Կրկնվող տեսարաններ, մղձավանջային քուն, մեղքի զգացում, օտարացում, հավերժ զոհի հոգեվիճակում հայտնվելու վտանգ. Արցախի կորստի հոգեբանական հետքը

Արցախի կորուստը, բացի ֆիզիկական կորուստներից՝ միանշանակ հանգեցնելու է նաև հոգեբանական տրավմատիկ դրսևորումների: Նման իրավիճակում կարևոր է քննարկել այժմյան և հետագա քայլերը, գիտակցել պատճառահետևանքային կապերը և հոգեբանորեն պատրաստ լինել հաղթահարելու կորստի սթրեսը: Առհասարակ, ի՞նչ հոգեբանական խնդիրների հետ կարող են բախվել մեր հայրենակիցները եւ նրանց օգնություն ցուցաբերող սրտացավ մարդիկ, հարցերի պատասխանը փորձել ենք ստանալ հոգեբան Կարինե Նալչաջյանից, ով նախ անդրադարձավ հետտրավմատիկ խանգարումներին.

-Արցախցի մեր հայրենակիցները կարող են բազմաթիվ հոգեբանական խնդիրների հետ բախվել։ Նախ  պետք է հիշենք, որ այս ծանր սթրեսը նրանց մոտ վաղուցվանից է՝շրջափակում, սով, աննդհատ վտանգի զգացողություն, անվերջ պայքարից հետո հուսահատված  բռնի տեղահանվել ու այդ ճանապարհին տեսնել կորուստներ, զոհեր, կորած մարդիկ: Այսինքն մարդիկ գալիս են մեզ մոտ արդեն ծայրահեղ ծանր հոգեվիճակում: Մարդիկ կան ճանապարհին հարազատ են կորցնում: Թուրքերի մռութները տեսնելով են անցնում հազար ու մի վախ, ահ, սարսափ առջևում էլ անորոշություն: Արդեն հոգեբանական լրջագույն խորը ցնցումների մեջ են:

-Տիկին Նալչաջյան, հոգեբանական տեսանկյունից արդյո՞ք ապացուցված է այն թեզը, որ իսկապես ցավի այդ առաջնային շրջանում կարող է այդ հոգեբանական խնդիրներն ի հայտ չգան այլ ի հայտ գան արդեն ցավը վերապրելուց, սթափվելուց հետո:

-Այդպիսի օրինաչափություն կա, որովհետև այդ պահին, երբ մարդ ստանում է հարվածը ինքը այդ պահին  սկսում է մոբիլիզացնել իր բոլոր ուժերը, ինչ-որ մի ելք գտնելու համար։ Բայց հենց որ հարաբերականորեն  վիճակի  է անցնում, այսինքն հայտնվում է հարաբերականորեն անվտանգ վիճակում առաջ են գալիս ծանր դեպրեսիաները, հետտրավմատիկ սթրեսներ կարող է առաջանալ, մի տեսակ  դատարվում է, սպառվում է էներգիան: Եվ մարդ այդ պահին արդեն ավելի խորը դեպրեսիայի մեջ կարող է հայտնվել և անպայման։ Այս պահին մարդիկ կանգնած են ամենապարզագույն պահանջմունքները բավարարելու հարցի առաջ: Հիգենիայի պահանջ, սնվելու պահանջ, գլխավերևում տանիք ունենալու պահանջ: Եվ հենց այդ պահին արդեն կարող են ի հայտ գալ  էմոցիոնալ պայթուններ: Այնպես որ սպասենք հոգեբանների ծանր, երկարատև, մեծ աշխատանքի, որովհետև վիճակը բոլոր տեսակետներից աղետալի է:

-Տիկին Նալչաջյան, իսկ ի՞նչ վիճակում կարող են հայտնվել տարեց մարդիկ, ովքեր բռնել են այդ բռնագաղթի ճանապարհը:

-Տարեց մարդկանց համար հոգեբանական տրավման հազար ու մի անգամ կրկնապատկված է,  նրանք տեսնում են իրենց զավակների սպանությունը, գերի ընկնելը։ Կյանքի իմաստի կորուստ է տեղի ունենում մեծահասակների մոտ:Իսկ հոգեբանական ապրումները մի բան է, որը օրգանզմի վրա ուղղակի ազդեցություն է գործում: Խրոնիկ հիվանդություններ ունեցողները կարող է դրան ուղղակի  չդիմանալ և մենք պետք պատրաստ լինենք տարեցների մահեր տեսնելու:

-Տիկին Նալչաջյան, իսկ ինչպես սթափ մնան այն մարդիկ, ովքեր որ պետք է օգնեն բռնի տեղհանվածներին, ինչպես էմոցիաների զոհ չդառնալ։ Ի՞նչ անել որպեսզի այդ սթափության աստիճանը ամեն դեպքում անկախ իրավիճակից չկորցնել:

-Այսպիս դեպքերի համար կա այսպիսի երևույթ՝ օգնություն օգնողներին: Որովհետև օգնողները ևս, բնականաբար, մարդիկ են իրենց էմոցոնալ աշխարհով: Մանավանդ այն մարդիկ, ովքեր նետվում են օգնության՝ նուրբ հոգեկան աշխար հունեցող մարդիկ են, ուրիշի վիճակի մեջ մտնող մարդիկ են։ Այդ մարդիկ  ևս վտանգված են:

Այդ իմաստով ավելի ճիշտ է կազմակերպել պրոֆեսիոնալ օգնություն: Որպեսզի օգնող մարդիկ էլ չվնասվեն: Որովհետև եթե ոչ պրոֆեսիոնալ մարդը, խիղճ ունեցող մարդը թեքվում է օգնելու՝ ինքը նույնպես վնասվում է։ Այդ իմաստով, իհարկե  բոլորս պետք է օգնենք իրար , բայց  հոգեբանական աջակցություն կարող են տալ միայն մասնագետ հոգեբանները:

Ցավը շատ մեծ է, ահռելի, ընդ որում շարունակվում է, ըստ այդմ, մենք աննդհատ աչալուրջ  պետք է հետևենք : Մի կարևոր բան էլ՝ եթե մենք մտնենք զոհի հոգեվիճակի մեջ, նույն արտագաղթած մարդիկ, արտագաղթած մեր հայրենակիցները , ապա կարող են հավերժ խրվել զոհի հոգեվիճակում։ Տարիների կուտակած հիշողությունը հայի հետ է, և, որպես կանոն, հիշողությունը առաջացնում է զգացողություն, զգացողությունը մեզ մղում է պայքարելու և հաղթելու հաստատուն վարքի:

Կատարվածի հետևանքները կարող են հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումներ ի հայտ, իր բոլոր դրսևորումներով՝ շոկ, տագնապ, կրկնվող մտքեր պատերազմական իրավիճակի հետ կապված, կրկնվող տեսարաններ, մղձավանջային քուն, մեղքի զգացում, անօգնականություն, պիտանելիության կորուստ, վշտի և սգի զգացում, կապվածության խզում հարազատների և ընկերների հետ, գերգրգռվողականություն, ջղայնության զգացում, օտարացում, ապատիկ վիճակ և այլն:

։

Հետևեք մեզ նաև տելեգրամում՝

Ներբեռնեք Iravunk հավելվածը և եղեք միշտ տեղեկացված՝