ին­չի մա­սին պայ­մա­նա­վոր­վել էին դեռ Պ­րա­հա­յի հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ­նե­րից: Որ ե­թե չեն կա­րո­ղա­նում Ա­լիե­ւին «բեր­ման են­թար­կել», ի­րե­նից էլ ի՞նչ են պա­հան­ջում: Զու­գա­հեռ, հնչեց­վե­ցին հրա­պա­րա­կա­յին հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ, թե ի­րենք պատ­րաստ են ըն­դա­մե­նը մեկ ամ­սում պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել, թող ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը Ա­լիե­ւին հա­մո­զեն:

Ա­հա այդ ֆո­նին էլ Օ'Բ­րա­յե­նը մեկ­նեց Բա­քու, ընդ ո­րում, մինչ գնա­լը միան­գա­մայն կոշտ հրա­պա­րա­կա­յին հայ­տա­րարութ­յուն­նե­րով, թե­րեւս, որ­պես հա­վել­յալ ճնշման մի­ջոց, ի ցույց դնե­լով, թե Վա­շինգ­տոնն ինչ է սպա­սում Ա­լիե­ւից: Այն է՝ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սում խա­ղա­ղութ­յան հաս­տա­տու­մը հան­դի­սա­նում է ոչ միայն Ադր­բե­ջա­նի, այ­լեւ Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի երկր­նե­րի խնդի­րը։ Այ­սինքն, Ա­լիե­ւը պար­զա­պես պար­տա­վոր է այդ ա­մե­նը հաշ­վի առ­նել: Իսկ նպա­տա­կը սա է. «Այս բո­լոր երկր­նե­րը (­Կենտ­րո­նա­կան Ա­սիա­յի- Հեղ.) աշ­խար­հի այլ վայ­րեր այժմ ար­տա­հա­նում­ներն ի­րա­կա­նաց­նում են միայն Չի­նաս­տա­նի կամ Ռու­սաս­տա­նի տա­րած­քով եւ­ որ­պես­զի ելք ու­նե­նան, պետք է աշ­խա­տեն ար­տա­հա­նում ի­րա­կա­նաց­նել Ադր­բե­ջա­նով։ Մի եր­թու­ղին անց­նում է Վ­րաս­տա­նի տա­րած­քով՝ դե­պի Սեւ ծով, իսկ մյու­սը՝ հա­վա­նա­կան շատ ա­վե­լի մեծ եր­թու­ղի, կանց­նի Ադր­բե­ջա­նի, Հա­յաս­տա­նի եւ Թուր­քիա­յի տա­րած­քով: Եվ այս ա­ռու­մով մեզ անհ­րա­ժեշտ է խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր Ադր­բե­ջա­նի եւ Հա­յաս­տա­նի մի­ջեւ»: Այն է՝ ԱՄՆ-ն­ ու­զում է սար­քել Ադրբե­ջան-­Հա­յաս­տան-­Թուր­քիա մի­ջանցք, ո­րը Ռու­սաս­տա­նին կտա­րան­ջա­տի Ի­րա­նից, ու Ա­լիե­ւը պար­տա­վոր է «վեր­ջա­պես ար­դա­րաց­նել իր նկատ­մամբ բարձր վստա­հութ­յու­նը»:

­Բայց ա­հա Օ'Բ­րա­յե­նի Բա­քու այ­ցից հե­տո մեկ­նա­բա­նութ­յուն­նե­րը բա­վա­կա­նին սառն էին, որն ար­դեն իսկ ակ­նար­կում էր, որ Ա­լիե­ւը շա­րու­նա­կում է հա­մա­ռել՝ Ա­րեւ­մուտ­քի պա­հան­ջած «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» տար­բե­րա­կի հար­ցում: Իսկ հի­շա­տակ­ված հայ­տա­րա­րութ­յու­նը, ո­րը հնչեց­րեց Հեյ­դա­րո­վի­չը նա­խօ­րեին, գա­լիս է ա­վե­լորդ ան­գամ հաս­տա­տե­լու, որ Օ'Բ­րա­յե­նի այդ այ­ցը եւս ձա­խող­վել է: Այ­սինքն, ե­թե Նի­կո­լը պատ­րաստ է նույ­նիսկ մեկ ամ­սում պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել, ա­պա Ա­լիե­ւը լա­վա­գույն դեպ­քում դա պատ­կե­րաց­նում է «մի քա­նի ամս­վա ըն­թաց­քում»: Իսկ մի քա­նի ամ­սից ԱՄՆ գոր­ծող վար­չա­կազ­մը գո­յութ­յուն կու­նե­նա՞, որ մի բան էլ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հարց լու­ծի:

Ընդ ո­րում, լա­վա­գույն դեպ­քում «մի քա­նի ամս­վա ըն­թաց­քում», քա­նի որ մինչ դրան հաս­նե­լը, Ա­լիե­ւը ներ­կա­յաց­նում է մի այն­պի­սի նա­խա­պայ­ման, ո­րի տա­կից, մեծ հարց է, որ Նի­կո­լը կկա­րո­ղա­նա դուրս գալ: Խոս­քը Հա­յաս­տա­նի Սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը փո­խե­լու մա­սին է, ո­րի հետ կապ­ված Նի­կո­լը պար­զա­պես ա­նե­լա­նե­լի վի­ճա­կում է: Պետք է կազ­մա­կեր­պել հան­րաք­վե, սա­կայն Նի­կո­լը նման գոր­ծըն­թաց­նե­րից վա­խե­նում է այն­պես, որ­քան «սա­տա­նան խնկից»: Ցան­կա­ցած նման հա­մա­պե­տա­կան մի­ջո­ցա­ռում, ո­րը են­թադ­րում է քվեար­կու­թյուն, միան­գա­մից վե­րած­վե­լու է Նի­կո­լի հան­դեպ վստա­հութ­յան հան­րաք­վեի: Ու ներ­կա­յիս «մի­նու­սա­վոր» վար­կա­նի­շի պա­րա­գա­յում, որ­քան էլ կեղ­ծեն կամ «հին ձայ­նապ­նա­կը» միաց­նեն, թե՝ չփո­խենք, պա­տե­րազմ կլի­նի, պար­զա­պես բա­ցառ­վում է, որ քվեար­կող­նե­րի 50%+1 ձայ­նը կա­րո­ղա­նան ա­պա­հո­վել: Ընդ ո­րում, դա նաեւ խոս­տա­նում է մի այն­պի­սի մասշ­տա­բա­յին ան­հան­դուր­ժո­ղա­կա­նութ­յան ա­լիք, ո­րը մա­րել ոչ մի Վազ­գեն կամ Բագ­րատ դժվար թե կա­րո­ղա­նան: Իսկ դա ար­դեն ոչ թե «մի քա­նի ա­միս», այլ շատ ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նակ է են­թադ­րում: Ա­մե­նագլ­խա­վո­րը՝ Ա­լիե­ւը սրա­նով փաս­տա­ցի ակ­նար­կում է, որ հաս­տատ մինչ ա­մե­րիկ­յան ընտ­րութ­յուն­նե­րը պայ­մա­նա­գիր չի լի­նե­լու, եւ ե­թե ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը մտա­ծում էին նաեւ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի» հաշ­վին Բայ­դե­նի հա­մար քա­րոզ­չա­կան ակ­ցիա սար­քել, հի­մա դրա­նից եւս պետք է հրա­ժար­վեն:

ԻՆՉ ՄՆԱՑ ՆԻԿՈԼԻՆ

­Բայց այս պատ­մութ­յան ֆո­նին այլ հար­ցեր եւս կան: Իսկ Ա­լիե­ւը չի՞ գի­տակ­ցում, թե Սահ­մա­նադ­րութ­յուն փո­խե­լու, այն է՝ հան­րաք­վե կազ­մա­կեր­պե­լու պա­հան­ջով ինչ ա­նե­լա­նե­լի վի­ճա­կում է դնում իր սի­րա­սուն Նի­կո­լին. դժվար թե չգի­տակ­ցի: Բայց ե­թե գի­տակ­ցե­լով է դրան գնում, ա­պա դա նշա­նա­կո՞ւմ է, որ Ա­լիե­ւին առ­հա­սա­րակ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» պետք չէ:

Ի­հար­կե, կա­րե­լի է մտա­ծել, որ Ա­լիե­ւը սրա­նով պա­տե­րազմ սար­քե­լու հա­մար հող է նա­խա­պատ­րաս­տում: Բայց չէ, այդ տրա­մա­բա­նութ­յու­նը Նի­կո­լի օգ­տին կլի­ներ: Ա­լիե­ւը, ան­կաս­կած, ցան­կա­նում է Ս­յու­նի­քը, ա­սենք, նաեւ Ե­րե­ւա­նը գրա­վել: Բայց նաեւ հաս­կա­նում է, որ դա կնշա­նա­կի ռուս-ի­րա­նա­կան հիմ­նա­կան «կար­միր գծե­րի» ոտ­նա­հա­րում՝ ան­խու­սա­փե­լի հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ: Էր­դո­ղա­նի հա­մար եւս Ս­յու­նիքն ա­խոր­ժե­լի պա­տառ է, բայց հե­տե­ւան­քը նույնն է՝ պատ­րա՞ստ է պա­տե­րազ­մի մեջ մտնել Մոսկ­վա­յի եւ Թեհ­րա­նի հետ, ո­րոնց հա­մար նույն Ս­յու­նի­քը սե­փա­կան անվ­տան­գութ­յան եւ ռազ­մա­վա­րա­կան ծրագ­րե­րի կա­րե­ւո­րա­գույն բա­ղադ­րիչ է:

­Չէ, մեծ պա­տե­րազ­մի Ա­լիե­ւը, հա­մե­նայն­դեպս, քա­նի դեռ ներ­կա ի­րո­ղութ­յուն­նե­րը պահ­պան­վում են, հա­զիվ թե գնա: «Խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիրն» էլ նրա հա­մար, ի­հար­կե, միան­գա­մայն կա­րե­ւոր է, ընդ ո­րում, ոչ թե Հա­յաս­տա­նի հետ ինչ-ինչ հար­ցեր լու­ծե­լու, այլ՝ մեր տա­րա­ծաշր­ջա­նի հետ կապ­ված հսկա­յա­ծա­վալ ծրագ­րե­րին մաս դառ­նա­լու եւ մեծ փո­ղեր աշ­խա­տե­լու ի­մաս­տով: Դ­րա հա­մար պետք է տա­րա­ծաշր­ջա­նում անգ­լո­սաք­սե­րի ներ­կա­յութ­յու­նը բա­ցա­ռել, մինչ­դեռ Նի­կո­լը «դեմ է տա­լիս» պայ­մա­նագ­րի տար­բե­րակ, ո­րը հա­կա­ռակ ազ­դե­ցու­թունն է ու­նե­նա­լու: Ընդ ո­րում, խոսքն այն մա­սին չէ, թե Ա­լիե­ւը անգ­լո­սաք­սե­րին տա­նել չի կա­րող. ընդ­հա­կա­ռա­կը, իր ներ­կա հա­ջո­ղութ­յու­ննե­րով հենց այդ թե­ւին է պար­տա­կան: Պար­զա­պես, աշ­խարհն է փոխ­վել, անգ­լո­սաք­սե­րի ներ­կա­յութ­յու­նը Ա­լիե­ւին կա­րող է ներ­քա­շել կոր­ծա­նա­րար պա­տե­րազ­մի մեջ…

­Փո­խա­րե­նը, Նի­կոլն է մնում նույն «կոտ­րած տաշ­տա­կի» ա­ռաջ, ո­րի վրա եւս մի քա­նի ճաք ա­ռա­ջա­ցավ: Ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը հեր­թա­կան ան­գամ չկա­րո­ղա­ցան Ա­լիե­ւի հետ հար­ցեր լու­ծել: Ա­ռա­ջի­կա ա­միս­նե­րին էլ, են­թադ­րե­լի է, որ նե­րա­մե­րիկ­յան ի­րո­ղութ­յուն­ներն այն կար­գի են սրվե­լու, որ մեծ հարց է՝ Նի­կո­լով եւ Ա­լիե­ւով զբաղ­վե­լու ժա­մա­նակ Պետ­դե­պար­տա­մեն­տը կու­նե­նա՞: Իսկ ա­մե­րիկ­յան ընտ­րութ­յուն­նե­րից հե­տո ո՞վ ի­մա­նա, թե ինչ կլի­նի: Հա­մե­նայն­դեպս, այն բո­լոր խոս­տում­նե­րը, հու­սադ­րում­նե­րը, ո­րոնք Նի­կո­լը ստա­ցել է ա­մե­րիկ­յան գոր­ծող վար­չա­կազ­մից, մեծ հա­վա­նա­կա­նութ­յամբ կա­րող են զրո­յա­նալ, ե­թե ԱՄՆ-ում իշ­խա­նա­փո­խութ­յուն լի­նի: Մակ­րոնն էլ, ով պար­բե­րա­բար հան­դես էր գա­լիս «հարց լու­ծո­ղի» կեր­պա­րով, իր հեր­թին է ծանր վի­ճա­կում, Նի­կո­լը չէ, որ այս պա­հին նրա ա­մե­նա­մեծ դարդն է: Մի հա­սա­րակ Շառլ Մի­շելն ի՞նչ է, ան­գամ նա է հո­րի­զո­նից ան­հե­տա­ցել, որ գնաս մո­տը, նվնվաս, մի քիչ դար­դերդ թե­թե­ւաց­նես: Ու այս մի­տու­մը Նի­կո­լի հա­մար ա­ռա­ջի­կա չորս ա­միս­նե­րին միայն խո­րա­նա­լու է:

Այս­պի­սով, Վո­վա­յի­չը, ինչ­պես եւ են­թադ­րե­լի էր, մնա­ցել է նույն փա­կու­ղու ա­ռաջ, որ­տեղ նա հայտն­վեց ան­ցած հոկ­տեմ­բե­րին՝ Գ­րա­նա­դա­յի չկա­յա­ցած քա­ռա­կողմ հան­դի­պու­մից ան­մի­ջա­պես հե­տո: Այդ պա­հից էլ նրա ա­ռաջ նույն հարցն է՝ պե՞տք է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը», թե՞ կա­րող է ա­ռանց դրա յո­լա գնալ: Ե­թե պետք է, պայ­մանն էլ գլխից էր հայտ­նի՝ դա­դա­րեց­նել ա­րեւմտ­յան զե­ղում­նե­րը եւ վե­րա­դառ­նալ իր իսկ ստո­րագ­րած ե­ռա­կողմ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի դաշտ: Ե­թե ոչ, պայ­մա­նա­գիր չի լի­նե­լու, իսկ դա են­թադ­րում է ոչ թե պար­զա­պես մե­կու­սա­ցում, այլ ծայ­րա­հեղ խո­րը փա­կու­ղի: Իսկ ա­հա Ա­լիե­ւը, էլ ա­վե­լի խո­րաց­նե­լով Նի­կո­լի առ­ջե­ւառաջացած փա­կու­ղին, դրա­նով շա­րու­նա­կում է ճնշու­մը՝ իր պա­հան­ջած տար­բե­րա­կով «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կնքե­լու հար­ցում:

Այն, որ Նի­կոլն ի­րեն յու­րա­հա­տուկ ար­դեն չա­փա­զանց «տա­փակ» բա­ռա­պա­շա­րով մեկ­նա­բա­նեց, թե ԵՄ-ի հետ կապ­ված հան­րաք­վե չի ա­նե­լու, թե­րեւս ո­րո­շա­կի հե­տաքրք­րութ­յուն պա­րու­նա­կում էր: Հա­մե­նայն­դեպս, նա, ի­հար­կե, դես ու դեն ընկ­նե­լով, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ, դրա­նով խոս­տո­վա­նեց, որ չու­նի հար­ցի պա­տաս­խա­նը՝ իսկ ԵՄ-ում մեզ սպա­սող կա՞: Իսկ դա նման է խոս­տո­վա­նութ­յան, որ սպա­սող չկա, ան­հե­ռան­կա­րա­յին ուղ­ղութ­յուն է: Ու ե­թե ան­հե­ռան­կա­րա­յին է, ա­պա հի­մա ի՞նչ է ա­նե­լու, ո՞ւր է ուղղ­վե­լու. ա­հա այս հար­ցի պա­տաս­խանն է, որ նա հի­մա պետք է տա: