Նահանջելով խնդիրները չեն լուծվելու, ավելի բարդանալու են. Գեւորգ Մելքոնյան

«Իրավունք»-ի զրուցակիցն է «Արեւելք» գիտավերլուծական կենտրոնի ղեկավար, պատմական գիտությունների թեկնածու ԳԵՎՈՐԳ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԸ:

— Լրացավ Առաջին հանրապետության ստեղծման 106-ամյակը, որո՞նք են այն դասերը, որը պետք է քաղենք այս պատմական իրողությունից:

— Ամեն տարի, իհարկե, այս մասին խոսում ենք, սակայն եթե անկեղծ՝ ոչինչ չի փոփոխվել մեր ժողովրդի ո՛չ կյանքում, ո՛չ մտածողության մեջ։ Սարսափելին այն է մեր իրականությունում, որ մեր ժողովրդի մեծ մասը գիտի Առաջին հանրապետության այդ խնդիրները եւ դասերը, սակայն, ցավոք սրտի, իրականությունում մենք ո՛չ այդ դասերի հետեւանքի գեթ մեկ տոկոսն ենք քաղում, ո՛չ փորձում ենք ճիշտ մտածել։ Անդադար ստացվում է այնպես, որ միայն խոսքեր են գնում, սակայն իրականում մեր եւ մեր պետության կյանքում քաղաքական, հասարակական, մշակութային մասով՝ սա որեւէ ձևով  չի արտացոլվում։ Ինչպես տեսնում ենք, ընդհակառակը՝ առավել թուլանում է մեր երկիրը։ Ընդամենը մեր ժողովուրդը պետք է իմանա մեկ բան, որ եթե ունենում է պետություն, անկախություն, ապա նա դրա համար պետք է պատրաստ լինի ամբողջ տարին եւ ամեն օր պայքարել, քանի որ պետությունը եւ անկախությունը դրանք այնպես է, որ չեն լինում, որպեսզի միայն վերացնելու մակարդակով մենք ասենք, խմենք եւ անցնենք առաջ։ Ինչո՞ւ, որովհետեւ տեսեք` Առաջին հանրապետությունը ձեւավորվեց, այն լավ էր, թե` վատ էր, մեծ էր, թե` փոքր, բայց կար։ Այն ձեւավորվեց միայն ու միայն պայքարի արդյունքում։ Որեւէ մեկը մեզ չնվիրեց, մեզ նվիրեց ընդամենը միջազգային իրավիճակը, հանգամանքները, եւ մենք կարողացանք օգտվել դրանից։ Մենք դրան պատրաստ էինք որոշակի առումով, քանի որ Զինված ուժեր ունեինք, մտավորականներ եւ կարողացանք ստեղծել Առաջին հանրապետություն։ Եվ ի՞նչն է հետաքրքիր, երբ ճակատագրի հեգնանքով, Առաջին հանրապետության առաջին ճանաչող պետությունը եղել է Թուրքիան։ Սա պետք է մեր ժողովուրդն իմանա։ Թուրքիան է եղել առաջին պետությունը, որը հարյուրամյակներ անց ճանաչել է հայերի պետականություն ունենալու իրավունքը, բայց Թուրքիան ճանաչել է ոչ թե հայերի գեղեցիկ աչքերի կամ բարեհաճության համար, այլ, որովհետեւ հայերը պատրաստ էին, պայքարում էին եւ ցանկանում էին ունենալ պետություն։

Հենց սա ինչ-որ առումով ստիպեց թուրքերին, որ Թուրքիան ճանաչեց Հայաստանը՝ որպես անկախ պետություն։ Կարեւոր չէ, թե այդ սահմանները 11,000 էին, որքան էին, կարեւորն այն էր, որ մեր պայքարը Սարդարապատում, Բաշ Ապարանում, Ղարաքիլիսայում տվեց իր արդյունքը։ Բայց մյուս կարեւոր հարցն այն է, որի մասին մեր ժողովուրդը պետք է իմանա, որ եթե այդ պայքարը ժամանակին աներ, օրինակ, Երզնկայի գծում այդ 720 կմ-ը, որ դատարկ էր մնացել հայկական Զինված ուժերն անընդհատ նահանջել էին, եթե դիմադրեին ժամանակին, Հայաստանը կլիներ բոլորովին այլ սահմաններով պետություն, բոլորովին այլ ունակություն ունեցող եւ այսօր ամենաառաջատար պետությունը կլիներ տարածաշրջանում, ոչ թե ամենախղճուկը, ինչպես այսօր է։ Սակայն մենք ի՞նչ արեցինք, նախըտրեցինք նահանջել, փախչել մինչեւ հասանք ամենավերջին կետին։ Մեր ժողովուրդը պետք է իմանա, որ նահանջելով խնդիրները չեն լուծվելու, խնդիրներն ավելի բարդանալու են։ Մեզ համար շատ կարեւոր է իմանալ այն, որ եթե ինքը կռվեր ոչ թե Արարատյան դաշտում, այլ Բասենում՝ այս նույն պայքարն անելով այնտեղ, ապա ունենալու էր ավելի մեծ եւ հզոր պետություն։

— Ինչո՞ւ մի նոր Սարդարապետ չենք կարողանում ունենալ, երբ ցեղասպանությունից երեք տարի անց հնարավոր եղավ ճակատամարտում հաղթել։

— Որովհետեւ մեր ժողովուրդը դեռ մտածում է, թե տեղ ունի նահանջելու։ Այսինքն՝ Արցախից պետք է փախչի Սյունիք, Սյունիքից պետք է փախչի Վայոց ձոր, Վայոց ձորից պետք է փախչի Երեւան եւ այդպես շարունակ։ Մարդկանց մոտ, կարծես թե, 1917 թ․-ից կա այն մտածողությունը, որ փախչելու տարածք դեռեւս կա։ Մենք երբ գիտակցեինք, որ փախչելու տարածք այլեւս չկար, պետք էր պահեինք Էրզրումը՝ մենք կպահեինք նաեւ Կարսը, բայց մեր ժողովրդի մոտ 1917 թվականից հետո` 100 տարի անց էլ՝ դեռեւս նույն մտածողությունն է։ Այս մտածողությունը պետք է փոխվի, եւ գիտակցենք, որ փախչելու տարածք չկա։ Ուզում ես փախչես, ուզում ես նահանջես՝ միեւնույնն է, վերջում գալու ես մի կետի, որն այլեւս անվերադարձ է։ Նույնն այժմյան վիճակն է։ Մեր ժողովուրդը մտածում է, որ կան նահանջելու տեղեր։ Այս գյուղը տվեցին, կնահանջենք, այն գյուղը տվեցին, կնահանջենք։ Փախչելու մտածողությունն է, որ չի փոխվել մեր մոտ։

ԴԻԱՆԱ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆ

Այս թեմայով Երբ ընդունենք ինոագենտների օրենքը, կտեսնեք՝ ովքեր են ԱԺ-ում ելույթ ունեցողներն ու գործող վարչապետը Հոլիվուդյան դերասան Ջո Մանգանիելոն՝ Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիրում Ինչո՞ւ եք անմարդկային ճիգեր գործադրում «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժումը ամեն գնով Հայոց Եկեղեցու շարժում դարձնելու. Գեւորգ սրբազան Բոլոր կարմիրգդակավոր տխմար ձյունանուշիկները ենթակա են պատասխանատվության. Պետրոսյան Խնդիրը մեր մտածողության մեջ է. Գեւորգ Մելքոնյան