Նիկոլի հերթական հողատվությունը ոչինչ չտվեց

Ինչ­քան էլ որ Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է մո­գո­նել, թե սահ­մա­նա­զա­տում կոչ­ված գոր­ծըն­թա­ցը Հա­յաս­տա­նի ե­րա­զանք­նե­րի գա­գա­թնա­կետն է, մեկ է, ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րը ա­մեն ան­գամ գա­լիս են հու­շե­լու, որ ըն­դա­մե­նը գործ ու­նենք հեր­թա­կան հո­ղատ­վութ­յան հետ, ո­րի դի­մաց ի­րա­կա­նում ո­չինչ չենք ստա­նում: Ընդ ո­րում, ան­գամ Նի­կո­լի վեր­ջին օ­րե­րի տար­բեր հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ են ա­մեն ան­գամ ակ­նար­կում աս­վա­ծի մա­սին:

ԱԼԻԵՎԻ ՆՈՐ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ

­Բայց սկսենք Ա­լիե­ւից, ով օ­րերս Նի­կո­լին ուղղ­ված հեր­թա­կան պա­հան­ջը բե­րեց օ­րա­կարգ: Այն է` «Հա­յաս­տա­նը պետք է ճա­նա­չի Խո­ջա­լո­ւի ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը եւ նե­րո­ղութ­յուն խնդրի»: Միայն այն, որ Հեյ­դա­րո­վիչն այս կար­գի լկտիաց­ել է, ար­դեն իսկ ա­վե­լորդ ան­գամ ա­պա­ցու­ցում է, թե ի­րա­կա­նում ում օգ­տին են մոտ 6 տա­րի աշ­խա­տում նի­կոլ­յան իշ­խա­նութ­յուն­նե­րը: Կոնկ­րետ դեպ­քում, ճիշտ է, ըն­դա­մե­նը ՔՊ խորհր­դա­րա­նա­կան խմբակ­ցութ­յան քար­տու­ղար Ար­թուր Հով­հան­նիս­յա­նի մի­ջո­ցով (բա ա­մոթ չէ՞, որ Նի­կոլն ան­ձամբ պա­տաս­խա­նի «կիրթ մար­դուն», որն այդ­քան հա­րա­զատ է դար­ձել) ար­ձա­գան­քե­ցին, թե. «Ի­հար­կե, մթնո­լոր­տի ո­րո­շա­կի լա­վար­կում ու­նենք սահ­մա­նա­զատ­ման եւ սահ­մա­նագծ­ման հանձ­նա­ժո­ղո­վում էլ, խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի շուրջ խո­սակ­ցութ­յու­նում էլ, բայց Ադր­բե­ջա­նը շա­րու­նա­կում է մնալ ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան, նաեւ ուլ­տի­մա­տում­ներ են հնչում: Դ­րա հա­մար մենք չպետք է գե­րագ­նա­հա­տենք ի­րա­վի­ճա­կը, ոչ էլ թե­րագ­նա­հա­տենք ընկճ­վե­լու աս­տի­ճա­նի։ Ու­նենք հա­ջո­ղութ­յուն­ներ, ձեռք­բե­րում­ներ. Տա­վու­շում սահ­մա­նագծ­ման արդ­յուն­քում մենք Ադր­բե­ջա­նից վերց­րել ենք Հա­յաս­տա­նի վրա հար­ձակ­վե­լու վեր­ջին լե­գի­տիմ հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, պատր­վա­կը»։ Բայց այն տպա­վո­րութ­յունն էր, որ Հով­հան­նիս­յա­նը մեկ-եր­կու բառ էլ ա­վե­լաց­ներ, կա­րող էր հան­կարծ ան­համ վի­ճա­կում հայտն­վել: Ի­հար­կե, էա­կա­նը Հով­հան­նիս­յա­նը չէ: Պար­զա­պես նա այս հայ­տա­րա­րութ­յամբ ա­վե­լորդ ան­գամ խոս­տո­վա­նեց այն, ին­չը ժո­ղո­վուր­դը սկսել է հստակ գի­տակ­ցել: Այն է` ինչ­քան էլ հող են նվի­րում Ա­լիե­ւին, նվնվա­լով «խա­ղա­ղութ­յու­նից» են խո­սում, մեկ է, Հեյ­դա­րո­վի­չը, Հով­հան­նիս­յա­նի բա­ռա­պա­շա­րով` «շա­րու­նա­կում է մնալ ա­պա­կա­ռու­ցո­ղա­կան, նաեւ ուլ­տի­մա­տում­ներ» է հնչեց­նում: Այ­սինքն, ՔՊ-ա­կան սույն գոր­ծի­չը կա´մ չի հաս­կա­նում, թե ինչ է խո­սում, կա´մ­ էլ բա­ցա­հայտ ստա­խո­սութ­յա­ն է գնում, երբ ան­մի­ջա­պես էլ ա­վե­լաց­նում է, թե` «Տա­վու­շում սահ­մա­նագծ­ման արդ­յուն­քում մենք Ադր­բե­ջա­նից վերց­րել ենք Հա­յաս­տա­նի վրա հար­ձակ­վե­լու վեր­ջին լե­գի­տիմ հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, պատր­վա­կը»: Լո՞ւրջ, բա այդ դեպ­քում մի­գու­ցե բա­ցատ­րի՞, թե «վեր­ջին լե­գի­տիմ հնա­րա­վո­րութ­յու­նը» կորց­րած Ա­լիե­ւի ին­չի՞ն է պետք «ու­լի­տի­մա­տում­ներ» ներ­կա­յաց­նե­լը: Կա­րե­լի է նաեւ այս­պես ձե­ւա­կեր­պել. Նի­կո­լի ա­նու­նից Ա­լիե­ւին սույն պա­տաս­խա­նո­ղը հաս­կա­նո՞ւմ է «ուլ­տի­մա­տում» բա­ռի ի­մաս­տը: Հա­մե­նայն­դեպս` բա­ցատ­րենք. դա նշա­նա­կում է, որ ե­թե այս-այս պա­հանջս չա­նես, կտամ նման-նման ար­ձա­գանք, եւ ո­րե­ւէ ե­րաշ­խիք չկա, որ այդ ար­ձա­գանք­նե­րի թվում պա­տե­րազ­մը չէ:

Ի­մաս­տա­յին ա­ռու­մով ու­նենք այս պատ­կե­րը. հենց միայն այս հա­կա­սա­կան մեկ­նա­բա­նութ­յամբ Հով­հան­նիս­յանն ին­քը շատ լավ հիմ­նա­վո­րեց, որ Ա­լիե­ւին ա­ռանձ­նա­պես պատ­ճառ­ներ պետք չեն պա­տե­րազ­մի հա­մար. կա­րող է ցան­կա­ցած հա­ր­ցով «ուլ­տի­մա­տում» ներ­կա­յաց­նել եւ անց­նել պա­տե­րազ­մի: Ա­վե­լի ճիշտ, «ուլ­տի­մա­տում­ներ» ար­դեն իսկ ներ­կա­յաց­նում է, եւ չբա­ցա­ռենք, որ վա­ղը-մյուս օ­րը Նի­կո­լը կհայ­տա­րա­րի, թե` Հա­յաս­տա­նը պետք է ճա­նա­չի Խո­ջա­լո­ւի ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը եւ նե­րո­ղութ­յուն խնդրի, որ պա­տե­րազմ չլի­նի: Դ­րա­նից հե­տո` պետք է կա­տա­րենք Ա­լիե­ւի այս մյուս պա­հան­ջը, որ պա­տե­րազմ չլի­նի, եւ այդ­պես շա­րու­նակ:

Այ­սինքն, ի­րո­ղութ­յու­նը սա է. այն տա­րածք­նե­րը, ո­րոնք Նի­կոլն ա­պօ­րի­նա­բար Ա­լիե­ւին նվի­րեց Տա­վու­շում, նաեւ այն «սահ­մա­նա­զատ­ման» գոր­ծըն­թա­ցը, ո­րը ինչ­պես եւ սպաս­վում էր, չի տվել ո­րե­ւէ ե­րաշ­խիք, որ պա­տե­րազմ չի լի­նի, թեեւ Նի­կո­լը հենց դրա­նով էր հիմ­նա­վո­րում իր այս հո­ղատ­վութ­յու­նը: Ալիե­ւի այդ շան­տաժ­նե­րին վերջ դնե­լու ո­րո­շա­կի թույլ հույս կա­րող է տալ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կոչ­վա­ծը, բայց պայ­մա­նով, որ դրա­նում կպահ­պան­վեն Հա­յաս­տա­նի գո­նե տար­րա­կան շա­հե­րը: Բայց հենց Նի­կոլն է խոս­տո­վա­նում, որ այդ «պայ­մա­նա­գի­րը» այս հեր­թա­կան հո­ղատ­վութ­յու­նից հե­տո դեռ այն­քան հե­ռու է, որ­քան դրա­նից ա­ռաջ էր: Նախ, մի քա­նի օր ա­ռաջ նա հրա­պա­րա­կավ ա­սաց, որ թեեւ պատ­րաստ­վում է ներ­կա ըն­թաց­քով շա­րու­նա­կել «սահ­մա­նա­զա­տու­մը», բայց մեկ է. «Ա­յո, խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի շուրջ ո­րոշ խնդիր­ներ կան»: Նույ­նը միտ­քը նա հաս­տա­տեց նաեւ ե­րեկ. «Խն­դիրն այն է, որ խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի տեքս­տի շուրջ պետք է ձեռք բեր­վեն հա­մա­ձայ­նութ­յուն­ներ… Ի­րա­կա­նում խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի հա­մա­ձայ­նեց­ված հատ­ված­նե­րում ար­դեն իսկ կա հղում Ալ­մա-Ա­թա­յի հռչա­կագ­րին: Այն­տեղ խոսքն ու­րիշ բա­նի մա­սին է»:

ԿՈՄՈՒՆԻԿԱՑԻԱՆԵՐԻ ՀԱՐՑԸ ԼՈՒԾՎԱԾ ՉԷ

Այ­սինքն, կա առն­վազն մեկ ա­ռանց­քա­յին դրույթ, ո­րի հետ կապ­ված այդ­պես էլ «սայ­լը տե­ղից չի շարժ­վում»: Թե ին­չի մա­սին է խոս­քը, ժո­ղովր­դի հետ «ա­մեն ինչ քննար­կող» Նի­կո­լը չբա­ցա­հայ­տեց` հա­մա­րե­լով «աշ­խա­տան­քա­յին հար­ցեր»: Թեեւ բա­ցա­հայտ­ման կա­րիք էլ չկա, Միր­զո­յան Ա­րոն դա վա­ղուց է խոս­տո­վա­նել: Հի­շեց­նենք, նա ա­միս­ներ ա­ռաջ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րին» խոչըն­դո­տող եր­կու խնդրի մա­սին էր խո­սում` սահ­մա­նա­զա­տումն ու կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հար­ցը: Սահ­մա­նա­զա­տումն ար­դեն հարց չէ, ե­թե Նի­կո­լը պնդում է, որ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րի հա­մա­ձայ­նեց­ված հատ­ված­նե­րում ար­դեն իսկ կա հղում Ալ­մա-Ա­թա­յի հռչա­կագ­րին»: Այ­սինքն, մնում է կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման հար­ցը:

Ա­վե­լի ստույգ, ինչ­պես քա­նիցս պնդե­լու ա­ռիթ ու­նե­ցել ենք, ի­րա­կա­նում 2020թ. նո­յեմ­բե­րից, ա­վե­լի կոնկ­րետ` 2021թ. կե­սե­րից սկսած հիմ­նա­կա­նում կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման հարցն է, որ լռվել-մնա­ցել է. մնա­ցած ա­մեն ին­չի շուրջ, մի փոքր այս կողմ, մի փոքր` այն, հնա­րա­վոր է լե­զու գտնել: Եվ ե­թե այս պա­հին այդ­պես էլ կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի հար­ցով վերջ­նա­կան լու­ծում չկա, ա­պա դա նշա­նա­կում է` մյուս բո­լոր հար­ցե­րը եւս լուծ­ված չեն: Այդ թվում` սահ­մա­նա­զատ­ման, եւ դա եւս հիմ­նա­վո­րում է, որ հենց այն­պես, մի­գու­ցե ըն­դա­մե­նը ժա­մա­նակ շա­հե­լու հա­մար Նի­կո­լը հեր­թա­կան ան­գամ գնաց հո­ղատ­վութ­յան ճա­նա­պար­հով: Ոչ ա­վե­լին, ըն­դա­մե­նը ժա­մա­նակ շա­հե­լու, անվ­տան­գութ­յան հար­ցով դա ու­նի զրո, մի­գու­ցե նաեւ բա­ցա­սա­կան է­ֆեկտ, քա­նի որ այս զի­ջու­մը հեր­թա­կան ան­գամ սրեց Հեյ­դա­րո­վի­չի ա­խոր­ժա­կը:

ՄԵԿ Է, ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ՆԻԿՈԼԻՑ ԵՎ ԱԼԻԵՎԻՑ ՉԷ, ՈՐ ԿԱԽՎԱԾ Է

­Թե ի­րա­կա­նում ինչ է ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի գոր­ծարկ­ման թե­ման, ինչ պայ­քար է ըն­թա­նում դրա շուրջ մի կող­մից՝ ռուս-ի­րա­նա­կան թե­ւի, մյուս կող­մից՝ անգ­լո­սաք­սո­նիզ­մի եւ թուրք-ա­զե­րիա­կան տան­դե­մի մեջ, շատ է խոս­վել, չկրկնենք: Հի­շեց­նենք միայն, որ Ա­լիեւն ինչ­պես նախ­կի­նում, այն­պես էլ հի­մա շա­րու­նա­կում է հա­մա­ռո­րեն դեմ գնալ հատ­կա­պես Մեղ­րիի գիծն Ա­րեւ­մուտ­քի վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ թող­նե­լու սցե­նա­րին: Բա­ցի այդ, ի­հար­կե, շատ կցան­կա­նար, որ այդ ու­ղու վե­րա­հս­կո­ղութ­յու­նը մնար թյուր­քա­կան աշ­խար­հին, որն էա­պես կամ­րապն­դեր Ադր­բե­ջա­նի դիր­քե­րը, բայց այդ ու­ղին ե­ղել եւ մնում է չա­փա­զանց վտան­գա­վոր՝ ՌԴ-ի եւ Ի­րա­նի հետ ա­մե­նաու­ղիղ բախ­ման գնա­լու միան­գա­մայն ռեալ հե­ռան­կար­նե­րի պատ­ճա­ռով: Հա­մե­մա­տա­բար հար­մար տար­բե­րակ է նո­յեմ­բե­րի 9-ի պայ­մա­նա­վոր­վա­ծութ­յուն­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում լու­ծում­ներ տա­լը, ո­րին, սա­կայն, Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է դեմ գնալ, հաշ­վի առ­նե­լով նրա պնդու­մը, որ խնդիրն այդ­պես էլ վերջ­նա­կան լու­ծում այս պա­հին չու­նի, որն էլ կանգ­նեց­նում է «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր» կոչ­վա­ծը: Արդ­յուն­քում, կրկնենք, քա­նի դեռ Նի­կո­լը մնում է գի­ծը ոչ մի տես­քով ռու­սա­կան աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան վե­րահս­կո­ղութ­յան տակ չթող­նե­լու ա­րեւմտ­յան պա­հանջ­նե­րի ազ­դե­ցութ­յան տակ, լու­ծու­մը, այն է՝ «խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը» մնում է օ­դից կախ­ված՝ ինչ­քան էլ որ Նի­կո­լը հո­ղեր շռայ­լի: Այս ան­գամ՝ Տա­վու­շը, դրան գա­լիս է լրաց­նե­լու «Խո­ջա­լո­ւի ցե­ղաս­պա­նութ­յու­նը» ճա­նա­չե­լու պա­հան­ջը, հե­տո «սահ­մա­նա­զա­տու­մը» կտե­ղա­փոխ­վի հա­րավ՝ նոր հո­ղատ­վութ­յամբ հան­դերձ, եւ այլն: Չեն­թարկ­վել էլ չի կա­րող, հաշ­վի առ­նե­լով, որ, ինչ­քան էլ ա­սեն, թեեւ մեկ է՝ պա­տե­րազ­մի հարցն ա­մե­նե­ւին էլ Նի­կո­լից եւ Ա­լիե­ւից չի կախ­ված, բայց փո­խա­րե­նը դեռ, օ­րի­նակ, չհրա­պա­րակ­ված է մնում Ա­րա­յիկ Հա­րութ­յուն­յա­նի հայտ­նի հար­ցազ­րույ­ցը, պետք ե­ղավ, Բաք­վում գտնվող մյուս պա­տանդ­նե­րը կտան հար­ցազ­րույց­ներ, եւ այլն: Կարճ ա­սած, ան­ձամբ Նի­կո­լի վրա ճնշե­լու լծակ­նե­րի պա­կաս Ա­լիե­ւը չու­նի, եւ մնում է հեր­թով նրա «ուլ­տի­մա­տում­նե­րը» կա­տա­րել, մին­չեւ վերջ­նա­կան լու­ծում կստա­նա կո­մու­նի­կա­ցիա­նե­րի թե­ման: Ա­լիեւ­ը շտա­պե­լու կա­րիք չու­նի, այդ Նի­կոլն է, որ մնա­ցել է խո­րա­ցող ցայտ­նո­տի տակ՝ ար­տա­քին եւ ներ­քին ա­ճող ճնշում­նե­րի պատ­ճա­ռով: