ԵՐԲ Է ԿԱՆՉԵԼՈՒ ՆԻԿՈԼԻ ԿԿՈՒՆ

ԵՐԲ Է ԿԱՆՉԵԼՈՒ ՆԻԿՈԼԻ ԿԿՈՒՆ

Մ­յուն­խե­նում ­Նի­կո­լը անկ­հայ­տո­րեն չա­փա­զանց լար­ված էր ու նյար­դայ­նա­ցած: ­Հաս­կա­նա­լի է, որ նա հայտն­վել է ա­նե­լա­նե­լի վի­ճա­կի մեջ, երբ նրա ա­րեւմտ­յան տե­րե­րը ու թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան տան­դե­մը գնա­լով ա­վե­լաց­նում է իր վրա ճնշու­մը ու խստաց­նում է պա­հանջ­նե­րը: ­Նի­կո­լը նման­վում է ճահ­ճում հայտն­ված մե­կին, ով ճա­րա­հատ­յալ թա­փա­հա­րում է ձեռ­քե­րը ճահ­ճից դուրս գա­լու հա­մար, սա­կայն, ընդ­հա­կա­ռա­կը` ա­վե­լի ու ա­վե­լի է խրվում կոր­ծա­նա­րար տիղ­մի մեջ:

ՍՈՐՈՍԱԿԱՆՆԵՐԻ ՄԱՀԱԿԸ ԳԼԽԱՎԵՐԵՎՈՒՄ

Ընդ ո­րում, հենց որ ­Նի­կո­լը փոր­ձում է մի փոքր խու­սա­փել ա­րեւմ­տա­թուր­քա­կան թե­լադ­րան­քից եւ իր հա­յաց­քը ուղ­ղել դե­պի ­Մոսկ­վա, ի­րեն ան­մի­ջա­պես սաս­տում են եւ ստի­պում ա­նել ա­վե­լի ու ա­վե­լի հա­կա­ռու­սա­կան հայ­տա­րա­րութ­յուն­ներ: ­Հատ­կան­շա­կան է, որ ­Նի­կո­լի վրա ազ­դում են ոչ միայն դրսից, այ­լեւ` ներ­սից:

 ­Նի­կո­լի գա­ղա­փա­րա­խո­սա­կան հա­մա­խոհ, ժա­մա­նա­կին, նաեւ ա­ջա­կից , ծայ­րա­հեղ ա­րեւ­մատ­մետ ­Դա­նիել Իո­ննիս­յա­նը գնա­լով ա­վե­լի ու ա­վե­լի ընդ­դի­մա­դիր դիր­քե­րից քննա­դա­տում է ­Նի­կո­լին: ­Նախ նա հայ­տա­րա­րեց, որ ­Հա­յաս­տա­նում ընտ­րո­վի ար­դա­րա­դա­տութ­յուն է, եւ պաշ­տոն­յա­նե­րը պա­տաս­խան չեն տա­լիս ի­րենց հան­ցանք­նե­րի ու զան­ցանք­նե­րի հա­մար: Ա­պա օ­րերս էլ փաս­տեց, որ ­Նի­կո­լը, երբ տա­րեսկզ­բին այ­ցե­լում էր դպրոց­ներ, պո­կում էր կա­խիչ­ներ եւ թա­փա­հա­րում էր «դու­շը», դժգո­հութ­յուն հայտ­նե­լու հա­մար ո­րե­ւէ հիմք չու­ներ, քա­նի դեռ այդ դպորց­նե­րում շի­նա­րա­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րը շա­րու­նակ­վում էին, եւ ա­վար­տա­կան ակ­տը ոչ ոք չէր ստո­րագ­րել: Այս­պի­սով, Իո­ննիս­յա­նի խոս­քով, ստաց­վում է, որ ­Նի­կո­լը կա­տար­յալ անգ­րա­գետ է, չգի­տի, որ քա­նի դեռ չկա շի­նա­րա­րա­կան աշ­խա­տանք­նե­րի ըն­դուն­ման ակտ, շի­նա­րա­րա­կան թե­րութ­յուն­նե­րը դեռ կա­րող են շտկվել, իսկ քաղ­շի­նի նա­խա­գահ ­Ղու­լար­յա­նը չպետք է դե­ռեւս ա­զատ­վեր աշ­խատան­քից: Այլ բան է, ե­թե վեր­ջինս ստո­րագ­րած լի­ներ աշ­խատ­ա­նքե­րի ըն­դուն­ման ակ­տը թե­րութ­յուն­նե­րով:

­Թե ին­չո՞ւ է Իո­ննիս­յա­նը այս­պի­սի հե­տե­ւո­ղա­կա­նութ­յամբ հար­վա­ծում ­Նի­կո­լի հե­ղի­նա­կութ­յա­նը… ­Բանն այն է, որ սո­րո­սա­կան­նե­րի թի­մը ­Հա­յաս­տա­նում ­Նի­կո­լի գլխին մա­հա­կի դեր է խա­ղում: Եվ հենց վար­չա­պետ կո­չեց­յա­լը սկսում է դան­դա­ղել Ա­րեւ­մուտ­քի պա­հանջ­նե­րը կա­տա­րե­լիս ստա­նում է այդ մա­հա­կով հար­ված­ներ: ­Պա­տա­հա­կան չէ, որ իր մյուն­խեն­յան այ­ցին ­Նի­կո­լը մաս­նա­կից դարձ­րեց հայտ­նի սո­րո­սա­կան Ստ­յո­պիկ ­Սա­ֆար­յա­նին` փոր­ձե­լով նրա հետ ձե­ւա­վո­րել վստա­հե­լի հա­րա­բե­րութ­յուն­ներ: ­Սա­կայն Ստ­յո­պիկ ­Սա­ֆար­յա­նը ­Նի­կո­լին չի փրկի, եւ դա ­Նի­կո­լը պարզ հաս­կա­ցավ Մ­յուն­խե­նում, երբ նրան ստի­պե­ցին ա­վե­լի ու ա­վե­լի հա­կա­ռու­սա­կան դիր­քո­րո­շում ներ­կա­յաց­նել` այ­րե­լով ­Մոսկ­վա­յի հետ հեր­թա­կան կա­մուր­ջը:

Ի վեր­ջո, թե՛ Ա­րեւ­մուտ­քը, թե՛ թուրք-ադր­բե­ջա­նա­կան միութ­յու­նը ­Նի­կո­լից պա­հան­ջում են ըն­դու­նել նոր սահ­մա­նադ­րութ­յուն: ­Նի­կոլն ար­դեն բազ­միցս ու հրա­պա­րա­կայ­նո­րեն խոս­տա­ցել է, որ կա­նի դա: ­Սա­կայն նա պարզ հաս­կա­նում է, որ այդ խնդի­րը իր հա­մար կա­րող է դառ­նալ ան­լու­ծե­լի ու ճա­կա­տագ­րա­կան: ­Բանն այն է, որ ­Հա­յաս­տանն ու­նի 2,6 մլն քվեար­կե­լու ի­րա­վունք ու­նե­ցող քա­ղա­քա­ցի­ներ եւ սահ­մա­նադ­րութ­յու­նը պա­հան­ջում է, որ հան­րաք­վե անց­կաց­նե­լու դեպ­քում ­Նի­կո­լի նոր հա­կազ­գա­յին թուրք-ա­մե­րիկ­յան սահ­մա­նադ­րութ­յան նա­խագ­ծի օգ­տին անհ­րա­ժեշտ է ա­պա­հո­վել մոտ 650 հա­զար ձայն: Այ­սօր­վա դրութ­յամբ դա ա­նի­րա­տե­սա­կան է: Ըստ Gallup-ի հար­ցում­նե­րի` ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ա­վե­լի քան 72 տո­կո­սը դեմ է, որ­պես­զի փոխ­վեն ազ­գա­յին ինք­նութ­յան հետ առնչ­վող սահ­մա­նադ­րա­կան հոդ­ված­նե­րը եւ Ան­կա­խութ­յան հռչա­կա­գի­րը: ­Միա­ժա­մա­նակ նույն հար­ցում­նե­րից պարզ է դառ­նում, որ ­Նի­կո­լին չեն վստա­հում հարց­ված­նե­րի ա­վե­լի քան 66 տո­կո­սը: Այս­պի­սի դիր­քե­րից գնալ հան­րաք­վեի ­Նի­կո­լի հա­մար ինք­նաս­պա­նութ­յուն է: ­Սա­կայն մյուս կող­մից նրա­նից պա­հան­ջում են ա­րա­գաց­նել սահ­մա­նադ­րութ­յան հար­ցի լու­ծու­մը`ան­գամ խոս­տա­նա­լով աչք փա­կել ցան­կա­ցած ծա­վա­լի խախ­տում­նե­րի վրա: ­Հա­կա­ռակ դեպ­քում սո­րո­սա­կան­նե­րի կկուն ցան­կա­ցած պա­հի կա­րող է կան­չել:

ԲԱ ՓՈՂԸ Ո՞Վ Է ՏԱԼՈՒ

­Սա­կայն ոչ միայն անվ­տան­գա­յին ու աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան խնդիր­ներն են կախ­վել Նի­կո­լի վրա: ­Հա­յաս­տա­նի սո­ցիալ-տնտե­սա­կան վի­ճա­կը, չնա­յած նի­կո­լա­կան պաշ­տո­նա­կան քա­րոզ­չութ­յան, շա­րու­նա­կում է կտրուկ վա­տա­նալ: ­Միայն վեր­ջին տար­վա ըն­թաց­քում ­Հա­յաս­տա­նը իր պե­տա­կան պարտ­քը ա­վե­լաց­րել է 11,4 տո­կո­սով` լրա­ցու­ցիչ վերց­նե­լով 1,2 մլրդ ­դո­լար: Այ­սօր այդ պարտ­քը կազ­մում է 11 մլրդ 845 մլն ­դո­լար: Այդ հսկա­յա­կան պարտ­քի գեթ կե­սը գո­յա­ցել է ­Նի­կո­լի իշ­խա­նութ­յան օ­րոք: ­Հաս­կա­նա­լի է, որ ա­րեւմտ­յան իր հո­վա­նա­վոր­նե­րը տրա­մադ­րում են ­Նի­կո­լին վար­կեր նրա հա­մար, որ նա վերջ­նա­կա­նա­պես «չսկի», զու­գա­հե­ռա­բար պա­հան­ջում են նաեւ կա­տա­րել ի­րենց քա­ղա­քա­կան օ­րա­կար­գը: ­Նի­կո­լը լավ հաս­կա­նում է, որ այն պա­հին, երբ նա դա­դա­րի հլու-հնա­զանդ ծա­ռա­յել Ա­րեւ­մուտ­քին, ան­մի­ջա­պես կզրկվի նաեւ ա­րեւմտ­յան «ա­մե­նափր­կիչ» վար­կե­րից: ­Սա­կայն ­Նի­կո­լին անհ­րա­ժեշտ են ա­վե­լի ու ա­վե­լի շատ գու­մար­ներ այս ի­րա­վի­ճա­կում ջրի ե­րես մնա­լու հա­մար: 2024 թվա­կա­նին պե­տա­կան պարտ­քի մար­ման եւ սպա­սարկ­ման հա­մար ­Հա­յաս­տա­նը պետք է վճա­րի մոտ 1,7 մլրդ ­դո­լար, 2025 թվա­կա­նին` ա­վե­լի քան 1,8 մլրդ ­դո­լար եւ այդ­պես շա­րու­նակ:

 Մ­յուս կող­մից ­Հա­յաս­տա­նի ­Ռու­սաս­տա­նի հետ փոխ­հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րի վատ­թա­րա­ցու­մը կա­րող է բե­րել ծանր տնտե­սա­կան հե­տե­ւանք­նե­րի, հաշ­վի առ­նե­լով, որ ­Ռու­սաս­տա­նը ­Հա­յաս­տա­նի գլխա­վոր ա­ռեւտ­րա­յին գոր­ծըն­կերն է: ­Հա­յաս­տա­նի ար­տա­հան­ման շուրջ 40 տո­կո­սը եւ ներ­մուծ­ման 32 տո­կո­սը բա­ժին է ընկ­նում ­Ռու­սաս­տա­նի հետ ա­ռեւտ­րին, այն դեպ­քում, երբ Եվ­րա­միութ­յա­նը բա­ժին է ընկ­նում ար­տա­հան­ման ըն­դա­մե­նը 8 տո­կո­սը եւ ներ­մուծ­ման 16 տո­կո­սը (տես նկար 1. ­Հա­յաս­տա­նի արտ­աքին ա­ռեւտ­րում տար­բեր երկր­նե­րի մաս­նա­բա­ժի­նը): ­Հաս­կա­նա­լի է, որ Ա­րեւ­մուտ­քում ոչ Հա­յաս­տա­նի ար­տադ­րան­քի հա­մար, ոչ էլ գյու­ղատն­տե­սա­կան ապ­րանք­նե­րի հա­մար շու­կա­յում ո­րե­ւէ տեղ հատ­կաց­ված չէ: Ուկ­րաի­նա­կան գյու­ղապ­րանք­նե­րի հան­դեպ Ա­րե­ւել­յան Եվ­րո­պա­յի երկր­նե­րում ծա­վալ­ված զանգ­վա­ծա­յին հա­կազ­դե­ցութ­յու­նը վկա­յում է, որ Եվ­րա­միութ­յան շու­կա մտնե­լը ­Հա­յաս­տա­նի հա­մար գրե­թե անհ­նար է: Ինչ է լի­նե­լու, ե­թե հան­կարծ ­Ռու­սաս­տա­նը դա­դա­րեց­նի ­Հա­յաս­տա­նից ապ­րանք­ներ ըն­դու­նել:

Ե­թե սրան գու­մա­րենք նաեւ ռու­սա­կան գա­զի (որն այ­սօր ­Հա­յաս­տա­նը ստա­նում է աշ­խար­հում ա­մե­նա­ցածր գնե­րով) թան­կաց­ման հա­վա­նա­կա­նութ­յու­նը, , ա­պա պարզ կդառ­նա, որ հայ­կա­կան ար­տադ­րան­քի ինք­նար­ժե­քը մի քա­նի ան­գամ կբարձ­րա­նա եւ այն կդառ­նա ոչ մրցու­նակ ոչ միայն եվ­րո­պա­կան, այ­լեւ ԵԱՏՄ շու­կա­յում:

­Նի­կո­լը նաեւ հաս­կա­նում է, որ ինչ կա­րող է պա­տա­հել, ե­թե հան­կարծ ­Ռու­սաս­տա­նը խստաց­նի ­Հա­յաս­տա­նից խո­պան­չի­նե­րի մուտ­քը ­Ռու­սաս­տան:

Ինչ վե­րա­բե­րում է ­Հա­յաս­տան մուտք գոր­ծող դրա­մա­կան մի­ջոց­նե­րին, ա­պա 2023 թվա­կա­նին ­Ռու­սաս­տա­նից ­Հա­յաս­տան մտել է գրե­թե 4 մլրդ ­դո­լար: Այն դեպ­քում, երբ ընդ­հա­նուր մուտ­քը կազ­մել է մոտ 5,7 մլրդ ­դո­լար(տես նկար 2. ­Ֆի­զի­կա­կան ան­ձանց դրա­մա­կան փո­խան­ցում­նե­րը ­Հա­յաս­տան եւ ­Հա­յաս­տա­նից 2023թ.):

Այս բո­լոր թվե­րը ցույց են տա­լիս, որ ե­թե ­Նի­կո­լը շա­րու­նա­կի կա­տա­րել ա­րեւմտ­յան թե­լադ­րան­քը, ա­պա ոչ միայն քա­ղա­քա­կան խնդիր­նե­րի ա­ռաջ կկանգ­նի, այ­լեւ սո­ցիալ-տնտե­սա­կան, իսկ, ինչ­պես հայտ­նի է, ­Նի­կո­լի կողմ­նա­կից­նե­րի մեծ մա­սը նրան ա­ջակ­ցում են` հենց սո­ցիա­լա­կան սպա­սում­նե­րից ել­նե­լով: ­Սա­կայն ե­թե չկա­տա­րի Ա­րեւ­մուտ­քի թե­լադ­րան­քը, կզրկվի վար­կե­րից եւ կրկին կհայտն­վի սո­ցիա­լա­կան ճգնա­ժա­մի մեջ:

 Այն­պես որ, ­Նի­կո­լը շատ լավ հաս­կա­նում է, որ շու­տով իր կկուն կկան­չի, այդ իսկ պատ­ճա­ռով հայտն­վել է խիստ ան­հա­վա­սա­րակ­շիռ վի­ճա­կում: Իսկ մյուն­խեն­յան հան­դի­պու­մը հայ հա­մայն­քի հետ ցույց տվեց, որ ոչ միայն ­Հա­յաս­տա­նում, այ­լեւ` Սփ­յուռ­քում նրա հե­ղի­նա­կութ­յու­նը կա­տաստ­րո­ֆիկ ըն­կած է: ­Հան­դիպ­ման մաս­նա­կից սա­կա­վա­թիվ քա­ղա­քա­ցի­նե­րից մե­կի ա­սա­ծը, որ ­Նի­կո­լը ընդ­հան­րա­պես պետք է հե­ռա­նա քա­ղա­քա­կա­նութ­յու­նից, նա ըն­կա­լեց որ­պես կկվի ա­ռա­ջին կան­չը:

ԱՐ­ՄԵ­ՆԱԿ ­ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻՍ­ՅԱՆ