Հայրենիքի մասին խոսում են մարդիկ, ովքեր սեփական ընտանիքին ու սեփական կնոջը տեր չեն. ՎԱՀԱՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ

«Իրավունքը» զրուցել է ՍտեփանակերտիՎահրամ Փափազյանի անվանդրամատիկական թատրոնի ռեժիսոր ՎԱՀԱՆ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ հետ, ով տեւական ժամանակ է,ինչ գտնվում է Հայաստանում եւ չիկարողանում վերադառնալ Արցախ:

— Պարոն Խաչատրյան, Դուք Արցախի մասին նոր վավերագրական կարճամետրաժ ֆիլմ եք նկարահանել, կմանրամասնե՞ք:

— Անցյալ տարի դեկտեմբեր ամսին առողջական խնդիրների պատճառով եկաՀայաստան, սկսվեց շրջափակումը, չկարողացա վերադառնալ Արցախ:Բնականաբար, մեջս նյարդային վիճակ առաջացավ, քանի որ ես չեմ կարող անտարբեր լինել այն ամենին, ինչկատարվում է մեր երկրում, եւ որոշեցի մի բան անել: Ես ստեղագործող մարդ եմ: Իմ նյարդային համակարգը, իմ աշխարհը հանգստանում է, երբ խոսում եմ դրա մասին՝ կա՛մ բեմից, կա՛մ կադրի միջոցով: Կապ հաստատեցի Արցախի Հանրային հեռուստատեսության հետ, ասացի ֆիլմի գաղափարի մասին եւ նրանց առաջարկեցի, որ աջակցեն: Նրանք համաձայնվեցին:Աշխատեցինք ու ավարտեցինք ֆիլմը, եւ հայտ ներկայացրի, ուղարկեցինք փառատոներին:Այս պահի դրությամբ փառատոներին ներկայանալու բավականին մեծ պահանջարկ կա: Երկու օրվա մեջ 18 միջազգային փառատոն հայտն ընդունել է: Գիտեք, ես մի քայլ եմ արել, բայց չգիտեմ, թե ինչպես կընդունվի:

— Ի՞նչ քայլի մասին է խոսքը:

— Թուրքիայում կա մի փառատոն, որին, չգիտես ինչու, ձեւաչափերով համապատասխանում էինք: Ես ուղարկեցի հենց այդտեղ, եւ իրենք վերցրին նախնական դիտման: Հիմա էլ ժյուրին ստիպված է լինելու նայել, որ Արցախի Հանրային հեռուստատեսությամբ եւ ԿԳՄՍ աջակցությամբ նկարահանվել է Արցախի շրջափակման մասին պատմող ֆիլմը: Փառատոնի կանոնների մեջ մտնում է նաեւ այն, որ իրենք ուզեն-չուզեն պետք է նայեն: Ի դեպ, արդեն ֆիլմը Մոնրեալում եւ Տորոնտոյում ցուցադրվելու է:

— Ներկա պահին Երեւանում եք, դիմե՞լ եք որեւէ կառույցի, որպեսզի Ձեզ հետ ուղարկեն Արցախ:

— Այո, դիմել եմ, բայց դեռ չեն տանում: Ես ինձ շատ վատ եմ զգում, որ ընկերներս գտնվում են շրջափակման մեջ, ու ես այդ պահին իրենց հետ չեմ ու չեմ կիսում այն զրկանքները, որ հիմա իրենք կրում են՝ մնալով Արցախում:

— Հաճախակի՞ եք հեռախոսով շփվում Արցախում ապրող Ձեր ընկերների ու կոլեգաների հետ:

— Օրը հինգ-վեց անգամ խոսում եմ նրանց հետ: Անտարբեր չեմ այն ամենի հետ, ինչ-որ հիմա կատարվում է, ու չեզոք չեմ կարող ինձ պահել այդ ամեն ինչին: Իրականում վիճակը վատ է, բայց երբ խոսում եմ նրանց հետ՝ տեսնելով իմ նյարդային վիճակը, իմ ընկերներն ավելի շատ ինձ են հանգստացնում, քան ես իրենց: Դրա մեջ է աշխարհի աբսուրդը, որ հակառակը պետք է լինի:

— Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ հայաստանյան արձագանքների մասին ի՞նչ կասեք:

— Դանթեն մի շատ ճիշտ տեքստ ունի, որ ասում է. «Դժոխքի ամենախորը, մոռացվածանկյուններում հայտնվելու են չեզոքներն ուանտարբերները»: Այսօր այդ չեզոքությունն ուանտարբերությունը կա մեր երկրում:

— Ինչպե՞ս եք վերաբերվում Երեւանի ավագանու ընտրություններին, կային քաղաքական ուժեր, որոնք ընտրապայքարի մեջ էին մտել՝ հանուն Արցախի շեշտադրումներով…

— Գիտե՞ք վատը որն է, որ շահարկումն ի սրտե չէ: Եվ դու չես հավատում իրենց խոսքերին:Երեւան քաղաքում քաղաքապետի ընտրություններ են, բայց այս վիճակում ի՞նչ ընտրությունների մասին կարող էր խոսք լինել:Եթե այդքան անհանգստացած էին Արցախի ճակատագրով, թող պայքարեին, միջազգային կառույցներին դիմեին:

— Մշակույթի գործիչներից ոմանք էլ են այդ ընտրապայքարում…

— Ի՞նչ մշակույթի գործիչ…..Իրենց մեջ մարդ արարածն է կորել: Հենց դա եմ ասում, որ հայտնվել են չեզոքներն ու անտարբերները:

— Ասում եք՝ պատրաստ եք ցույց տալ իրենց իրական տեղը, բայց որքանո՞վ են դա նրանք հասկանում: Եվ արդյո՞ք ճիշտ խոսքն այսօր տեղ ունի մեր երկրում:

— Ինձ համար միեւնույնն է՝ տեղ կունենամ, թե չեմ ունենա: Ես իմ խղճի առջեւ եմ պատասխան տալու: Վլադիմիր Վիսոցկին մի տեքստ ունի, որ վերջերս հաճախակի եմ հիշում. «Мне есть что спеть, представ перед Всевышним, Мне есть чем оправдаться перед Ним»:Ինձ համար Վիսոցկու այդ տեքստն այսօրշատ կարեւոր է, որովհետեւ, երբ գապատասխան տալու օրը, դու չես կարողարդարանալ քո չեզոք պահվածքի համար, որերկրի վիճակն այն չէր, որ նախկինները այսէին արել, ներկաներն այսպես վարվեցին, որկար պայմանավորվածություն: Դուպատասխան ես տալու զուտ քո արարքներիու անտարբեր վերաբերմունքի համար: Չէ՞ որ դու հետո պետք է կարողանաս նայելմարդկանց աչքերի մեջ:

— Իսկ ինչպե՞ս եք վերաբերվում Արցախումկայացած նախագահական ընտրությանը:

— Ես քաղաքականությունից հեռու մարդ եմ, բայց մարդկության ընտրությանը չեմ հավատում: Խոսքս Հայաստանի մասին չէ: Ես ուղղակի դեմոկրատիային չեմ հավատում: Երբ ինձ ասում են ընտրություն, ասում եմ՝ մարդը չի հասել այն էվոլյուցիային, որ ընտրի: Եկեք վերադառնանք մեկ թվական եւ հիշենք, թե ինչպես վարվեցին 33 տարեկան Հիսուսի հետ:Երուսաղեմում մարդկության առաջ կանգնած էր ընտրություն: Պետք է ընտրեին կա՛մԲարաբային, կա՛մ՝ Հիսուսին: Իրենք ընտրեցինԲարաբային: Եվ այդ ժամանակից մինչ այսօրոչինչ չի փոխվել: Մարդը նորից կընտրիԲարաբային, երբ լինի ընտրություն: Դա իմ սուբյեկտիվ կարծիքն է:

— Հավատո՞ւմ եք այն օրվան, որ կրկին կվերադառնաք Արցախ եւ նորից թատրոնում բեմադրություններ կանեք:

— Ոնց էլ լինի, ես կվերադառնամ Արցախ:Արցախի թատրոնն իմ ըտանիքն է: Ես կիսատ եմ առանց իրենց: Իսկ ամբողջական դառնալու համար պետք է վերադառնաս ու քո ընտանիքում լինես: Դու ո՞նց կարող ես կիսատ-պռատ մարդ լինել: Հավատալու հարց չկա, դա պարտադիր է: Մինչ օրս ես մնում եմ թատրոնի բեմադրող ռեժիսոր: Ես նույնիսկ ասացի՝աշխատանքից ազատման դիմում գրեմ, որ մինչեւ ճանապարհները բացվեն՝ նոր գամ, տնօրենն ինձ մերժեց: Ու ամենաաբսուրդն այն է, որ Արցախի, հայրենիքի մասին խոսում են մարդիկ, ովքեր սեփական ընտանիքին ու սեփական կնոջը տեր չեն: Եթե դու քո ընտանիքին անգամ չես կարողանում տեր լինել, ո՞նց կարող ես երկրի տերը լինել: Գնա ընտանիքիդ տեր եղիր, նոր խոսիր մեր երկրից, ոչ թե գոռա՝ մենք ենք տերը մեր երկրի: Արժեքները փոխվել են…

— Դուք արմատներով արցախցի՞ եք:

— Ոչ, արցախցի չեմ …Մի անգամ Արցախում խոսակցություն գնաց, եւ ասացին՝ ինչո՞ւ եմ Արցախին այդքան նվիրված, եթե արցախցի չեմ: Ես ասացի՝ իմ ընտանիքի ամենալուսավոր տղերքը զոհվել են Արցախի խրամատներում: Հորեղբայրս, ում սիրում էի բոլորից առավել, հանուն Արցախի զոհվել է: Իմ արյունը խառնված է այդ հողի հետ: Ես իրավունք ունեմ խոսելու այդ հողից: Իսկ երբ այս աշխարհի համար ոչինչ չարած մարդիկ իրենց իրավունք են վերապահում խոսել, ինձ համար ծիծաղելի է: Ինձ ոչ ոք չի կարող արգելել: Օրը կգա, ես թուրքից կլուծեմ վրեժս:Ու այն քաղաքային վախի խառնաշփոթը, որ կա՝ վա՜յ, թուրքը կգա այս կանի, այն կանի, շատ աբսուրդ խոսակցություններ են: Կամ որ ասում են՝ Թուրքիայի հետ բացենք ճանապարհները, գնանք-գանք:Անվտանգությունը, վստա՞հ են, որ կապահովեն: Թուրքի հետ սուտ բարոյականություն չես կարող խաղալ: Նա թաթարական ցեղատեսակ է եւ աշխարհին բացի սպանդից ու թալանից՝ ոչինչ չի տվել: Ու հիմա ուզում են համոզել, որ կարող ենք թուրքի հետ բարեկամություն անել ու իրենց հետ լա՞վ լինել: Թուրքը մնում է թուրք…

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ