Միտու՞մ, թե՞ առօրյա երեւույթ. ինչո՞ւ են հայերը դժգոհում վրացի սահմանապահներից

Ամանորին ընդառաջ հայ-վրացական սահմանին, ըստ ականատեսների, իրավիճակը բավականին լարված է եղել: Մարդիկ մոտ 10-12 ժամ մնացել են հերթերի մեջ, իսկ վրացի սահմանապահներն արհամարհական վերաբերմունք են ցուցաբերել հայերի նկատմամբ՝ չմիջամտելով անգամ կանանց նկատմամբ կիրառվող հրմշտոցին: «Իրավունք»-ի հետ զրույցում Թիֆլիսում իրենց Ամանորն անցկացրած անձինք պատմում էին, որ վրացի սահմանապահները նշել են, թե «Ալիեւը չթողեց Հայաստանում Նոր տարի նշեք, գալիս եք Վրաստա՞ն»: Մարդիկ հավելում էին, թե անգամ Թիֆլիսի որոշ սրճարաններում ու  առեւտրի կենտրոններում վրացի վաճառողները հարցնում էին՝ «Հայաստանում գոնե հայ մնա՞ց, բոլորն այստեղ են»:

Իրականում ի՞նչ է կատարվել հայ-վրացական սահմանին, այստեղ կա՞ որեւէ միտում, թեմայի շուրջ զրուցել ենք Ռազմավարական հետազոտությունների ու նախաձեռնությունների վերլուծական կենտրոնի համահիմնադիր, վրացագետ ՋՈՆԻ ՄԵԼԻՔՅԱՆԻ հետ:

— Ես` որպես անձ, ով բավականին հաճախ է այդ սահմանով անցնում, ասեմ, որ նույն վիճակը միշտ եղել է, պարզապես, իրենք մաքսիմալ ռեսուրսները չեն օգտագործում: Եթե սովորական շրջան է, ո՛չ ամառ է եւ ո՛չ էլ ձմեռ, քիչ թե շատ նորմալ է, մարդիկ անցնում են, որեւէ լուրջ հերթեր չեն գոյանում: Իսկ երբ այնպիսի շրջան է, որ մարդիկ ծով են գնում կամ Նոր տարի նշելու, իմ կարծիքով՝ ոչ բավարար ռեսուրսներ է վրացական կողմը օգտագործում, ուստի՝ երեւի թե, սրա վրա կարելի է շեշտը դնել որպես խնդիր: Ինչքանով ես եմ հասկանում, մեր կողմը աշխատում է իրենց հետ, ի վերջո, տուրիզմի ցուցանիշի մեջ հայերի ներդրումը Վրաստանում մեծ է, հետեւապես իրենց շահերից է, որ մաքսիմալ արագ եւ հնարավորինն անեն, որ հայերը մաքսիմալ շատ Վրաստան մեկնեն եւ գումար թողնեն այնտեղ: Այս պարագայում միգուցե մասնավոր իրավիճակներ են, ու չարժե ընդլայնել խնդիրը: Իսկ որպես ահազանգ, կարելի է ասել, որ ոչ բավարար են ռեսուրսներն այնտեղ, մանավանդ տոն օրերին, ինչը խնդիրներ ու խոչընդոտներ է առաջացնում եւ պետք է շտկել: Բնակչության հետ աշխատող սահմանապահ ոստիկանների թիվն այնպիսին պետք է լինի, որ հերթերը առնվազն մի քանի ժամանոց չլինեն:

— Իսկ հնարավո՞ր էր նախապես աշխատանքներ տարվեին Հայաստանի ու Վրաստանի պետական մարմինների միջեւ, թե՞ անցակետերի կուտակումները բնականոն վիճակ էր:

— Տեսեք, կանխատեսելի չէ դա, մոտավոր կարելի էր կանխատեսել, որ հոսքը շատ կլիներ: Բայց դա վրացական կողմի անելիքն էր, երբ խոչընդոտներ կամ խնդիրներ տեսնում են, նաեւ ֆիքսվում են հայկական կողմից, արդեն դրան հետեւում է արձագանքը: Հայկական կողմը եւս իրենց գործընկերների հետ կապի մեջ է եղել, որ հարցերն  ավելի արագ  լուծվեն, ու քաղաքացիները այդպիսի հերթերի մեջ չընկնեն:

— Հետաքրքիր է, Թիֆլիսից եկած քաղաքացիները պնդում են, որ Վրաստանում հայերին վերաբերվում էին ավելի վատ, քան մենք` այստեղ հնդիկներին: Ի՞նչ է ստացվում, մի՞թե թե՛ մենք, թե՛ վրացիները տուրիստներին ընդունելու կուլտուրա չունենք:

— Մեր հասարակություններն իրար շատ նման են, հարցեր կան, որ պարզ է, որ երբ հոսքը շատանում է, որոշ ապրանքներ ավելի են թանկանում ու քաղաքացիների մոտ ինչ-ինչ հարցեր են առաջանում, եւ Հայաստանի պարագայում էլ ենք մենք այդպիսի հարցեր տեսնում, ինչպես նաեւ Վրաստանի: Ուստի՝ սրանում ինչ-որ արտասովոր բան չկա, բոլոր երկրներում էլ զբոսաշրջիկների մասով այդպիսի մոտեցումներ կան, չնայած՝ այդ նույն զբոսաշրջությունը հասարակ քաղաքացուց մինչեւ պետություն եկամուտ է բերում, բայց դե էլի, միեւնույնն է, այս խնդիրները կան, ու չեմ կարծում, թե լուծելի հարցեր են: Մենթալիտետի փոփոխության արդյունքում պետք է լինի այդ փոփոխությունը, ինչը մեկ-երկու սերնդի ընթացքում է փոխվում:

— Իսկ հայ-վրացական հարաբերությունների մասով ի՞նչ կասեք, այսօր ինչպե՞ս կգնահատեք առկա համագործակցությունը:

— Այսօր համագործակցությունն ակտիվ է, կան ոլորտներ ու պայմանավորվածություններ եւ միջկառավարական հանձնաժողովի արդյունքում ընդունված փաստաթղթեր: Համագործակցության ճանապարհային քարտեզները պետք է ակտիվ իրականություն դառնան: Ասեմ, որ հայկական կողմը շատ շահագրգռված է ակտիվ համագործակցության առումով, եւ մնում է, որ վրացական կողմը եւս ավելի ակտիվ աշխատի այս ուղղությամբ: Բայց այստեղ նաեւ օբյեկտիվ պատճառներ եւս կան. Վրաստանը ներքաղաքական բարդ պրոցեսների միջով է անցնում, այս տարին իրենց մոտ կարեւոր է ընտրություններով: 9 ամիս անց ընտրություններ տեղի կունենան, որի արդյունքում կա՛մ իշխող ուժը երրորդ անգամ կվերընտրվի, կա՛մ իշխանափոխություն տեղի կունենա: Ուստի՝ այստեղ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներ կան: Մոտ ժամանականերս, եթե չեմ սխալվում, Վրաստանում պետք է միջկառավարական հանձնաժողովի հերթական նիստը տեղի ունենա, եւ նաեւ կամփոփվի անցած տարին, ու այս տարվա համար արդեն համագործակցության նոր ուղիներ եւ ծրագրեր կարող են մշակվել:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ