Արցախի նոր իշխանությունները կանցնե՞ն ռուսական ուղղություն

Ար­ցա­խում այս օ­րե­րին պատ­րաստ­վում են նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թյուն­նե­րի: Ըստ ներ­կա կար­գի, մին­չեւ սեպ­տեմ­բե­րի 8-ը ա­ռա­ջադ­րում­նե­րի ժա­մա­նակն է, իսկ քվե­ար­կու­թյան ա­ռա­ջին փու­լը կկա­յա­նա սեպ­տեմ­բե­րի 9-ին՝ ԱԺ ար­տա­հերթ նիս­տում: Թեկ­նա­ծուն պետք է հա­վա­քի պատ­գա­մա­վոր­նե­րի 2/3-ի ձայ­նե­րը, այ­սինքն` 22 կողմ: Հա­կա­ռակ դեպ­քում, կկա­յա­նա երկ­րորդ փուլ, որ­տեղ հաղ­թե­լու հա­մար պարզ մե­ծա­մաս­նու­թյուն է պետք:

ՈՎ ԿԱ­ՐՈՂ Է ԴԱՌ­ՆԱԼ ԱՐ­ՑԱ­ԽԻ ՆԱ­ԽԱ­ԳԱՀ

Այս պա­հին քվե­ար­կու­թյա­նը չմաս­նակ­ցե­լու մա­սին հայ­տա­րա­րել է մի­այն Սամ­վել Բա­բա­յա­նը՝ իր «Մի­աս­նա­կան հայ­րե­նի­ք» խմբակ­ցու­թյան ա­նու­նից: Թե ին­չու, հաս­կա­նա­լի է, ա­վե­լորդ ան­գամ կման­րա­մաս­նենք: Սա­կայն Բա­բա­յանն ու­նի 9 պատ­գա­մա­վոր, ո­րը բա­վա­րար չէ ա­ռա­ջին փու­լը ձա­խո­ղե­լու հա­մար: Պետք է, որ մնա­ցած 24 պատ­գա­մա­վոր­նե­րից եւս առն­վազն 3-ը չմաս­նակ­ցեն կան դեմ քվե­ար­կեն, որ ա­ռա­ջին փու­լում ընտր­վող չլի­նի: Այս­տեղ ար­դեն մի փոքր ինտ­րիգ կա:

Այս­պես, ըստ նախ­նա­կան տպա­վո­րու­թյան, այս պա­հին 24 պատ­գա­մա­վոր տե­սա­կա­նո­րեն պատ­րաստ է քվե­ար­կել հիմ­նա­կան թեկ­նա­ծո­ւի հա­մա­րում ու­նե­ցող, Ար­ցա­խի այս պա­հին պետ­նա­խա­րար Սամ­վել Շահ­րա­մա­նյա­նի օգ­տին: Այդ թվում, նախ­կին նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ գտնվող մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը: Կան խո­սակ­ցու­թյուն­ներ, որ Ա­րա­յի­կի ուղ­ղու­թյամբ ինչ­պես որ ժա­մա­նա­կին կա­յին ճնշում­ներ, այդ թվում՝ Ե­րե­ւա­նից գնա­ցող, որ հրա­ժա­րա­կան չտա, նա­եւ հի­մա այդ ճնշում­նե­րը պահ­պան­վում են, որ օգ­նի այլ թեկ­նա­ծու­նի, նա­եւ, որ գնա ընտ­րու­թյուն­նե­րի ձա­խող­ման, թե­եւ բո­լորն են հաս­կա­նում, որ դա կնշա­նա­կի Ար­ցա­խի փաս­տա­ցի վեր­ջը: Սա­կայն, ըստ նույն ար­ժա­նա­հա­վատ աղ­բյուր­նե­րի, Ա­րա­յի­կը հա­զիվ թե այդ ուղ­ղու­թյամբ գնա: Ըստ այդմ, նույն ճնշում­նե­րով Ա­րա­յի­կին փոր­ձում են պար­տադ­րել մեկ այլ տար­բե­րակ եւս: Այ­սինքն, որ պաշ­տո­նա­կան Ե­րե­ւա­նը իր հա­մար չա­րյաց փոք­րա­գույն կհա­մա­րի, ե­թե ա­ռաջ Դա­վիթ Իշ­խա­նյա­նին, ով, չմո­ռա­նանք, վեր­ջերս կա­յա­ցած ԱԺ խոս­նա­կի ընտ­րու­թյուն­նե­րում եւս դար­ձավ Ստե­փա­նա­կեր­տի եւ Ե­րե­ւա­նի մի­ջեւ կոմպ­րո­մի­սա­յին ֆի­գուր: Փոր­ձում են դա հիմ­նա­վո­րել, թե լի­նե­լով ՀՅԴ-ի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ, Իշ­խա­նյա­նը կկա­րո­ղա­նա Ար­ցա­խի օգ­տին կո­որ­դի­նաց­նել ինչ­պես Հա­յաս­տա­նի, այն­պես էլ Սփյուռ­քի տար­բեր, այդ թվում՝ ա­մե­րի­կյան, ռու­սա­կան, ի­րա­նա­կան հատ­ված­նե­րի օ­ժան­դա­կու­թյու­նը: Ու այս թե­զի մյուս՝ սպառ­նա­լից կողմն էլ այն է, որ ՀՅԴ-ն ու­նի պա­հանջ­վող 3 քվեն խորհր­դա­րա­նում, եւ ե­թե այդ 3 պատ­գա­մա­վո­րները եւս ձա­խո­ղեն ընտ­րու­թյու­նը, ա­պա ա­ռա­ջին փուլ չի կա­յա­նա:

Բայց ա­հա, նույն աղ­բյու­րը նա­եւ փո­խան­ցում է, որ թե­եւ հա­յաս­տա­նյան ՀՅԴ-ում էլ դեմ չէ­ին լի­նի, որ ի­րենց ներ­կա­յա­ցուց­չի շուրջ կոմպ­րո­միս ձե­ւա­վոր­վի, սա­կայն ար­ցա­խյան ՀՅԴ-ական­նե­րի մոտ տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը մի փոքր այլ են: Նրանք շատ ա­վե­լի ռե­ալ են հաս­կա­նում, թե ինչ է նշա­նա­կում խորհր­դա­րա­նում ըն­դա­մե­նը 3 ձայն ու­նե­նա­լը, նա­եւ, որ այդ վար­կա­նի­շը ներ­կա­յումս է­ա­կա­նո­րեն չի փոխ­վել: Իսկ դա նշա­նա­կում է, որ ա­մե­նագլ­խա­վո­րին չեն կա­րող հաս­նել, որ ար­ցա­խյան հան­րու­թյան հա­մար եւս դառ­նան կոմպ­րո­մի­սա­յին ֆի­գու­ր: Այն դեպ­քում, երբ Շահ­րա­մա­նյա­նի շուրջ նման հա­մախմ­բում, ինչ­պես քա­նիցս նշել ենք, գո­յու­թյուն ու­նի: Ու ա­մե­նագլ­խա­վո­րը. ար­ցա­խյան հան­րու­թյան, այդ թվում՝ ռազ­մա­կան հատ­վա­ծի մոտ Շահ­րա­մա­նյանն ա­սո­ցաց­վում է երկ­րորդ եւ եր­րորդ նա­խա­գահ­նե­րի՝ Ար­կա­դի Ղու­կա­սյա­նի եւ Բա­կո Սա­հա­կյա­նի ան­վան հետ, ընդ ո­րում, հան­րու­թյան բա­ցար­ձակ մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը հենց նրան­ցից են սպա­սում ներ­կա ծան­րա­գույն ի­րա­վի­ճա­կից դուրս գա­լու քայ­լեր: Այդ թվում՝ ար­ցա­խյան ՀՅԴ-ի կազ­մի ե­թե ոչ ամ­բողջ կազ­մը, ա­պա բա­ցար­ձակ մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը, եւ այդ ա­ռու­մով ա­վե­լի նա­խա­պատ­վե­լի են հա­մա­րում սե­փա­կան թեկ­նա­ծո­ւի փո­խա­րեն հան­դես գալ հան­րու­թյան հա­մար կոմ­պո­մի­սա­յին դար­ձած Շահ­րա­մա­նյա­նի օգ­տին: Նա­եւ այն կար­ծիքն ու­նե­նա­լով, որ առ­կա վար­կա­նի­շի պա­րա­գա­յում ի­րենք ար­դեն ա­ռա­վե­լա­գույն սպա­սե­լի­քից էլ շատ են ստա­ցել՝ ԱԺ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նը:

Մի­ա­ժա­մա­նակ Շա­հրա­մա­նյա­նին դեմ հատ­վա­ծը, ո­րը հիմ­նա­կա­նում բաղ­կա­ցած է գաղտ­նի եւ բա­ցա­հայտ գոր­ծող ներ­քին հու­դա­նե­րից եւ տա­րաբ­նույթ սո­րո­սա­ծին­նե­րից, այլ ծա­գում­նա­բա­նու­թյան ա­րեւմ­տա­մետ­նե­րից եւ այլն, ո­րը, սա­կայն, հան­րա­յին լուրջ ա­ջակ­ցու­թյուն չու­նի, փոր­ձում են տար­բեր սո­ուս­նե­րով այլ ան­ձանց եւս ա­ռաջ մղել: Տաս­նյա­կի չափ տար­բեր ա­նուն­ներ են մտցրել շրջա­նա­ռու­թյան մեջ, այդ թվում՝ նախ­կին ՄԻՊ Ար­տակ Բեգ­լա­րյա­նի, նախ­կի ԱԳ նա­խա­րար Մա­յի­լյա­նի, նախ­կին պետ­նա­խա­րար Ներ­սի­սյա­նի, եւ այդ­պես շա­րու­նակ: Սա­կայն այս բո­լոր տար­բե­րակ­ներն էլ ու­նեն զրո­յա­կան շան­սեր: Ինչ վե­րա­բե­րում է Ռու­բեն Վար­դա­նյա­նի թե­ւին, ա­պա այն եւս փոք­րա­թիվ է: Վար­դա­նյա­նը, ա­սում են, ո­րոշ փոր­ձեր ա­րել է՝ պետ­նա­խա­րա­րի պաշ­տո­նը վե­րա­դարձ­նե­լու ուղ­ղու­թյամբ, սա­կայն՝ ան­հա­ջող, եւ նա եւս ըն­դու­նել է հա­մե­մա­տա­բար պա­սիվ դիրք՝ սպա­սե­լով հե­տա­գա զար­գա­ցում­նե­րին:

Ա­մեն դեպ­քում, նա­խա­գա­հի ընտ­րու­թյուն­նե­րի հետ կապ­ված թե­եւ ինտ­րի­գը դեռ կա եւ կմնա, քա­նի դեռ ա­ռա­ջադր­ման փու­լը չի վեր­ջա­ցել, սա­կայն քիչ հա­վա­նա­կան է թվում, որ Շահ­րա­մա­նյա­նը քիչ թե շատ ռե­ալ հա­կա­ռա­կորդ կու­նե­նա: Ե­թե մի­այն, կրկնենք, չհա­ջող­վի Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նին այլ հու­նով ուղ­ղոր­դել, որն այս պա­հին իր հեր­թին է քիչ հա­վա­նա­կան թվում, բայց ոչ մի բան բա­ցա­ռել չի կա­րե­լի:

ԱՐ­ՑԱ­ԽԸ ՏԵ­ՂԱ­ՓՈԽ­ՎՈՒՄ Է ՌՈՒ­ՍԱ­ԿԱՆ ՈՒՂ­ՂՈՒ­ԹՅՈՒՆ

Նկա­տենք նա­եւ, որ նե­րար­ցա­խյան նման զար­գա­ցում­նե­րի ֆո­նին էլ պաշ­տո­նա­պես հայ­տա­րար­վեց, որ Կի­րիլ Կու­լա­կո­վը նշա­նակ­վել է Ար­ցա­խում խա­ղա­ղա­պահ ա­ռա­քե­լու­թյան ղե­կա­վար: Մի­ամ­տու­թյուն կլի­ներ սա պա­տա­հա­կա­նու­թյուն հա­մա­րել: Նա­եւ այն, որ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը հրա­ժա­րա­կան տվեց հենց այն պա­հին, երբ նախ­կին հրա­մա­նա­տա­րը հե­ռա­ցել էր, եւ Կու­լա­կովն ար­դեն ժա­մա­նել էր Ար­ցախ:

Նոր հրա­մա­նա­տա­րի նշա­նա­կու­մը, թե­րեւս, ա­վե­լորդ ան­գամ խո­սում է այն մա­սին, որ ար­ցա­խյան այս իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նը առն­վազն Մոսկ­վա­յի կող­մից եւս ըն­դու­նե­լի է հա­մար­վում: Դա հաս­կա­նա­լի է. Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը, լի­նե­լով նի­կո­լյան թե­ւի կող­մից կա­ռա­վա­րե­լի ֆի­գու­րա, այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցավ ՌԴ-ի հետ ռե­ալ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան եզ­րեր գտնել, չնա­յած նրան, որ Ար­ցախ խա­ղա­ղա­պահ­ներ գոր­ծու­ղե­լու փու­լում Մոսկ­վան հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան լայն ծրագ­րեր ու­ներ: Այդ թվում, ար­ցա­խա­հա­յե­րին  ռու­սա­կան անձ­նագ­րեր տրա­մադ­րե­լու գոր­ծըն­թաց սկսել, ո­րը լի­ո­վին կփո­խեր ար­ցա­խյան հա­կա­մար­տու­թյան բնույթն ու է­ու­թյու­նը: Կգնա՞ն ար­ցա­խյան նոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը ռուս­նե­րի հետ լայն հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան ուղ­ղու­թյամբ, ո­րի գործ­նա­կա­նում մի­ակ այ­լընտ­րանքն Ադր­բե­ջա­նի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյունն է, դեռ վաղ է ա­սել, ա­ռաջ չընկ­նենք: Սա­կայն այս բո­լոր ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը մեկ բա­նի մա­սին մի­ան­շա­նակ խո­սում են. Մոսկ­վան ակ­տի­վո­րեն փոր­ձում է մե­ծաց­նել իր կշիռն Ար­ցա­խում, որ­քան էլ որ Նի­կոլն օ­րերս հա­կա­ռա­կի մա­սին էր խո­սում:

ՄՈՍԿ­ՎԱ­ՅԻ ՊԱ­ՏԱՍ­ԽԱ­ՆԸ ՆԻ­ԿՈ­ԼԻՆ

Այն, որ այդ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րով Նի­կո­լը «պլին­տու­սից ներ­քեւ» ի­ջեց­րեց հայ-ռու­սա­կան, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ իր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը Մոսկ­վա­յի հետ, հաս­կա­նա­լի էր, եւ Ռու­սաս­տա­նից ե­կած ռե­ակ­ցի­ան եւս այդ մա­սին է խո­սում: Այն էլ այն­պի­սի ծայ­րա­հեղ կո­պիտ տո­նայ­նու­թյամբ, ինչ­պի­սին էր, օ­րի­նակ, Պետ­դու­մա­յի ԱՊՀ հար­ցե­րով հանձ­նա­ժո­ղո­վի նա­խա­գա­հի ա­ռա­ջին տե­ղա­կալ Կոնս­տան­տին Զա­տու­լի­նի հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե. «Փա­շի­նյանն էլ ա­վե­լի շատ, էլ ա­վե­լի ան­կեղծ ու էլ ա­վե­լի լկտի է խո­սում Ռու­սաս­տա­նի մա­սին…»: Ընդ ո­րում, հա­մեմ­ված այն­պի­սի մտքե­րով, ինչ­պի­սիք են. «Նրա շրջա­պա­տում ար­դեն կան մար­դիկ, ով­քեր բա­ցա­հայտ խա­ղադ­րույք են կա­տա­րել թուր­քե­րի, ադր­բե­ջան­ցի­նե­րի հետ հա­մա­տեղ բիզ­նե­սի վրա, ին­չը նախ­կի­նում կտրա­կա­նա­պես անհ­նար էր…», «Փա­շի­նյանն այ­սօր Ադր­բե­ջա­նի եւ Թուր­քի­ա­յի, այ­սինքն՝ Հա­յաս­տա­նի պատ­մա­կան հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի հա­մար ա­մե­նա­հար­մար ա­ռաջ­նորդն է», Ա­րեւ­մուտ­քը վստահ է, որ ներ­կա­յիս վար­չա­պետն ի վի­ճա­կի է «Ռու­սաս­տա­նին դուրս մղել» Հա­յաս­տա­նից, եւ այդ­պես շա­րու­նակ:

Մյուս կող­մից, այդ կար­գի գնա­հա­տում­ներ ե­կան նա­եւ Ար­ցա­խից: Օ­րի­նակ, ար­ցա­խյան ա­ռանց­քա­յին դե­րա­կա­տար­նե­րից մե­կի՝ Ար­շա­վիր Ղա­րա­մյա­նի խոս­քով՝ «La Rep­pub­li­ca» պար­բե­րա­կա­նին տրված հար­ցազ­րույ­ցը. «Դա ի­րենց վա­րած հա­կա­ռու­սա­կան պա­տե­րազ­մի հրե­տա­նա­յին նա­խա­պատ­րաս­տու­թյունն էր, ո­րին հա­ջոր­դեց դե-ֆակ­տո Հան­րա­յին հե­ռուս­տա­տե­սու­թյամբ հա­կա­ռու­սա­կան «հե­տե­ւա­կի» գրո­հը, իսկ այս ա­մե­նի բարձ­րա­կե­տը ե­ղավ մի ինք­նա­կոչ «ՆԱ­ՏՕ-ական պաշ­տո­նյա­յի» հրա­պա­րա­կավ կոչ-հրա­վե­րը՝ «Նի­կոլ Փա­շի­նյա՛ն, կոչ եմ ա­նում Հա­յաս­տա­նը ան­դա­մակ­ցել ՆԱ­ՏՕ-ին»: Սա ՆԱ­ՏՕ-ի եւ վեր­ջի­նիս հան­գու­ցա­յին խա­ղա­ցող Թուր­քի­ա­յի կող­մից ՀՀ դե-ֆակ­տո իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ձեռ­քով Ռու­սաս­տա­նին եւ Ի­րա­նին տա­րա­ծաշր­ջա­նից քշե­լու, տա­րա­ծաշր­ջանն ամ­բող­ջու­թյամբ թուր­քա­կան «աութսոր­սի» հանձ­նե­լու մեծ ռազ­մա­գոր­ծո­ղու­թյան հեր­թա­կան ա­րարն է, որ ա­րագ տեմ­պե­րով մո­տե­նում է վերջ­նան­պա­տա­կին՝ Ար­ցա­խի հա­մար նշա­նա­կե­լով վերջ­նա­կան կոր­ծա­նում, իսկ Հա­յաս­տա­նի հա­մար՝ «կոր­ծա­նու­մից հինգ պա­կաս»: Սրա­նով պարզ է դառ­նում այն ողջ ջա­նա­սի­րու­թյու­նը, ո­րով Թուր­քի­ա­յի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը սա­տա­րել եւ սա­տա­րում են ՀՀ դե-ֆակ­տո իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին՝ պահ­պա­նե­լու ի­րենց ա­թո­ռը»:

Այն տպա­վո­րու­թյունն է, որ Ղա­րա­մյա­նի նման կար­ծի­քը նա­եւ ար­ցա­խյան ա­պա­գա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կար­ծիքն է դառ­նա­լու: Դա եւս ակ­նարկ է, որ Ար­ցա­խը կա­րող է սկսել կտրուկ շարժ ՌԴ-ի ուղ­ղու­թյամբ:

Ռու­սա­կան տար­բեր պաշ­տո­նա­կան եւ ոչ պաշ­տո­նա­կան աղ­բյուր­նե­րից զատ, ե­ղավ նա­եւ Կրեմ­լի ար­ձա­գան­քը: Հաս­կա­նա­լի է, դի­վա­նա­գի­տա­կան ո­ճի մեջ, բայց է­լի շատ բան ա­սող: Ըստ ՌԴ նա­խա­գա­հի մա­մու­լի քար­տու­ղար Դմիտ­րի Պես­կո­վի, Ռու­սաս­տա­նը գնա­հա­տում է Հա­յաս­տա­նի հետ կա­ռու­ցո­ղա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, սա­կայն ՀՀ վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի՝ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի ա­ռա­քե­լու­թյան ձա­խող­ման մա­սին թե­զե­րի հետ հնա­րա­վոր չէ հա­մա­ձայ­նել: Ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը. «Ռու­սաս­տա­նը մի­ան­գա­մայն այս տա­րա­ծաշր­ջա­նի ան­բա­ժա­նե­լի մասն է, ուս­տի չի կա­րող ո­րե­ւէ տեղ հե­ռա­նալ, Ռու­սաս­տա­նը չի կա­րող հե­ռա­նալ Հա­յաս­տա­նից»:

Իսկ ոչ ընդգծ­ված դի­վա­նա­գի­տա­կան տար­բե­րա­կը ներ­կա­յաց­րել էր ՏԱՍՍ-ը՝ հիմն­վե­լով ՌԴ ԱԳՆ ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րից մե­կի խոս­քի վրա. «Իրա­կա­նում նրանք փոր­ձում են ար­հես­տա­կա­նո­րեն դուրս մղել Ռու­սաս­տա­նին Հա­րա­վա­յին Կով­կա­սից՝ Ե­րե­ւա­նին օգ­տա­գոր­ծե­լով որ­պես այդ նպա­տա­կին հաս­նե­լու մի­ջոց: Ռու­սաս­տա­նը՝ որ­պես Հա­յաս­տա­նի ա­մե­նա­մոտ հա­րե­ւան եւ բա­րե­կամ, մտա­դիր չէ հե­ռա­նալ տա­րա­ծաշր­ջա­նից»:

Այս­պի­սով, այն տպա­վո­րու­թյունն է, որ ամ­րաց­նե­լով դիր­քերն Ար­ցա­խում, Մոսկ­վան նա­եւ Նի­կո­լին է մի վեր­ջին զգու­շա­ցում ու­ղար­կում: Չի պատ­րաստ­վում հե­ռա­նալ, այ­սինքն, ե­թե Նի­կոլն այդ­քան ու­զում է, թող փոր­ձի ռու­սա­կան զոր­քը հե­ռաց­նել: Նա­եւ, որ այդ դեպ­քում Նի­կո­լին կա­րող են դնել նույն հար­թու­թյու­նում, ինչ Սա­հա­կաշ­վի­լին ու Զե­լենս­կին է: Մնա­ցածն ար­դեն Նի­կո­լի ո­րո­շե­լիքն է:

ՔԵՐՈԲ ՍԱՐԳՍՅԱՆ