Ղազախստանը հայ-ադրբեջանական բանակցություններում ներկայանում է որպես չեզոք կողմ, բայց դա այդպես չէ. Իգիթյան

Ադրբեջանը եւ Ղազախստանը թուրքախոս ժողովուրդների միության մասնակից են, բազմաթիվ համատեղ ծրագրեր ունեն ե՛ւ Թուրքիայի, ե՛ւ Ադրբեջանի հետ, հետեւապես այստեղ Ղազախստանի չեզոքության մասին չենք կարող խոսել: «Իրավունքի»-ի հետ զրույցում այս տեսակետը հայտնեց «Հայկական նախագծի» համահիմնադիր, կովկասագետ ԿԱՐԵՆ ԻԳԻԹՅԱՆԸ` անդրադառնալով Ալմաթիում նախատեսվող Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպմանը, որը կազմակերպվել է Ղազախստանի կողմից:

— Ղազախստանը երբեւէ միջնորդության հայտ չի ներկայացրել, ինչո՞ւ այս անգամ որոշեց նման նախաձեռնությամբ հանդես գալ:

— Ղազախստանը հայտարարել է, որ ինքը միջնորդ չէ, ուղղակի հարթակ է տրամադրում եւ ոչ մի շահ չի հետապնդում: Ուրիշ երկրները, երբ միջնորդ էին, նրանք իրենց շահերն էին հետապնդում: Ղազախստանը առաջին անգամը չէ, որ մասնակցում է հայ-ադրբեջանական բանակցություններին, առաջին անգամ դա եղել է 1993 թվականին Ժելեզնովոդսկում, երբ եղավ Ժելեզնովոդսկի հայտարարությունը` Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի մասին, որը ոչ հայանպաստ էր: Այն ժամանակ ընկալվում էր, որ կա Հայաստան եւ Ադրբեջան, ու կա դրական վերաբերմունք Ռուսաստանից դեպի Հայաստան եւ Ղազախստանից` դեպի Ադրբեջան: Հայաստանը պետք է հաշվի առնի, որ այն ժամանակ բալանսավորում կար: Հայերը եւ ռուսները քրիստոնյա էին, ղազախները եւ ադրբեջանցիները թուրքախոս մուսուլման էին: Հիմա Ղազախստանը ներկայանում է որպես չեզոք կողմ, որը այդպես չէ, որովհետեւ Ադրբեջանը եւ Ղազախստանը թուրքախոս ժողովուրդների միության մասնակից են, բազմաթիվ համատեղ ծրագրեր ունեն Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, եւ այստեղ չեզոքության մասին չենք կարող խոսել:

— Արդյո՞ք կարող ենք մտածել, որ Ղազախստանի նախագահ Տոկաեւը, ով սերտ դաշնակցային հարաբերությունների մեջ է մի կողմից` Ռուսաստանի, մյուս կողմից` Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ, այս բանակցությունների առաջարկը ստացել է նշված կողմերից որեւէ մեկից:

— Ինչ- որ առումով Ղազախստանը դեռ մնում է ՀԱՊԿ-ի մաս, ինչ-որ չափով Ռուսաստանին դաշնակից է, իսկ մյուս կողմից Թուրքիայի առաջնորդությամբ շարժվում է` թուրքախոս պետությունների շարքում: Առաջին հերթին պետք է ուշադրություն դարձնենք, որ Ղազախստանը Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի դաշնակիցն է, չնայած որ ՀԱՊԿ-ի անդամ է: Այն ժամանակ, երբ ՀԱՊԿ-ն այնքան ամուր չէր, ինչքան այժմ, եւ ԵԱՏՄ-ն նոր էր ստեղծվում, Ղազախստանի նախկին նախագահ Նազարբաեւի ելույթը հակաարցախյան բնույթ ուներ:

— Չմոռանանք նաեւ, որ ինչպես ԱՄՆ-ն, այնպես էլ Ֆրանսիան պաշտոնապես հայտարարել են` Թուրքիա-Կովկասյան տարածաշրջան- Կենտրոնական Ասիա միջանցքի ստեղծման ծրագրի մասին, որը, ըստ էության, թուրքական միջանցք է: Հնարավո՞ր է, որ Ղազախստանը իր այդ առաջարկով գործում է այդ ուղղությամբ` հաշվի առնելով նաեւ սերտ կապերը Արեւմուտքի հետ:

—Արեւմուտքը լրիվ կատարում է Թուրքիայի պահանջները, եւ դրա մասին երկու լուրջ հայտարարություն կա. մեկը` ԱՄՆ եւ Թուրքիա ռազմավարության մասին, որտեղ հայտարարվել է, որ Թուքիան է ԱՄՆ-ի հիմնական դաշնակից-գործընկերը, եւ ԱՄՆ-ն սատարում է Թուքիային հայ-ադրբեջանական բանակցություններում, նաեւ հարաբերությունների կարգավորման մեջ դրական է համարում Թուրքիայի դերը: Նույն հայտարարությամբ հանդես է եկել Եվրամիությունը: Այս ամենից ելնելով` կարող ենք նաեւ ընկալել, որ` այո, Ղազախստանը եւս մեկ խաղացող է, որն ունի իր շահը այս թուրքական միջանցքի մեջ:

— Պարոն Իգիթյան, ի վերջո, Ղազախստանը ո՞ր պետության շահերին է հարում:

— Իրենք այն ժամանակ էլ էին ընկալվում ադրբեջանամետ:

— Հետեւապես, ի՞նչ ակնկալիքներ կարելի է ունենալ այս հանդիպումից:

— Պետք է հասկանանք, որ պրոցեսը գնում է այն ուղղությամբ, որ Ադրբեջանը ստանում է տարածքներ եւ փոխարենը չի էլ խոստանում ինչ-որ մի բան: Մենք գործ ունենք ուղղակի ռազմական շանտաժի հետ, Ադրբեջանը ուղղակի շանտաժի է ենթարկում, որ եթե մենք չտանք այն, ինչ ուզում են, պատերազմ է սկսվելու: Այս ուժի սպառնալիքի ներքո նա գործում է ամեն տեղ եւ նույնձեւ գործելու է այս անգամ` Ալմաթիում:

ԼԻԼԻԹ ԶԱԼԻԲԵԿՅԱՆ