Ադրբեջանին բելառուսական զենքի ինտենսիվ մեծ ծավալի խմբաքանակներով վաճառք սկսվել է 2018-ից հետո. Ջամալյան

«Ի­րա­վունքի» զրու­ցա­կիցն է ռազ­մա­կան փոր­ձա­գետ ԴԱՎԻԹ ՋԱՄԱԼՅԱՆԸ:

«ՊԵՏՔ Է ՊԱՏՐԱՍՏ ԼԻՆԵՆՔ ԱՅՆ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՊԱՀԻՆ, ԵՐԲ ՌԴ-Ն ՈՐՈՇԻ ՌԵԳԻՈՆՈՒՄ ԻՐ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՒԺԵՂԱՑՆԵԼ»

— ­Պա­րոն ­Ջա­մալ­յան, հաշ­վի առ­նե­լով Նի­կոլ ­Փա­շին­յա­նի հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը, ըստ ­Ձեզ, ­Հա­յաս­տա­նը ՀԱՊԿ-ից ի­րա­կա­նում դո՞ւրս է գա­լու, թե` ոչ։

— ­Տե­սեք, 2018-ին իշ­խա­նութ­յան են բեր­վել այն ար­դի­նալ զանգ­վա­ծը, որն ու­ներ նույն ա­ռա­քե­լութ­յու­նը՝ խզել բո­լոր տե­սա­կի կա­պե­րը ­Ռու­սաս­տա­նի հետ։ Ին­չո՞ւ եմ ա­սում` ար­դի­նալ զանգ­ված, քա­նի որ այդ մարդ­կանց ըն­կա­լում­նե­րում ինք­նիշ­խա­նութ­յու­նը են­թադ­րում է ­Ռու­սաս­տա­նի հետ կա­պե­րի խզում։ Երբ ա­սում ենք իշ­խա­նութ­յուն, սրանք հաս­կա­նում են ո­րե­ւէ տե­սա­կի կա­պե­րի բա­ցա­կա­յութ­յուն ­Ռու­սաս­տա­նի հետ։ Ի­րենց բո­լո­րո­վին չի հե­տաքրք­րում ­Հա­յաս­տա­նի կրի­տի­կա­կան վի­ճա­կի մեջ հայտն­վե­լը։

Ն­րանք ինչ-որ ի­դեա ու­նեն այդ ինք­նիշ­խա­նութ­յան վե­րա­բեր­յալ, դա այ­լա­սեր­ված պատ­կե­րա­ցում­նե­րի կրումն է։ Ա­մե­նա­սար­սա­փե­լին այն է, որ հա­նուն դրա` ի­րենք կա­րող են եւ նաեւ գնում են դա­վա­ճա­նութ­յան՝ ոտ­նա­հա­րե­լով ա­մե­նա­կեն­սա­կան հան­րա­յին շա­հե­րը։ Այս­տեղ ի՞նչն է կա­պում մեզ ­Ռու­սաս­տա­նի հետ։ Անվ­տան­գութ­յա՞ն հետ կապ­ված հար­ցե­րը, Ար­ցա՞խն է, ո­րի հա­յա­պատ­կա­նութ­յու­նը ե­րաշ­խա­վո­րե­լու հա­մար պետք է ու­նե­նալ ա­մուր հենք, թե՞ ­Թուր­քիան է նո­րից գո­յա­բա­նա­կան վտան­գով սպառ­նում։ Ն­րանք ա­սում են, թե` ո­չինչ, կլու­ծենք այդ հար­ցը, բո­լոր պա­հանջ­նե­րը կբա­վա­րա­րենք, ո­չինչ, որ մի 300 հա­զար թուրք էլ ­Հա­յաս­տա­նի ­Հան­րա­պե­տութ­յու­նում բնակ­վի, ո­չինչ, թուր­քը փոխ­վել է։ Այս ար­դի­նալ զանգ­վա­ծի ա­ռա­քե­լութ­յու­նը՝ հա­նուն ո­րի ի­րենք բեր­վել են իշ­խա­նութ­յան, ­Ռու­սաս­տա­նի աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի կող­մից բո­լոր տե­սա­կի կա­պե­րը խզելն է ՌԴ-ի հետ։

Ի­րենք հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն գնում են եւ գնա­լու են այս ճա­նա­պար­հով։ ­Միան­գա­մից չեն կտրում կա­պե­րը` հաս­կա­նա­լով, որ հա­զար ու մի հար­ցեր ու­նենք կապ­ված ­Ռու­սաս­տա­նի հետ, ո­րով­հե­տեւ կտրուկ ձե­ւով կա­րող է այն­պի­սի տնտե­սա­կան վայ­րի­վե­րում­նե­րի բե­րել, որ դեր­մուս­յան ա­լի­քը պար­զա­պես խփե­լով տա­նի։ ­Մինչ­դեռ ի­րենք բո­լոր այդ խո­տոր ճա­նա­պարհ­նե­րով գնում են, բայց ուղ­ղութ­յու­նը չեն փո­խում, շա­րու­նակ ա­ռաջ­նորդ­վում են հա­կա­ռու­սա­կան քայ­լե­րով։

Ե­թե այս ար­դի­նալ զանգ­վա­ծը շա­րու­նա­կի մնալ իշ­խա­նութ­յան ղե­կին՝ ­Հա­յաս­տա­նը ե՛ւ ՀԱՊԿ-ից դուրս կգա, ե՛ւ ռազ­մա­բա­զան դուրս բե­րե­լու խնդիր կլի­նի, զու­գա­հե­ռա­բար բա­վա­րա­րե­լով թուր­քադր­բե­ջա­նաբ­րի­տա­նա­կան տան­դե­մի բո­լոր պա­հանջ­նե­րը։ ­Պետք է նշեմ, որ այդ տան­դե­մի պա­հանջ­նե­րը գնա­լով մե­ծա­նում են, քա­նի որ ի­րենք ա­մեն ինչ ու­զում են։ Ի վեր­ջո, ի­րենք նաեւ Արևմտ­յան Ադր­բե­ջան են ու­զում եւ կհաս­նեն այդ նպա­տա­կին։ ­Հա­նուն դրա թքած ու­նեն, թե հայ­կա­կան քա­ղա­քակր­թութ­յուն կլի­նի կամ չի լի­նի՝ ի­րենք սառ­նասր­տո­րեն հան­գիստ կա­րող են ա­նել ա­մե­նից վա­տը` հա­նուն այս ռե­գիո­նից ­Ռու­սաս­տա­նին վտա­րե­լու։

­Հի­մա ամ­բողջ հար­ցը հե­տեւ­յալն է՝ արդ­յո՞ք ­Ռու­սաս­տանն այս վտանգ­ներն ա­դեկ­վատ է գնա­հա­տում, թե` ոչ: Եվ ե­թե ա­դեկ­վատ են գնա­հա­տում այդ վտանգ­նե­րը, ա­պա ե՞րբ են, ի վեր­ջո, ի­րենց իսկ կեն­սա­կան շա­հե­րը պահ­պա­նե­լու։ Այդ հարցն է, ո­րը կա­րե­ւոր է։ ­Հաշ­վի առ­նե­լով, ի­հար­կե, մեր ռազ­մա­վա­րա­կան շա­հե­րը` դրանք, ի­հար­կե, հա­մընկ­նում են հենց դաշ­նա­կից ­Ռու­սա­տա­նի ռազ­մա­վա­րա­կան շա­հե­րի հետ, եւ դրա վրա էլ խարսխ­վում մեր դա­շին­քը:

Ուս­տի` պետք է պատ­րաստ լի­նենք այն պատ­մա­կան պա­հին, երբ ­Ռու­սաս­տա­նը ո­րո­շի ռե­գիո­նում իր ազ­դե­ցութ­յու­նը ու­ժե­ղաց­նել։ Այս պա­հին օգ­տա­գոր­ծե­լով ներ­կա­յիս քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը, աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ի­րո­ղութ­յուն­նե­րը, ­Ռու­սաս­տա­նի վե­րա­դար­ձի պա­հին պատ­րաստ պետք է լի­նենք վե­րա­կանգ­նել մեր սու­բեկ­տայ­նութ­յու­նը՝ հայ-ռու­սա­կան դա­շին­քի հա­մա­տեքս­տում եւ սուբ­յեկ­տիվ դե­րա­կա­տա­րութ­յուն ու­նե­ցո­ղի կար­գա­վի­ճա­կում կա­րո­ղա­նանք վե­րագտ­նել մեզ: Եվ սա հնա­րա­վոր է միայն հայ-ռուս-ի­րա­նա­կան դա­շին­քի հա­մա­տեքս­տում։

«ՆԻԿՈԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ ՀԵՐԹԱԿԱՆ ՀԱԿԱՌՈՒՍԱԿԱՆ, ՀԱՊԿ-Ի ԴԵՄ ՈՒՂՂՎԱԾ ԴԵՄԱՐՇՆ Է ԱՆՈՒՄ»

— Իսկ ինչ­պե՞ս կմեկ­նա­բա­նեք այն հան­գա­ման­քը, երբ Նի­կոլ ­Փա­շին­յա­նը հայ­տա­րա­րել է, որ այ­լեւս ո­րե­ւէ պաշ­տո­նա­կան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, ա­ռա­վել եւս ան­ձամբ ին­քը ­Բե­լա­ռուս չի մեկ­նի, քա­նի դեռ այն­տեղ նա­խա­գահ է Ա. ­Լու­կա­շեն­կոն:

— ­Փա­շին­յանն իր հա­կա­ռու­սա­կան քա­ղա­քա­կան գի­ծը հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն տա­նում է, բայց այդ ուղ­ղութ­յամբ նա գնում է խու­ճուճ ճա­նա­պարհ­նե­րով։ Այ­սինքն, այս­տեղ խնդիրն այն չէ, որ ­Նի­կոլ ­Փա­շին­յանն այն­քան հայ­րե­նա­սեր է, որ օ­կու­պաց­ված Ար­ցախ ­Լու­կա­շեն­կո­յի այ­ցե­լութ­յուն­նե­րը իր մոտ ա­ռա­ջաց­րել է ինչ-որ հայ­րե­նա­սի­րա­կան զգա­ցում­ներ, եւ ինքն այդ­պես հա­կազ­դում է։ Բ­նավ` ո՛չ, ին­քը թքած ու­նի Ար­ցա­խի վրա, Ար­ցա­խը հանձ­նել է, ու այս­տեղ ազ­գա­յին շա­հը պաշտ­պա­նե­լու խնդիր չկա։ Ըն­դա­մե­նը օգ­տա­գոր­ծե­լով այն հան­գա­ման­քը, որ ­Լու­կա­շեն­կոն, ով, ի դեպ, մեր երկ­րի բա­րե­կա­մը եր­բեք չի ե­ղել եւ չի՝ այ­ցե­լել է օ­կու­պաց­ված Ար­ցախ եւ այս պատր­վակն օգ­տա­գոր­ծե­լով` նա հեր­թա­կան հա­կա­ռու­սա­կան, ՀԱՊԿ-ի դեմ ուղղ­ված դե­մարշն է ա­նում։ Այդ նույն ­Լու­կա­շեն­կոն Ար­ցախ չէր այ­ցե­լի, ե­թե ­Նի­կոլ ­Փա­շին­յա­նը չլի­ներ իշ­խա­նութ­յան ղե­կին, ո­րով­հե­տեւ ե­թե նա չլի­ներ իշ­խա­նութ­յան ղե­կին, Ար­ցա­խը կլի­ներ հա­յա­ռատ։

Այդ նույն ­Լու­կա­շեն­կոն շատ զուսպ էր իր գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րում, երբ ­Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նութ­յան ղե­կին էին ­Ռո­բերտ ­Քո­չար­յանն ու ­Սերժ ­Սարգս­յա­նը, թե­պետ այդ ժա­մա­նակ էլ Ադր­բե­ջա­նի հետ իր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում այդ ջեր­մութ­յու­նը կար։ Ի վեր­ջո, Ադր­բե­ջա­նին բե­լա­ռու­սա­կան զեն­քի ին­տեն­սիվ մեծ ծա­վա­լի խմբա­քա­նակ­նե­րով վա­ճառք սկսվել է 2018-ից հե­տո։ ­Հի­մա երբ ­Լու­կա­շեն­կոն տես­նում է, որ ­Հա­յաս­տա­նի ղե­կա­վա­րը թքած ու­նի Ար­ցա­խի վրա եւ հանձ­նել է այն, նա ի՞նչ է, ա­վե­լի՞ հայ պետք է գտնվի, քան թե հա­յը։

Այս կոն­տեքս­տում տրա­մա­բա­նա­կան է, որ ա­վե­լի ան­կաշ­կանդ ին­քը հա­մա­գոր­ծակ­ցում է Ադր­բե­ջա­նի հետ, իր տնտե­սութ­յունն է զար­գաց­նում, իսկ սպա­ռա­զի­նա­կան ար­տադ­րան­քը վա­ճա­ռում է Ադր­բե­ջա­նին։ ­Լու­կա­շեն­կոն ան­խու­սա­փե­լիո­րեն ա­վե­լի զուսպ կլի­նի Ադր­բե­ջա­նի հետ իր հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում եւ նա հաշ­վի կնստի հայ­կա­կան շա­հի հետ, ե­թե հայ­կա­կան շա­հը պաշտ­պա­նող իշ­խա­նութ­յուն ձե­ւա­վոր­վի ­Հա­յաս­տա­նում:

«ԱՆԿԱՆԽԱՏԵՍԵԼԻ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄՆԵՐ ԿԱՐՈՂ ԵՆ ԼԻՆԵԼ, ՈՐՈՆՔ ԿՍՐԲԵՆ ԵՎ ԿՏԱՆԵՆ ԱՅՍ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ»

— Ի վեր­ջո, ո՞րն է խան­գա­րիչ գոր­ծո­նը Հա­յաս­տա­նի հա­մար՝ լքե­լու ՀԱՊԿ ռազ­մա­կան դա­շին­քը, ե­թե չի մաս­նակ­ցում ոչ մի մի­ջո­ցառ­ման։

— Անվ­տան­գութ­յան հետ կապ­ված մեր խնդիր­ներն այն­քան ակ­նա­ռու են, հատ­կա­պես որ ­Նի­կոլ ­Փա­շին­յանն էլ ա­մեն հեր­թա­կան զի­ջու­մը թուր­քադր­բե­ջա­նա­կան տան­դե­մին կա­տա­րե­լիս` ընդգ­ծում է, որ ին­քը չի ե­րաշ­խա­վո­րում այդ ա­մե­նից հե­տո լիա­կա­տար անվ­տան­գութ­յու­նը։ Ան­կան­խա­տե­սե­լի զար­գա­ցում­ներ եւս կա­րող են լի­նել, ո­րոնք էլ կա­րող են սրբել եւ տա­նել այս իշ­խա­նութ­յու­նը։ Մ­յուս կող­մից ­Ռու­սաս­տա­նի հետ կան նաեւ զուտ տնտե­սա­կան բնույ­թի շատ լուրջ կա­պեր, ո­րոնց խզու­մը կա­րող է սո­ցիա­լա­կան մեծ խնդիր­նե­րի բե­րել։ ­Հա­վա­նա­բար, ի­րենք հաս­կա­նում են, որ նման դեպ­քում տնտե­սութ­յու­նը կոր­ծա­նա­րար հար­ված կստա­նա՝ ե­թե բո­լոր կա­պե­րը խզվեն, եւ այս հան­գա­մանքն էլ հաշ­վի առ­նե­լով` ռազ­մա­բա­զան դուրս բե­րե­լու կտրուկ պա­հանջ այս պա­հին չի գնում, եւ ՀԱՊԿ-ից դուրս գա­լու ո­րո­շու­մը չի կա­յաց­վում։

Այ­սինքն, անվ­տան­գութ­յան հետ կապ­ված ան­կան­խա­տե­սե­լի դրույթ­ներ կա­րող են լի­նել։ ­Հի­մա թուր­քե­րը ի­րեն պաշտ­պա­նում են, որ­պես­զի ին­քը զի­ջում­նե­րի գնա, սա­կայն ե­թե ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զան դուրս գա, եւ հսկող գոր­ծոն­ներ չլի­նեն թուր­քե­րին՝ ի­րենք միան­գա­մից կա­րող են վերց­նել այն, ինչ ու­զում են` օ­կու­պաց­նե­լու տես­քով։ ­Դե­մոկ­րա­տա­կան ագ­րե­սիա­յի տես­քով կա­րող են վերց­նել։

Ս­րանք ռիս­կեր են, ո­րոնք թուր­քե­րը պա­հում են այն­քան ժա­մա­նակ, որ­քան պետք է։ Հենց բո­լոր գոր­ծոն­նե­րը վե­րա­նան, ­Նի­կոլ ­Փա­շին­յանն ի­րենց հա­մար ար­ժեք չի ներ­կա­յաց­նե­լու եւ լա­վա­գույն դեպ­քում, պար­զա­պես, կա­րող են է­վա­կո­ւաց­նել եւ տա­նել մի տեղ։ Ա­վե­լի շատ ես հակ­ված եմ կար­ծե­լու, որ տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հե­ռան­կարն է, որն ի­րենք ու­զում են պա­հել, որ­պես­զի հայ­կա­կան տնտե­սութ­յու­նը չմեռ­նի եւ սո­ցիա­լա­կան բուն­տի չբե­րի: Եվ քա­նի որ ռու­սա­կան կողմն էլ անվ­տան­գութ­յունն ու տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը մեկ ընդ­հա­նուր կոն­տեքս­տում է դի­տար­կում եւ ճիշտ է ա­նում, ա­պա մե­կը մյու­սով պայ­մա­նա­վոր­ված են։

­Սո­ցիա­լա­կան այս ա­մե­նա­վեր­ջին հե­նա­րանն էլ չկորց­նե­լու եւ սո­ցիա­լա­կան բունտ չհա­սու­նաց­նե­լու հա­մար ի­րենք հա­մա­գոր­ծակ­ցում են եւ ա­ռայժմ հան­դուր­ժում են ՀԱՊԿ-ում գտնվե­լը ու ռու­սա­կան ռազ­մա­բա­զա­յի առ­կա­յութ­յու­նը։ Այս պա­հին ի­րենք դե­ռեւս պատ­րաստ չեն լիո­վին խզել կա­պե­րը։ ­Նի­կոլ ­Փա­շին­յա­նը շատ կցան­կա­նար, որ­պես­զի ՀԱՊԿ-ից ի­րեն վռնդեին, սա­կայն նրան դե­ռեւս չեն հա­նում եւ պրո­վո­կա­ցիա­յի ռուս­նե­րը չեն տա­նում։ Ա­ռայժմ հենց այդ տնտե­սա­կան հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յան հան­գա­ման­քով պայ­մա­նա­վոր­ված` ա­վե­լի կտրուկ քայ­լե­րի չի գնում, քա­նի որ դեռ չկա այն այ­լընտ­րան­քը, որ հայ­կա­կան տնտե­սութ­յու­նը կոնկ­րետ պա­հի դուրս գա։ Հենց սա է, որ ի­րեն դե­ռեւս ՀԱՊԿ-ում ստի­պում են մնալ։ Սր­բա­զան շար­ժու­մը մեր վեր­ջին հնա­րա­վո­րութ­յունն է եւ կհոր­դո­րեմ մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րին լցվել մեծ համ­բե­րութ­յամբ եւ ի­մա­նալ, որ հեշտ հաղ­թա­նակ չի լի­նե­լու։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ