ՆԻԿՈԼԻ «ՉԱԳՈՒՋԸ» ԹԱ՞ՐՍ ԲՈՒՍՆԵՑ

Ի վեր­ջո զոռ­բա­յութ­յամբ ար­վեց այդ հա­կա­սահ­մա­նադ­րա­կան և տխ­մա­րա­գույն քայ­լը, ո­րը օ­գու­տի փո­խա­րեն ռիս­կեր բե­րեց Հա­յաս­տա­նին` մա­զա­չափ իսկ Նի­կո­լի կող­մից մե­ղա­վոր նշա­նակ­ված Ռու­սաս­տա­նին վնաս չա­լով: Հա­կա­ռա­կը, Մոսկ­վա­յի հա­մար դա լեգի­տիմ ա­ռիթ է` չկա­տա­րել թղթի վրա ամ­րագր­ված պար­տա­կա­նութ­յուն­նե­րը Հա­յաս­տա­նի նկատ­մամբ: Այդ­պի­սի բան կա­րող էր ա­նել միայն նա, ով կա՛մ ա­պուշ է, կա՛մ Հա­յաս­տա­նի թշնա­մի, կա՛մ եր­կու­սը մե­կում: Այս բարդ վի­ճա­կում ՀՀ թշնա­մի կամ լա­վա­գույն դեպ­քում ոչ բա­րե­կամ դարձ­նել վիթ­խա­րի ռե­սուրս­նե­րով օժտ­ված երկ­րին: Այդ Հ­ռո­մի ստա­տու­տով լրիվ հո­ռո­մութ­յուն ա­րե­ցին, հո­ռո­մե­ցին պրծան:

ԾԱՅՐԱԳԱՎԱՌԱԿԱՆՆԵՐ ԹՈՒՐՔԱՑ

Ա­սում են, թե կա­պի­տուլ­յան­տը ա­մեն գի­շեր տար­բեր տե­ղեր է գի­շե­րում, այդ թվում հասց­րել է գի­շե­րել ԱՄՆ և Բ­րի­տա­նիա­յի դես­պա­նատ­նե­րում և ԱՄՆ դես­պա­նի կե­ցա­վայ­րում: Ա­սում են նաև, որ ՀՀ ու­ժա­յին կա­ռույց­նե­րին չի վաս­տա­հում սե­փա­կան անվ­տան­գութ­յու­նը, և թիկ­նա­պա­հութ­յուն հի­մա ա­նում են զո­րա­վար­ժութ­յուն­նե­րի ե­կած և ՀՀ­–ում մնա­ցած ա­մե­րի­կա­ցի զին­վոր­նե­րը: Ն­ման է, որ վա­խը լրիվ կլա­նել է գլխա­վոր գե­րա­գույն դա­վա­ճա­նին: Եր­ևի ա­մեն մի ստվեր աչ­քին եր­ևում է ռուս սպեց­նա­զա­կան, վագ­նե­րա­կան, կամ գո­նե մի­նի­մում ար­ցախ­ցի վրի­ժա­ռու: Սա­կայն ա­մե­րիկ­յան սվին­նե­րի վրա ան­վերջ նստել չի լի­նի, մի օր Վա­շինգ­տո­նից այդ ռազ­միկ­նե­րը «իշ­մար» կստա­նան, որ կա­րող են ի­րենց նող­կանքն ար­տա­հայ­տել պահ­պան­ման հա­կա­հի­գիե­նիկ օբ­յեկ­տի նկատ­մամբ:

Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րում է @­Կանչ Տե­լեգ­րամ ա­լի­քը, Ա­լիևն ու Էր­դո­ղա­նը Գ­րա­նա­դա չգնա­ցին էլ, բայց արդ­յուն­քում. «Ադր­բե­ջա­նը ստա­ցավ Ար­ցա­խը, Թուր­քիան ստա­ցավ Ադր­բե­ջա­նը, Արև­մուտ­քը (ի­րա­կա­նում ԱՄՆ­–ը) ստա­ցավ ՀՀ­–ից (նույն ին­քը՝ Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սից) Ռու­սաս­տա­նին վտա­րե­լու հնա­րա­վո­րութ­յու­նը, Ռու­սաս­տա­նը ստա­ցավ դեռևս պարզ չէ թե ին­չը, իսկ ազ­գա­դա­վը ստա­ցավ ո­չինչ, բա­ռա­ցիո­րեն ո­չինչ: Ին­չո՞ւ ո­չինչ. ո­րով­հետև արևմտ­յան հար­թակ­նե­րից թռած Ա­լի­ևը ազ­գա­դա­վի հետ հար­ցե­րի լուծ­ման հար­թակ կա­րող է ա­ռա­ջար­կել միայն ռու­սա­կա­նը, այն էլ՝ թուրք­–ադր­բե­ջա­նա­կան տան­դե­մի պայ­ման­նե­րով: Իսկ ինչ­պե՞ս պետք է վե­րա­բեր­վի Ռու­սաս­տանն ազ­գա­դա­վին, երբ նա թռել է Արև­մուտ­քի գիրկն ու նույ­նիսկ Վ. Պու­տի­նի մուտքն է փա­կել Հա­յաս­տան: Չոր մնա­ցոր­դում ազ­գա­դա­վը իշ­խա­նութ­յուն պա­հե­լու հարց պի­տի լու­ծի մի երկ­րում, ո­րի բնակ­չութ­յան 90 տո­կոսն ի­րեն ա­տում է, ո­րի սահ­ման­նե­րին կանգ­նած է մի երկ­րի բա­նակ, ո­րը տի­րա­պե­տում է ՀՀ տնտե­սութ­յան ստրա­տե­գիա­կան ո­լորտ­նե­րը և­ ո­րի գլխա­վոր–­գե­րա­գույն հրա­մա­նա­տա­րը ՀՀ տա­րած­քում հռչակ­ված է ռազ­մա­կան հան­ցա­գործ ու ձեր­բա­կալ­ման են­թա­կա պեր­սո­նա»:

Եվ այդ ա­մե­նը` իբր ինք­նիշ­խա­նութ­յու­նը պա­հե­լու և «ծայ­րա­գա­վառ» (գու­բեր­նիա) չդառ­նա­լու հա­մար: Բայց չէ՞ որ «քըխ» նախ­կին­նե­րի օ­րոք ռեալ ինք­նիշ­խա­նութ­յու­նը կար, և­ այն, ինչ մեր ա­ռօր­յան է, նույ­նիսկ գեր­դո­զա­վո­րում ստա­ցած թմրա­մո­լը իր զա­ռան­ցան­քում չէր կա­րող տես­նել: Ինչ­պես ար­ձա­նագ­րում է Շար­մա­զա­նո­վը. «Տո այ դդում­ներ, էդ ե՞րբ է ԵՄ–ն կամ Ա­րեւ­մուտ­քը հար­ցա­կա­նի տակ դրել ՀՀ ինք­նիշ­խան տա­րած­քի 29,8 հա­զար քառ.կմ տա­րած­քը, որ հի­մա էլ Գ­րա­նա­դա­յում ՀՀ տա­րած­քի ճա­նաչ­ման վե­րա­հա­տա­տու­մը հա­ջո­ղութ­յուն եք հա­մա­րում։

­Ձեր տգետ հա­լով ո՞ւմ եք ա­պու­շի տեղ դնում։

­Կա­պի­տոպլ­յանտ Նի­կոլն է Հա­յաս­տան աշ­խար­հի տա­րածքն առն­վազն 12.000 քառ.կմ տա­րած­քով պա­կա­սեց­րել։

­Չէ որ ին­քը՝ Նի­կոլն էր ա­սում, որ Ար­ցա­խը Հա­յաս­տան է եւ վերջ, իսկ այ­սօր իր ճա­նա­չած «Հա­յաս­տան է եւ վեր­ջը» կրճա­տեց 12.000 քառ.կմ–ով՝ Ար­ցա­խը ճա­նա­չե­լով Ադր­բե­ջա­նի մաս։

Էլ չեմ խո­սում անկ­լավ­նե­րի մա­սին,որ տվեց Ադր­բե­ջա­նին։

­Հո­ղա­տու կա­պի­տուլ­յանտ­ներ, թուր­քե­րի ծայ­րա­գա­վա­ռա­կան­ներ եք դուք»։

­Ծայ­րա­գա­վա­ռա­կան­ներ... Իշ­խա­նութ­յու­նը զավ­թած գա­վա­ռա­կան ցած­րա­խավ­նե­րը եր­կի­րը դարձ­նում են թուր­քա­կան ծայ­րա­գա­վառ: Չնա­յած ի­րենք չեն զավ­թել, թուր­քե­րը չեն էլ թաքց­նում, որ դրան մաս­նա­կից էին ե­ղել: «Պո­լի­տի­կո» հան­դե­սում հրա­պա­րակ­ված ար­տա­հոս­քը սեպ­տեմ­բե­րի 17–ին Ս­տամ­բու­լում տե­ղի ու­նե­ցած գեր­տե­րութ­յուն­նե­րի գաղտ­նի հա­վա­քի մա­սին վկա... Հա­վա­քի փաս­տը հաս­տա­տել են բո­լոր մաս­նա­կից­նե­րը, տա­րա­տե­սակ հե­քիաթ­ներ պատ­մել... Տ­րա­մա­բա­նա­կան է, որ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տութ­յան ոչն­չա­ցու­մը դրանց կոն­սեն­սու­սա­յին ո­րո­շումն էր, և­ ար­տա­հոսք չէր էլ լի­նի, ե­թե շա­րու­նա­կութ­յան ըն­թաց­քում մե­կը կամ մի քա­նի­սը «քցող» չդառ­նա­յին: Ու արդ­յուն­քում ռուս­ներն ու եվ­րո­պա­ցի­ներն ի­րար մե­ղադ­րում են հա­յե­րին դա­վա­ճա­նե­լու մեջ, ֆրան­սիա­ցի­ներն էլ ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րին ստա­խոս են ան­վա­նում այն բա­նի հա­մար, որ ար­ցախ­ցի­նե­րի բռնա­գաղ­թը «յան­կի­նե­րը» հա­մա­րում են կա­մա­վոր գաղթ, քա­նի դեռ չեն ներ­կա­յաց­վել ա­պա­ցույց­նե­րը: Բա գրո­ղը տա­նի, 2018–ի­ց ի վեր քա­նի՞ այդ­պի­սի հա­վաք­ներ են ե­ղել, ո­րոն­ցից հե­տո մաս­նա­կից­ներն ի­րար չեն «քցել», սկսած այն ա­ռա­ջին կոն­սեն­սու­սից, ո­րով հա­կա­սահ­մա­նադ­րա­կան հե­ղաշր­ջում ար­վեց և­ երկ­րի գլխին դրվեց ա­մե­նա­վերջ­նա­կան սրի­կան, ո­րին գե­րա­զան­ցո­ղը չկա... Դեռ ինչ­քան բա­ներ կբաց­վեն:

ՈՒՄ Է ՕԺԱՆԴԱԿԵԼՈՒ ԱՐՑԱԽՑԻՆԵՐԻ ՆԵՐՈՒԺԸ

Ար­դեն ար­ձա­նագր­վել է, որ Ադր­բե­ջա­նը գե­րե­վա­րել է Ար­ցա­խի այն բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տոն­յա­նե­րին, ում կա­պի­տուլ­յան­տը չի ու­զում ոչ մի դեպ­քում տես­նել ՀՀ­–ում: Մեծ մա­սը` նրանք, ով­քեր կպայ­քա­րեն այս ազ­գա­դավ­նե­րի դեմ, իսկ Ա­րա­յիկ Հա­րութ­յուն­յա­նին իր ի­մա­ցած դա­վա­ճա­նա­կան խո­հա­նո­ցով Ա­լի­ևը փաս­տա­ցի պար­տա­վոր­վեց եր­բեք բաց չթող­նել Բաք­վի բան­տից: Բայց նույն Ա­րա­յի­կի նվաս­տա­ցու­ցիչ լու­սան­կար­ներն ու տե­սան­յու­թե­րը պետք է հու­շեն բո­լոր ՔՊ­–ա­կան­նե­րին, թե Նի­կոլն ինչ­պես է ի­րենց բո­լո­րին փու­ռը տա­լու... 

Ի դեպ, նաև քա­ղա­քա­կան դաշտ մուտք գոր­ծած նախ­կին ՊՆ Ար­շակ Կա­րա­պետ­յա­նը հայ­տա­րա­րեց, որ առն­վազն Ռու­բեն Վար­դան­յա­նին Նի­կո­լի պատ­վե­րով են ա­զե­րի­նե­րի գե­րե­վա­րել, իսկ ի­րեն Նի­կո­լը պաշ­տո­նանկ է ա­րել թշնա­մու վրա կրա­կե­լու հրա­ման տա­լու հա­մար: Լա՜վ, Ար­շակ, մի կողմ թող­նենք, թե 2016–ին ին­չի հա­մար պաշ­տո­նանկ­վե­ցիր, մի կողմ թող­նենք նաև հե­ղաշր­ջու­մից հե­տո Ռո­բերտ Քո­չար­յա­նի դեմ տված քո ա­մո­թա­բեր ցուց­մուն­քը, բա 2021–ին ին­չո՞ւ չա­սա­ցիր, որ Նի­կո­լը քեզ հա­նել է թշնա­մու վրա կրա­կե­լու հրա­մա­նի հա­մար: Մի­գու­ցե այդ դեպ­քում Նի­կո­լը չկա­րո­ղա­նար 50+ տո­կոս քվե հա­վա­քել: Ին­չո՞ւ սպա­սե­ցիր մինչև Ար­ցա­խի ան­կու­մը, որ նոր խո­սես: Պաշ­տոն­յա­նե՛ր, գո­նե հի­մա խո­սեք:

­Սա­կայն կա մի հան­գա­մանք` ա­ռա­վել քան 100 հա­զար ար­ցախ­ցի­ներ, ով­քեր ա­նըն­դու­նե­լի հա­մա­րե­ցին Բաք­վի լծի տակ ապ­րե­լը և­ ա­մեն ինչ թո­ղած ե­կան ՀՀ, պա­սիո­նար, կար­գա­պահ, պե­տա­կան մտա­ծո­ղութ­յու­նը ար­յան մեջ կրող անգ­նա­հա­տե­լի հայ­կա­կան ռե­սուրս են: Ն­րանց հետ կազ­մա­կերպ­ված աշ­խա­տանք տար­վո՞ւմ է:

­Նի­կո­լի խուն­տան վա­խե­նում է, որ նրանք կհայտն­վեն հրա­պա­րա­կում: Արև­մուտքն էլ չի ու­զում, որ հի­մա նրանք հայտն­վեն հրա­պա­րա­կում, և­ արևմ­տա­մետ քա­ղա­քա­գետը չի էլ թաքց­նում, որ չի ու­զում նրանց տես­նել ՀՀ երկ­րորդ և­ եր­րորդ նա­խա­գահ­նե­րին ա­ջակ­ցե­լիս: Նա պնդում է, որ շո­կի «հո­գե­վի­ճա­կում մար­դը պատ­րաստ չէ մաս­նակ­ցել որ­ևէ հան­րա­հա­վա­քի կամ այլ հա­սա­րա­կա­կան մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի... Հան­րա­հա­վաք­նե­րին կա­րող են մաս­նակ­ցել միայն ի­րենց եր­կի­րը վա­ճա­ռե­լով հարս­տա­ցած սրի­կա ար­ցախ­ցի­նե­րը։ Մի քա­նի հա­զար մարդ ա­ռա­վե­լա­գույ­նը»: Հաս­կա­նա­լի է, որ ցա­սում­նա­լից ար­ցախ­ցի­նե­րին Արև­մուտ­քը չի ու­զում հի­մա տես­նել հրա­պա­րակ­նե­րում: Բայց մեր ու­նե­ցած տե­ղե­կութ­յուն­նե­րով` ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րը հետ­ևո­ղա­կա­նո­րեն աշ­խա­տում են ար­ցախ­ցի­նե­րի հետ, ձգտում են մշտա­կան կապ պա­հել: Նույն Հ­րաչ­յա Ար­զու­ման­յա­նի հա­մոզ­մամբ. «Ար­ցա­խա­հա­յութ­յու­նը մոտ մեկ տա­րի անց կա­րող է դառ­նալ հա­սա­րա­կա­կան–­քա­ղա­քա­կան ուժ։ Բայց մենք պետք է հաս­կա­նանք նաև, որ սա լի­նե­լու է մի ուժ, ո­րը մինչև կյան­քի վերջն ա­տե­լու է Ռու­սաս­տա­նը և ներ­կա­յիս իշ­խա­նութ­յա­նը, կամ էլ դան­դաղ լուծ­վե­լու է հա­սա­րա­կութ­յան մեջ՝ պար­փակ­վե­լով սե­փա­կան ա­ղե­տի ու ցա­վի մեջ»:

Իսկ ինչ­պե՞ս է աշ­խա­տում ար­ցախ­ցի­նե­րի հետ տիտ­ղո­սա­յին ընդ­դի­մութ­յու­նը: Ե՛վ երկ­րորդ, և՛ եր­րորդ նա­խա­գա­հի ա­ջա­կից­նե­րը ակ­տի­վո­րեն լծվել են ար­ցախ­ցի­նե­րի կեն­ցա­ղա­յին և հու­մա­նի­տար խնդիր­նե­րի լուծ­մա­նը: Սա­կայն դա կար­ճա­ժամ­կետ գործ է:

Իսկ եր­կա­րա­ժամ­կետ ծրագ­րե­րի մեջ ար­ցախ­ցի­նե­րի ներգ­րա­վու­մով ընդ­դի­մա­դիր­նե­րից ա­ռայժմ եր­ևում է ՀՀԿ­–ի գոր­ծու­նեութ­յու­նը: Ներգ­րա­վում են քաղ­տեխ­նո­լո­գիա­յի և մե­դիագ­րա­գի­տութ­յան ու­սուց­ման, և­ այդ մար­դիկ նաև տա­րի­ներ հե­տո ի­րենց կա­պը կպա­հեն Սերժ Սարգս­յա­նի ճամ­բա­րի հետ:

Իսկ ընդ­հա­նուր առ­մամբ, ար­ցախ­ցի­նե­րը հա­յութ­յան այն հատ­վածն է, ո­րը կա­րող է ակ­տիվ դեր խա­ղալ երկ­րի ժե­խա­ցու­մը կա­սեց­նե­լու, ժե­խի դե­րը նվա­զեց­նե­լու գոր­ծում: Սա­կայն դա ա­ռան­ձին մեծ թե­մա է:

ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԳԱԼԱՋՅԱՆ