ԲԱՔՎԻ ՎՐԱ ՇԵՂՎԱԾՆԵՐԸ ԵՎ ՆՐԱՆՑ ՇԵՂՎԱԾ ՔԱՐՏԵԶՆԵՐԸ

Կա հայտ­նի ա­սաց­վածք` ա­մեն ժո­ղո­վուրդ ար­ժա­նի է իր իշ­խա­նութ­յուն­նե­րին: ­Թե ի՞նչ մեղք ենք գոր­ծել մենք, որ ար­ժա­նա­ցել ենք սրանց նման պատ­ժի, կա­րե­լի է վեր­լու­ծել, քննար­կել, սա­կայն փաս­տը մնում է փաստ, որ վեր­ջին ընտ­րութ­յուն­նե­րում այ­սօր բոր­բոք­ված եւ վրդով­ված ­Կի­րանց գյու­ղի 182 ընտ­րո­ղից 140-ը ձայ­նը տվել են Նի­կո­լին: ­Հի­մա ու­մի՞ց ինչ են ու­զում, ի՞նչ են պա­հան­ջում:

­Բագ­րա­տա­շե­նի ճա­նա­պար­հը փա­կած ժո­ղովր­դի վրա ՈՒԱԶ-ով քշե­լու և «ճզմե­լու» հրա­հանգ էր տրվել նույն­պես ի­րենց հա­մերկ­րա­ցի, ­Տա­վու­շի ԵԿՄ նա­խա­գահ ­Յու­րիկ ­Հա­րութ­յուն­յա­նին։ ­Ներ­կա ոս­տի­կան­նե­րը, բնա­կա­նա­բար, չէին կան­խում ո՛չ ­Յու­րի­կի սադ­րանք­նե­րը, ո’չ նրա կողմ­նա­կից­նե­րի հրահ­րած ծեծկռ­տու­քը:

­Հատ­կան­շա­կան է, որ իշ­խա­նութ­յու­նը ժո­ղովր­դա­կան ընդվ­զու­մը ճնշե­լու հա­մար դի­մում է մի ան­ձի, ո­րը քրեա­կան անց­յալ ու­նի։ ­Յու­րիկ ­Հա­րութ­յուն­յա­նը 2008 թ. դա­տա­պարտ­վել է 8 տար­վա ա­զա­տազրկ­ման, քա­նի որ ղե­կա­վա­րել է ­Թուր­քիա­յից ՀՀ տա­րածք ապ­րանք­նե­րի մաք­սա­նենգ ներկր­մամբ զբաղ­վող հան­ցա­վոր խումբ: Ապ­րանք տե­ղա­փո­խե­լիս է ե­ղել հայ-վրա­ցա­կան սահ­մա­նին գտնվող իր իսկ ֆուդ­կորտ։

Ընդգ­ծենք նաև, որ չկա ԵԿՄ-ի որ­ևէ պաշ­տո­նա­կան ար­ձա­գանք դեպ­քի առն­չութ­յամբ:

ԱՆԿԱԽ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԳԵՐԵԶՄԱՆԱՔԱՐԸ

Իսկ ­Նի­կո­լը շա­րու­նա­կում է իր հայ­րե­նա­քանդ գոր­ծու­նեութ­յու­նը: Ընդ ո­րում, դա փա­թե­թա­վո­րում է ան­կա­խութ­յան եւ ինք­նիշ­խա­նութ­յան մա­սին բարձ­րա­գոչ ե­լույթ­նե­րով ու ա­պա­գա փայ­լուն կյան­քի մա­սին հե­քիաթ­նե­րով:

­Խո­սե­լով չորս գյու­ղե­րը Ադր­բե­ջա­նին հանձ­նե­լու մա­սին օ­րերս ստո­րագ­րած ար­ձա­նագ­րութ­յան վե­րա­բեր­յալ` նա հայ­տա­րա­րեց. «Սա հա­մա­րում եմ ան­կյու­նա­քա­րա­յին ի­րա­դար­ձութ­յուն մեր ան­կա­խութ­յան եւ ին­քիշ­խա­նութ­յան հա­մար»: ­Ճիշտ կլի­ներ այստեղ ա­վե­լաց­նել «կորս­տի» բա­ռը` ան­կա­խութ­յան եւ ին­քիշ­խա­նութ­յան կորս­տի հա­մար: Ինչ­պե՞ս կա­րող է բար­ձունք­նե­րը եւ պաշտ­պա­նա­կան գի­ծը թշնա­մուն հանձ­նե­լը ա­վե­լաց­նել մեր ան­կա­խութ­յու­նը կամ ինք­նիշ­խա­նութ­յու­նը: ­Սա­կայն ­Նի­կո­լը հա­ջո­ղաց­նում է այն ներ­կա­յաց­նել, թե դա «նվա­զեց­նե­լու է անվ­տան­գա­յին ռիս­կե­րը»: Թեեւ, մենք սո­վոր ենք, որ ­Նի­կո­լի ա­սած­նե­րը ի­րա­կան կյան­քում բե­րում են ու­ղիղ հա­կա­ռակ արդ­յունք­ներ, սա­կայն այս­քան բա­ցա­հայտ սու­տը պար­զա­պես ապ­շեց­նում է:

Ինչ վե­րա­բե­րում է քար­տեզ­նե­րին, ո­րոն­ցով կա­տար­վում է գյու­ղե­րի հանձ­նու­մը, ա­պա այս­տեղ նույն­պես կա­տար­յալ շի­լաշփոթ է: ­Նույն ­Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րում է, որ. «քար­տեզ­նե­րը ու­նեն շե­ղում­ներ», որ դեռ պետք է ո­րոշ­վի` որ քար­տեզ­նե­րով եւ որ սահ­ման­նե­րեն են հիմ­նա­վոր­վում: Ընդ ո­րում, ­Նի­կո­լը նշում է, որ տար­բեր հատ­ված­ներ սահ­մա­նա­զատ­վե­լու են տար­բեր թվա­կան­նե­րի քար­տեզ­նե­րով: Ընդ ո­րում, ըստ հո­ղա­տո­ւի, «միշտ կա 15-20 մետր շե­ղում», ո­րի արդ­յուն­քում «հնա­րա­վոր ա 3-4 տնե­րի հետ խնդիր ու­նե­նանք»: ­Հարց է ծա­գում` այդ ին­չո՞ւ այդ շե­ղում­նե­րի հետ կապ­ված խնդիր­նե­րը ան­պայ­ման լուծ­վում են հա­յե­րի հաշ­վին: Ին­չո՞ւ վար­չա­պետ եւ կա­ռա­վա­րութ­յուն կո­չեց­յալ­նե­րը այդ 20 մետր շե­ղու­մը այն­պես չեն մեկ­նա­բա­նում, որ մարդ­կանց տնե­րի հետ խնդիր չու­նե­նան: ­Պարզ­վում է` այս­տեղ էլ ­Նի­կո­լը հար­ցին մո­տե­նում է հո­ղա­տո­ւի տրա­մա­բա­նութ­յամբ եւ ոչ թե պայ­քա­րում է, որ­պես­զի ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րը այդ շե­ղում­նե­րի պատ­ճա­ռով չոտ­նա­հար­վեն, այլ նրանց տնե­րը հանձ­նե­լիս հայ­տա­րա­րում է, որ ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի «ի­րա­վունք­նե­րին տեր կկանգ­նենք` նոր տներ կկա­ռու­ցենք»: ­Սա­կայն հո­ղա­տո­ւի գոր­ծո­ղութ­յուն­նե­րի հե­տե­ւան­քով նա ա­նընդ­հատ պետք է տներ հան­ձի եւ նոր տներ կա­ռու­ցի, հե­տո նոր տնե­րը հանձ­նի եւ է­լի նոր տներ կա­ռու­ցի մին­չեւ նոր տուն կա­ռու­ցե­լու հա­մար այ­լեւս հո­ղակ­տոր չմնա:

Ա­մե­նա­զավ­եշ­տա­լին այն է, որ չորս գյու­ղե­րի հանձ­նու­մը ոչ թե տե­ղի է ու­նե­նում սահ­մա­նա­զատ­ման գոր­ծըն­թա­ցի շրջա­նակ­նե­րում, այլ ըստ ­Նի­կո­լի` սա «նախ­նա­կան գոր­ծո­ղութ­յուն« է եւ «նախ­նա­կան սահ­մա­նա­զա­տում»: Ընդ­հան­րա­պես, ­Նի­կո­լի մոտ տեր­մին­նե­րի հետ կա ան­բու­ժե­լի խնդիր: Այս­պես` նա ոչ թե դուրս է գա­լիս ՀԱՊԿ-ից կամ մնում է ՀԱՊԿ-ում, այլ «սա­ռեց­նում» է իր մաս­նակ­ցութ­յու­նը ՀԱՊԿ-ին: Ընդ ո­րում, այդ­պի­սի հաս­կա­ցութ­յուն ՀԱՊԿ-ի կա­նո­նադ­րութ­յան մեջ գո­յութ­յուն չու­նի: Նույնն էլ սահ­մա­նա­զատ­ման հար­ցում: Ի՞նչ է նշա­նա­կում «նախ­նա­կան սահ­մա­նազ­տում»: Այս­պի­սի հաս­կա­ցութ­յուն չկա ոչ մի փաս­տաթղ­թում: Իսկ ի­րա­կա­նում դա նշա­նա­կում է, որ ­Նի­կո­լը վա­խից, ադր­բե­ջա­նա­սի­րութ­յու­նից, Ա­լիե­ւահ­պա­տա­կութ­յու­նից, թե այլ դրդա­պատ­ճառ­նե­րով պար­զա­պես, ա­ռանց սահ­մա­նա­զատ­ման վե­րա­բեր­յալ հա­մա­լիր պայ­մա­նա­գիր ու­նե­նա­լու, հանձ­նում է տա­րածք­ներ 20 մետր շե­ղու­մով ու ան­հաս­կա­նա­լի քար­տեզ­նե­րով:

­Նա ինքն էլ է հաս­կա­նում իր ա­րա­ծի ողջ հա­կաօ­րի­նա­կա­նութ­յու­նը ու հա­կա­պե­տա­կան հե­տե­ւանք­նե­րը: Դ­րա հա­մար էլ այդ թե­մա­յից խո­սե­լիս տա­րօ­րի­նակ շար­ժում­ներ է ա­նում, կա­կա­զում է, հա­զը բռնում է, գլու­խը քո­րում է եւ նույն հար­ցին պատ­աս­խա­նում է ե՛ւ ա­յո, ե՛ւ ոչ: ­Մաս­նա­վո­րա­պես` այն հար­ցին, թե «ստաց­վում է, որ չորս գյու­ղե­րը հանձն­վում են թշնա­մուն մին­չեւ սահ­մա­նա­զատ­ման վե­րա­բեր­յալ կա­նո­նա­կար­գի ըն­դու­նու­մը», ­Նի­կո­լը սկզբից պա­տաս­խա­նում է «ոչ», իսկ հե­տո» հաս­կա­նա­լով, որ նույ­նիսկ իր բե­րա­նից սու­տը պետք է սահ­ման­ներ ու­նե­նա, խոս­տո­վա­նում է `«ա­յո»:

Այ­սինքն` այս փու­լում ան­գամ սահ­մա­նա­զատ­ման կա­նո­նա­կար­գը ՉԿԱ, էլ չենք ա­սում խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գի­րը նույ­նիսկ սաղ­մա­յին վի­ճա­կում գո­յութ­յուն չու­նի: Ըստ նույն հո­ղա­տո­ւի` սահ­մա­նա­զատ­ման կա­նո­նա­կար­գն ու­նի եր­կար ճա­նա­պարհ` մին­չեւ այն դառ­նա գոր­ծող փոաս­տա­թուղթ: ­Նախ այն պետք է մշակ­վի եր­կու պե­տութ­յուն­նե­րի կող­մից, հե­տո այն պետք է հաս­տատ­վի ­Հա­յաս­տա­նի եւ Ադր­բե­ջա­նի խորհր­դա­րան­նե­րի կող­մից եւ հե­տո հեր­թա­կա­նութ­յամբ սկսվի ի­րա­գործ­վել: Այդ դեպ­քում այդ աշ­խա­տան­քը չկա­տա­րած վի­ճա­կում ի՞նչն է ստի­պում ­Նի­կո­լին ա­փալ-թա­փալ շնչակ­տուր հանձ­նել տա­րածք­ներ:

Ա­վե­լին, ­Նի­կո­լը հաս­տա­տեց, որ լի­նե­լու է նաեւ անկ­լավ­նե­րի հանձ­նու­մը: ­Սա­կայն Արծ­վա­շե­նի հար­ցը դե­ռեւս օ­դում կախ­ված է: Ըստ հո­ղա­տո­ւի` «պատ­րաստ­վում ենք դե յու­րե հիմ­նա­վո­րել», որ Արծ­վա­շե­նը ­Հա­յաս­տա­նի տա­րածք է: Այ­սինքն` դե­ռեւս դա Ադր­բե­ջա­նի հետ բա­նակ­ցութ­յուն­նե­րում հիմ­նա­վոր­ված էլ չէ, եւ հո­ղա­տու­նե­րը միայն պատ­րաստ­վում են դա ա­նել: «Երբ մենք դա կհիմ­նա­վո­րենք»,- ա­սում է ­Նի­կո­լը` խոս­տո­վա­նե­լով, որ դե­ռեւս հայտ­նի չէ, թե երբ է դա հիմ­նա­վո­րե­լու: Ս­տաց­վում է` հո­ղե­րը հանձ­նում է այ­սօր, իսկ թե ե՞րբ կհիմ­նա­վո­րի, որ Արծ­վա­շե­նը ՀՀ տա­րածք է, դեռ հայտ­նի չէ: Էլ դա­վա­ճա­նութ­յու­նը ու­րիշ ինչ­պե՞ս է լի­նում:

­Նի­կո­լը նաեւ հայ­տա­րա­րում է, որ իբր քա­ղա­քա­կան ա­ռու­մով ար­ձա­նագր­վել է, որ Ադր­բե­ջա­նը ըն­դու­նում է ­Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քա­յին ա­բող­ջա­կա­նութ­յու­նը: ­Սա­կայն ո­րե­ւէ տեղ, ո­րե­ւէ թղթում նման բան գրված չկա: Ա­վե­լին, չի բա­ցառ­վում, որ խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նագ­րում հաս­տատ­վի որ­պես սկզբունք ոչ թե ԽՍՀՄ փլուզ­ման պա­հին գո­յութ­յուն ու­նե­ցող հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան սահ­մա­նի ան­ձեռնմ­խե­լիութ­յու­նը, այլ` ո­րե­ւէ «այլ սկզբունք»: Եվ դա ար­դեն իսկ ֆիքս­ված է չորս գյու­ղե­րի հանձն­ման վե­րա­բեր­յալ հայ-ադր­բե­ջա­նա­կան ար­ձա­նագ­րութ­յան մեջ:

­Նի­կո­լի ու­ղե­ղում Ադր­բե­ջա­նը ոչ թե թշնա­մի է, այլ` ինչ-որ մի հա­տուկ կար­գա­վի­ճակ ու­նե­ցող եր­կիր: ­Մե՛կ ­Նի­կո­լը ա­սում է, որ հայ գյու­ղա­ցի­նե­րը պետք է եր­ջա­նիկ լի­նեն, որ նրանց տնե­րի պա­տե­րի տա­կով անց­նում է Ադր­բե­ջա­նի հետ սահ­մա­նը, մե՛կ հայ­տա­րա­րում է, որ այդ սահ­մա­նը այն­քան ա­պա­հով է, որ այն պետք է պաշտ­պա­նի ոչ թե բա­նա­կը, այլ սահ­մա­նա­պահ ու­ժե­րը` «մենք ա­ռաջ­նա­գիծ չու­նենք, ու­նենք սահ­ման»: ­Սա­կայն ի­րա­կա­նում մենք սահ­ման էլ չու­նենք, սահ­մա­նա­զա­տում էլ չու­նենք, սահ­մա­նա­զատ­ման կա­նոնա­կարգ էլ չու­նենք, էլ չա­սած` խա­ղա­ղութ­յան պայ­մա­նա­գիր չու­նենք: ­Միակ բա­նը, որ մենք ու­նենք, դա դա­վա­ճան, կա՛մ էլ` բա­ցար­ձակ ա­պուշ իշ­խա­նութ­յունն է: Ընդ ո­րում, նույն ­Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րում է, որ անվ­տան­գութ­յան ե­րաշ­խիք չկա, նույն ­Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րում է, որ ե­թե ­Հա­յաս­տա­նը չկա­տա­րի Ադր­բե­ջա­նի պա­հանջ­նե­րը, Ադր­բե­ջա­նը կհար­ձակ­վի մեզ վրա: Իսկ հար­ձակ­վե­լու դեպ­քում մենք իր ղե­կա­վա­րութ­յան ներ­քո այն­քան թույլ ենք, խեղճ ու ան­պաշտ­պան, որ չենք կա­րող պաշտ­պա­նել մեր այն­քան «հզոր ինք­նիշ­խա­նութ­յունն ու ան­կա­խութ­յու­նը»: ­Մի խոս­քով, շի­զոֆ­րե­նիա ու մա­ռազմ:

­Նի­կո­լը ­Տա­վու­շի սահ­ման­նե­րից հա­նում է ոչ միայն բա­նա­կը, այ­լեւ հե­ռաց­նում է ռու­սա­կան հե­նա­կե­տե­րը` հայ­տա­րա­րե­լով, որ «ռու­սա­կան հե­նա­կե­տե­րը հայտն­վել են Տա­վու­շում մի այլ ի­րա­վի­ճա­կում, իսկ այժմ ի­րա­վի­ճա­կը փոխ­վել է»: ­Թե հատ­կա­պես ի՞նչն է փոխ­վել, բա­ցի նրա­նից, որ ­Նի­կո­լը հանձ­նում է հո­ղե­րը: Այ­սինքն` ռուս­նե­րը ժա­մա­նա­կին կանգ­նեց­րին հե­նա­կե­տեր Ադր­բե­ջա­նի ագ­րե­սիան զսպե­լու հա­մար: Ա­վե­լին` վեր­ջերս, երբ դա­վա­ճա­նը հիս­տե­րի­կա­յի մեջ ղժժում էր, թե հե­սա պա­տե­րազմ է պայ­թե­լու, ՌԴ-ն­ ա­ռա­ջար­կում էր շա­տաց­նել այդ հե­նակե­տե­րը, իսկ ­Նի­կո­լը ոչ միայն մեր­ժեց այդ ա­ռա­ջարկ­նե­րը, այլ մի­տում­նա­վոր թու­լաց­նում է այդ ուղ­ղութ­յու­նը: ­Հատ­կան­շա­կան է, որ սոց­ցան­ցե­րում այն ող­բը, որ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը դուրս են գա­լիս Ար­ցա­խից, չգի­տես ին­չու, չի ար­ձա­նագ­րում, որ ­Նի­կո­լի պա­հան­ջով ռուս­նե­րը դուրս են գա­լիս նաեւ ­Տա­վու­շից:

ԸՆԴԴԻՄՈՒԹՅԱՆ ԴԵՖԻԼԵՆ ԿԻՐԱՆՑՈՒՄ

2020 թվա­կա­նի 44-օր­յա պա­տե­րազ­մի սկզբում Ե­րե­ւա­նից ով ա­սես մեկ­նե­ց Ս­տե­փա­նա­կերտ` հրա­պա­րա­կում սուրճ խմե­լու եւ հայ­րե­նա­սեր ճա­ռեր ա­սե­լու ան­զուսպ ցան­կութ­յամբ: ­Բո­լո­րը նկար­վում էին, ցու­ցադ­րում էին ի­րենց ան­վերջ հայ­րե­նա­սի­րութ­յու­նը, սա­կայն մեկ ա­միս անց, երբ թշնա­մին մո­տե­ցավ Ար­ցա­խի մայ­րա­քա­ղա­քին, այդ­տեղ գրե­թե մարդ չմնաց: Ի­րա­վի­ճա­կը շատ նման է: ­Կի­րան­ցում բազ­մա­թիվ ընդ­դի­մա­դիր­ներ ցու­ցադ­րում են ի­րենց հայ­րե­նա­սի­րութ­յու­նը: ­Հաս­կա­նա­լի է, որ ադր­բե­ջա­նա­կան ա­ռա­ջին իսկ ռում­բի պայթ­յու­նից այդ հայրե­նա­սեր­նե­րի իզն ու թո­զը այդ­տեղ չի լի­նի, եւ նրանք, ինչ­պես եւ Ար­ցա­խի կամ Ա­ղավ­նո­յի ու ­Լա­չի­նի դեպ­քե­րում, ա­րա­գո­րեն կվե­րա­դառ­նան Ե­րե­ւան եւ կսկսեն ցու­ցադ­րել ի­րենց լու­սան­կար­նե­րը ճա­կա­տից` ֆաս, պրո­ֆիլ եւ այլն: ­Թե ի՞նչ կա­րող են տալ կամ ին­չո՞վ կա­րող են գոր­ծին օգ­նել իբր ընդ­դի­մա­դիր­նե­րի «փար­թի­նե­րը» ­Կի­րան­ցում կամ Ոս­կե­պա­րում, հայտ­նի չէ: Թշ­նա­մու դեմ կռվո­ղը զորքն է, սա­կայն զոր­քին ­Նի­կո­լը հա­նում է դիր­քե­րից, եւ հաս­կա­նա­լի է, որ չորս գյու­ղե­րը տրված են: ­Նի­կո­լը դե­մոնստ­րա­տիվ նույն ըն­թաց­քում այ­ցե­լում է ա­նաս­նա­գո­մեր կամ ստու­գում է դպրոց­նե­րում գնդակ­նե­րի ու կա­խիչ­նե­րի վի­ճա­կը, որ­պես­զի ցույց տա, որ հար­ցը փակ­ված է:

Ու թեեւ, գլխա­վոր ընդ­դի­մա­դիր քո­չար­յա­նա­կան խմբակ­ցութ­յան պատ­գա­մա­վոր­նե­րը շրջում են ­Հա­յաս­տա­նի շրջան­նե­րով ու ռես­տո­րան­նե­րում հան­դի­պում­ներ կազ­մա­կեր­պում քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հետ, դա ո­րե­ւէ ազ­դե­ցութ­յուն չի թող­նում ի­րա­կան վի­ճա­կի վրա: ­Նույն­քան ազ­դե­ցութ­յուն չեն թող­նում նաեւ այս կամ այն նոր բուս­նած կու­սակ­ցութ­յուն­նե­րի կող­մից փոք­րա­թիվ ընդ­դի­մա­դիր հա­վաք­նե­րը:

­Միակ ի­րա­կան ու­ժը, ո­րին կա­րող է այ­սօր հա­վա­տալ շփոթ­ված ժո­ղո­վուր­դը ե­կե­ղե­ցին է, եւ ­Տա­վու­շի թե­մի ա­ռաջ­նորդ ­Բագ­րատ ե­պիս­կո­պո­սի կեց­ված­քը դրա վկա­յութ­յունն է: Այ­սօր ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­կան ուժ ի վի­ճա­կի չէ իր շուրջը հա­մախմ­բել ժո­ղովր­դին եւ տա­նել պայ­քա­րի` ընդ­դեմ երկ­րի կոր­ծան­ման ու կոր­ծա­նող­նե­րի: Այդ­պի­սի միակ կենտ­րո­նը, ո­րի շուրջ կա­րող է ձե­ւա­վո­րել հայ­րե­նա­սի­րա­կան ու­ժե­րի միա­ցութ­յու­նը, Հայ Ա­ռա­քե­լա­կան ե­կե­ղե­ցին է, որն ու­նի նաեւ դրա հա­մար սահ­մա­նադ­րա­կան լիա­զո­րութ­յուն­ներ:

ԱՐ­ՄԵ­ՆԱԿ ­ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻՍ­ՅԱՆ