Առկա աշխարհաքաղաքական առաջադրանքը շտապ լուծումներ է պահանջում. Զարուհի Փոստանջյան

«Իրավունք»-ի զրուցակիցն է Երեւանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցության անդամ, «Երկիր ծիրանի» կուսակցության նախագահ ԶԱՐՈՒՀԻ ՓՈՍՏԱՆՋՅԱՆԸ:

«ՀԻԲՐԻԴԱՅԻՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄ Է ՍԱ, ՈՐՏԵՂ ԿՌՎՈՒՄ ԵՆ ՏԱՐԲԵՐ ԵՐԿՐՆԵՐ»

— Ձեր գնահատմամբ` ինչո՞ւ խորհրդարանական ընդդիմությունը չսկսեց Նիկոլ Փաշինյանին անվստահություն հայտնելու գործընթաց, ինչպես հայտարարել էր Բագրատ սրբազանը` իր գլխավորած շարժման հանրահավաքի ժամանակ, այլ ուղերձի նախագիծ տարավ Ազգային ժողով:

— Սա այնքան բարդ հարց է, քանի որ մենք այժմ այնպիսի բարդ վիճակում ենք գտնվում, որ այդ հարցերին պատասխանելն էականորեն հնարավոր չէ:

— Ըստ Ձեզ` ստեղծված իրավիճակում Նիկոլ Փաշինյանը կկարողանա՞ երկարաձգել իր իշխանությունը` հաշվի առնելով, որ նրա հրաժարականի պահանջը փողոցում շարունակում է օրակարգային մնալ:

— Գիտեք, այս պարագայում միայն Նիկոլ Փաշինյանի հարցը չէ: Նա, կարծես թե, անում է ամեն բան, որպեսզի ինչպես Արցախը լուծարվեց, նույն կերպ էլ լուծարվի ամեն ինչ: Ինքը դրան է պատրաստ:

— Կա՞ն մտավախություններ, որ Բագրատ սրբազանի առաջնորդած շարժումը աստիճանաբար մարման կգնա:

— Դա եւս դժվար է ասել, բայց, այնուամենայնիվ, մենք գտնվում ենք շատ բարդ իրավիճակում, եւ մեր առջեւ առկա աշխարհաքաղաքական առաջադրանքը շտապ լուծումներ է պահանջում: Եթե այդ լուծումները չլինեն, ապա մենք պարզապես չենք պատկերացնում, թե ի՞նչ կարող է տեղի ունենալ ամենավատ սցենարներով: Ահա դա պետք է պատկերացնել: Մի պահ թվում է, թե ամեն ինչ շատ հանգիստ կերպով ընթանում է, սակայն այդպես չէ: Տեսեք, ամբողջ այն տարածքները, որոնք այսօր դարձան սահմանամերձ, այդտեղ տեղի է ունենում մեծ ռազմական շինարարություն: Խոսքը ոչ միայն այն տարածքների մասին է, որոնք այս պահին գտնվում են Ադրբեջանի պաշտոնական վերահսկողության տակ, այլ նաեւ ներսի կողմում: Երբեւէ հարց ծագե՞լ է՝ ի՞նչ շինարարություն է տեղի ունենում: Միլիարդավոր դոլարների ռազմական շինարարություն է: Ինչի՞ համար են դա անում: Այնպես որ, շատ դժվար է ասել: Ինձ համար պատկերացումները եւս շատ բարդ են լինելու: Այնպես չէ, որ աշխարհը չի գտնվում պատերազմի մեջ, եւ մենք էլ ցանկանում ենք խաղաղությամբ ինչ-որ հարցեր լուծել: Ակնհայտ է, որ ամբողջ աշխարհը պատերազմի մեջ է, եւ այդ պատերազմը տեղի է ունենում ժամանակակից գործիքների պայմաններում: Հիբրիդային պատերազմ է սա, որտեղ կռվում են տարբեր երկրներ, տարբեր տարածքներում եւ իրենց շահերն ունեն: Մեր տարածքները եւս այդպիսի պատերազմական գոտի են: Մինչդեռ հարց է ծագում, թե այդ ամենի մասին մենք հասկանու՞մ ենք եւ արդյո՞ք գիտենք, թե դրանց ինչ լուծումներ պետք է տանք: Ո՛չ, կարծում եմ, որ չենք հասկանում, եւ ցանկություն էլ անգամ չկա:

«ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ ՉԻ ԼԻՆԵԼՈՒ, ԼԻՆԵԼՈՒ Է ՄԵԾ ՊԱՏԵՐԱԶՄԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆ»

— Այս ամենից արդյոք մեր հասարակությունը դասեր քաղում է, ինչո՞ւ իշխանության հրաժարականի պահանջ ներկայացնողների կողքին ավելի լայն զանգվածներ չեն կանգնում:

— Նախ վերադառնամ նախորդ հարցին` արդեն իրենց ճանապարհ սարքելը՝ այն էլ լեռնային գոտում, շատ թանկարժեք ծրագիր է: 2020 թվականից հետո այժմ Նիկոլը թույլ է տվել, որպեսզի այդ բոլոր ճանապարհները, որոնք պետք է կրկին ինչ-որ պայմանավորված կերպով նորից հանձնեն որոշ օղակների վերահսկողության տակ՝ առկա է այդ ծրագիրը: 2018 թվականին ինքը նոր ստանձնել էր վարչապետի պաշտոնավարումը եւ այդ բարձունքը, որը կա, որով գնում ենք այդ մայրուղով` դեպի Արցախ եւ նաև Իրան, Երասխից` Տիգրանաշեն, Զանգակատուն, այդ ժամանակ բավականին հսկայական տարածքներ Նախիջեւանի ներքեւի մասից թուրքերը եկել էին առաջ, եւ դիրքերը մեր փոխվեցին: Մեր երկրների տարածությունը միմյանց միջեւ 5000 մետր էր: Դարձել է 300-500 մետր: Այսինքն, առաջինն ինքը բերեց այդտեղ դրեց, եւ այդտեղ ճանապարհ էր արդեն սարքել Ալիեւը: Օրերս ասացին, որ ինչ-որ մի ադրբեջանցի ծառայող էր կորել: Այժմ այդ ճանապարհը, գալիս եւ միանում է անմիջապես Զանգակատանը: Ես կարծում եմ, որ մեծ պատերազմական գործողություններ են մեզ սպասվում այդ Երասխից, Սուրենավանից, որտեղ կատարվում է հսկայածավալ, միլիարդավոր դոլարների ռազմական շինարարություն:Այստեղ այն ամենակարեւոր հանգույցն է, որը թուրքերին իրենց այդ կամրջով միմյանց են միացնում. 90-ականների սկզբին են սարքել, Թուրքիա-Նախիջեւան միացնող կամուրջը: Գիտեք, այս ճանապարհների կոմունիկացիաները եւ շինարարական ռազմականացումն ակնհայտ է: Դա պետք է լուսաբանել եւ ասել, թե ինչի՞ն ենք մենք պատրաստվում: Այս առումով, անդրադառնալով ձեր հարցին, ասեմ, որ այստեղ նաեւ հասարակությունը պետք է պատրաստ լինի: Ես համոզված եմ, որ ամբողջ փաստական տվյալներն իրենց ապացույցներով խոսում է այն մասին, որ խաղաղություն չի լինելու, այլ լինելու է մեծ պատերազմական շրջան: Դրան մենք պետք է պատրաստված լինենք: Եթե մենք այս մի կտոր հողն էլ կորցնենք, ապա ի՞նչ կլինի: Պատկերացնու՞մ եք, հողն է մարդու էությունը, ինքնությունը: Ամեն ինչ այդ հողով է առաջնային պայմանավորված եւ հետո նաեւ տվյալ հողի վրա իր ազգային պետականելությամբ: Հիմա մեր ազգային պետականության մի զգալի մասը` Արցախի Հանրապետության 12.000 քառ. կմ տարածքը գոյություն չունի, եւ այս մարդիկ ես չեմ պատկերացնում, թե ո՞ւմ հետ ինչպե՞ս պետք է համագործակցեն:

Ինքս ընդհանրապես չեմ պատկերացնում այդ ամենը: Սա նշանակում է, որ մենք գտնվում ենք լուծարման փուլում: Արդի հայկական պետականության հիմքը՝ Արցախի Հանրապետությունն էր: Դա չկա այժմ: Մենք պետք է հասկանանք, որ գտնվում ենք խորը լուծարման փուլում: Այն, որ պատրաստվում են պատերազմական մեծ գործողությունների, միանշանակ է: Այսպիսի միլիարդավոր դոլարների ռազմական շինարարություն ոչ մեկը երբեք չէր կարող անել: Հենց այնպես տեղը չեն անում: Եթե ցանկանում էին իրատես խաղաղություն, ապա այժմ ռազմական օբյեկտներ պետք չէր կառուցել: Նոր, թարմ, 2020 թվականից հետո են դրանք կառուցվել: Այժմ, որ գնանք Վարդենյանց լեռնանցք, այդ ճանապարհը միջպետական է, Վարդենիսը, որը միացնում է Եղեգնաձորին, իսկ Եղեգնաձորից գնում է Գնշիկ գյուղը, իսկ այդ ճանապարհը Նիկոլը կրկին անցյալ տարի է լայնացրել: Անունը դրել են վերանորոգում եւ պետական բյուջեից փող են հատկացրել: Այսինքն` լիովին նոր ճանապարհ: Հավասար այն ճանապարհը, որը եղել է դրան հավասար լայնությամբ, նոր ճանապարհը կողքից բացում են: Ինքը գալիս է Կիրովաբադից, Գյանջայից, Մռավի լեռների տակով, որոնք Ալիեւը սարքել է: Մռավի լեռներ, որ ինքն է ասում: 14 կիլոմետրանոց թունել է բացել այդտեղ, որը ճիշտ է դեռեւս հանձնված չէ շահագործման, սակայն ասում են, որ արդեն կառուցված է: Ի դեպ, դա իրենց թուրքական մամուլն է գրում, բայց ինքը տալիս է ճանապարհը Գյանջայից: Այսինքն, Գանձակից գալիս է Վարդենիս, Վարդենիսից Վարդենյանց լեռնանցքով, որն, ի դեպ, եւս լայնացվում է: Այժմ այնտեղ եւս գնում է հսկայածավալ շինարարական աշխատանք: Ինքը ճանապարհը ոչ թե վերանորոգում է, այլ լայնացնում եւ մեծացնում է: Ինչի՞ համար: Այդ ճանապարհը գալիս եւ Եղեգնաձոր է իջնում, այնտեղից բարձրանում է Նախիջեւանի սահմանով: Գնշիկ գյուղից ճանապարհը գալիս է դեպի Խաչիկ, Խաչիկից էլ միանգամից իջնում է արդեն թուրքական կամուրջը: Բոլոր այս տեղերը տրված են: Այսինքն, եթե անգամ ինքներդ նայեք, ապա տեղում կտեսնեք, թե ինչ տեղեր են տրված: Ստացվում է, որ մենք դարձել ենք ինչ-որ ռազմական գործողությունների համար միջանցիկ տարածք, եւ պատկերացնու՞մ եք` այնտեղ, որ ռումբերը ընկնեն ի՞նչ է լինելու: Մինչդեռ չկա իշխանություն:

— Տիկին Փոստանջյան, այս իրավիճակում իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիրը» կգնա՞ զիջումների:

— Ո՛չ, քանի որ իրենց խնդիրը հեռանալը չէ: Իրենք ունեն կոնկրետ ծրագիր եւ այդ ծրագիրը պետք է ավարտին հասցնեն, որպեսզի իրենց առաքելությունն ավարտած համարվի: Իրենք իրականում ոչ թե քվեով են եկել, այլ իրենց բերել են, եւ այդ բերողները հստակ ծրագիր ունեն: Այդ ծրագիրը պետք է ավարտին մոտեցնեն, իսկ այդ ծրագիրը ենթադրում է՝ ամբողջ հայկական պետականության վերջ եւ ոչ միայն հայկական: Սա ընդհանուր գլոբալ հարց է: Ռեգիոնալ պետականությունների կորուստ պետք է լինի: Ընդամենը մի քանի ամիս առաջ մեզ հայաթափել են մեր հայկական բնօրրանից՝ հայկական մաս կազմող 6000-ամյա Արցախից: Մեզ պարզապես դուրս են հանել այնտեղից: Մեր պատմության մեջ այդ կրկնությունները ամենից վատն են: Ինչո՞ւ է դա տեղի ունեցել: Դրա պատասխանը մենք եւս պետք է ունենանք, քանի որ պատրաստվում են առավել մեծ, գլոբալ, ռեգիոնալ խառնաշփոթի: Իրենք իրենց ծրագիրը մինչեւ ավարտին չհասցնեն, չեն հեռանա: Նրանց հեռացումն այնպես չի ստացվելու, որպեսզի տան մեզ, եւ մենք ինքներս կարողանանք դատել կամ վկայություններ ստանանք, թե ի՞նչ եղավ եւ ինչպե՞ս եղավ: Այդպես չի լինելու: Հետեւաբար, իրենց պետք է էվակուացնել: Այդպես եղավ նաեւ 1915 թվականից հետո` երիտթուրքերի կառավարությունը եւ թուրքական դատարանը դատապարտվեցին, սակայն ոչ թե իրականում նրանց դատապարտեցին, այլ հեռակա կարգով դատարանում նրանք իրենց վկայությունները տվեցին: Իհարկե, փաստարկված էր, փաստաթղթերի հիման վրա, որ ցեղասպանություն էին արել եւ այլն, սակայն իրականում նույն այդ երիտթուրքերի ետեւից կանգնած ուժերն ամեն ինչ արեցին, որպեսզի նրանց էվակուացնեն, մի մասին Գերմանիա տարան պահեցին: Հետո մեր մոտիվացիան օգտագործեցին, մենք այդ թուրքերին իրենց մահապատիժը տվեցինք, սակայն իրականում ովքեր, որ կանգնած են այդ ամենի հետեւում, մինչեւ այժմ իրենց պատժին չեն արժանացել:

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ