Արցախում ներքին «հակահեղափոխություն» տեղի ունեցավ

Ակ­նա (Աղդամ) - Ստե­փա­նա­կերտ ճա­նա­պար­հը չի կա­րող այ­լընտ­րանք լի­նել Բեր­ձո­րի (Լա­չի­նի) մի­ջանց­քին: Այս մա­սին նա­խօ­րե­ին իր ֆեյս­բու­քյան է­ջում գրել է Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հի խորհր­դա­կան, նախ­կին արտ­գործ­նա­խա­րար Դա­վիթ Բա­բա­յա­նը՝ նշե­լով, որ մեկ­նա­բա­նու­թյուն է տվել BBC-ին: Բա­բա­յա­նը մի­ա­ժա­մա­նակ այս միտքն է ա­ռաջ տա­րել. «Նա­եւ, Ակ­նա-Ստե­փա­նա­կերտ ճա­նա­պար­հը չի կա­րող նա­խա­պայ­ման լի­նել Բեր­ձո­րի մի­ջանց­քի լի­ար­ժեք գոր­ծու­նե­ու­թյան վե­րա­կանգն­ման հա­մար»:

ԻՆՉ Է ԿԱ­ՏԱՐ­ՎՈՒՄ ԱՂ­ԴԱ­ՄԻ ՃԱ­ՆԱ­ՊԱՐ­ՀԻՆ

Բա­բա­յա­նի նշված հայ­տա­րա­րու­թյու­նը պետք է հա­մա­րել նա­եւ ԱՀ դեռ նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի պաշ­տո­նա­կան տե­սա­կե՞տը. մի­ան­շա­նակ: Հա­կա­ռակ դեպ­քում նա ան­մի­ջա­պես պետք է պաշ­տո­նանկ ա­ներ իր խորհր­դա­կա­նին՝ մի­ջազ­գա­յին հար­թակ­նե­րում ոչ Ար­ցա­խի պաշ­տո­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը տա­րա­ծե­լու հա­մար:

Այ­սինքն, այս­պես ա­սենք. Ար­ցա­խի նման պաշ­տո­նա­կան դիր­քո­րոշ­մա­նը նա­յենք գործ­նա­կան տե­սան­կյու­նից: Այն, ինչ ա­սում է Բա­բա­յա­նը՝ Աղ­դա­մի եւ Լա­չի­նի մի­ջանց­քի ճա­նա­պարհ­նե­րի գոր­ծար­կու­մը մի­մյ­անց նա­խա­պայ­ման լի­նել-չլի­նե­լու մա­սին գործ­նա­կան տե­սան­կյու­նից աբ­սուրդ է: Նկա­տի ու­նենք, որ այս պա­հին խնդիրը՝ կա­րող է լի­նել-չի կա­րող լի­նել հար­թու­թյու­նում չէ, այս պա­հին ու­նենք փաս­տա­ցի ի­րա­վի­ճակ՝ Ադր­բե­ջա­նը Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հի գոր­ծար­կու­մը դի­տար­կում է՝ որ­պես Լա­չի­նի մի­ջանց­քի վե­րա­գոր­ծարկ­ման մի­ակ պայ­մա­նը: Նա­խօ­րե­ին այդ մա­սին Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­գա­հի օգ­նա­կան, նա­խա­գա­հի աշ­խա­տա­կազ­մի ար­տա­քին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան բաժ­նի ղե­կա­վար Հիք­մեթ Հա­ջի­եւն ու­ղիղ տեքս­տով հայ­տա­րա­րու­թյուն ա­րեց. «Աղդա­մով ճա­նա­պար­հի բա­ցու­մից 24 ժամ անց կբաց­վի նա­եւ Լա­չի­նի ճա­նա­պար­հը»: Ընդ ո­րում, նա իր խոս­քի հիմ­քում մեկ տրա­մա­բա­նու­թյուն դրեց, որն ար­տա­քին աշ­խար­հի հա­մար մի­ան­գա­մայն ըն­դու­նե­լի է. «Որքան շատ ճա­նա­պարհ­ներ, այն­քան լավ բո­լո­րի հա­մար»: Ա­վե­լին, նույն տրա­մա­բա­նու­թյու­նը կար նա­եւ Մակ­րո­նի հետ նա­խօ­րե­ին Ա­լի­ե­ւի ու­նե­ցած հե­ռա­խո­սազ­րույ­ցի հիմ­քում, եւ այն տպա­վո­րու­թյունն էր, որ մաս­նա­վո­րա­պես Ֆրան­սի­ան, ո­րը բեռ­ներ է ու­ղար­կել դե­պի Լա­չի­նի մի­ջանցք, լի­ո­վին հա­մա­ձայն է դրա հետ:

Այ­սինքն, Ադր­բե­ջա­նը բա­ցա­հայ­տո­րեն ցույց է տա­լիս, որ ըն­դու­նում է ԱԳ նա­խա­րար­նե­րի Մոսկ­վա­յում կա­յա­ցած վեր­ջին հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ Լավ­րո­վի ա­ռաջ քա­շած սցե­նա­րը՝ մի­ա­ժա­մա­նակ գոր­ծար­կել ինչ­պես Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հը, այնպես էլ՝ Լա­չի­նի մի­ջանց­քը: Եվ ա­հա, Բա­բա­յա­նի խոս­քից ստաց­վում է, որ Ստե­փա­նա­կեր­տը մեր­ժո՞ւմ է այդ սխե­ման: Սա­կայն այս դեպ­քում ա­ռաջ են գա­լիս այլ հար­ցեր:

Նախ, փաստն այն է, որ ար­դեն եր­կար ժա­մա­նակ Լա­չի­նի մի­ջանց­քը մնում է փակ, եւ դա նշա­նա­կում է, որ Հա­յաս­տա­նի եւ Ար­ցա­խի բո­լոր քայ­լե­րը՝ միտ­ված մի­ջանց­քի վե­րա­գոր­ծարկ­մա­նը, այդ թվում՝ ՄԱԿ ԱԽ նիստ հրա­վի­րե­լը գործ­նա­կան ո­րե­ւէ ար­դյունք չեն տվել, ե­թե մի­այն նի­կո­լյան ռե­ժիմն ի­րոք ցան­կա­նում էր հաս­նել ար­դյուն­քի, ին­չը խիստ կաս­կա­ծե­լի է: Ընդ ո­րում, դա նա­եւ նշա­նա­կում է, որ տե­սա­նե­լի ա­պա­գա­յում սպա­սել, որ հայ­կա­կան կող­մը կկա­րո­ղա­նա հաս­նել Լա­չի­նի մի­ջանց­քի գոր­ծարկ­ման, քիչ հույ­սեր են ներշն­չում: Ընդ ո­րում՝ չմո­ռա­նանք. Ար­ցա­խի ԱԺ վեր­ջին գի­շե­րա­յին նիս­տում Ա­րա­յի­կը ներ­կա­յաց­րեց օր­հա­սա­կան վի­ճակ, ընդ­հուպ ակ­նար­կե­լով, թե այլ տար­բե­րակ չկա, պետք է նա­եւ մտա­ծել ար­տա­գաղ­թի մա­սին:

Այ­սինքն, ու­զում ենք, թե՝ ոչ, մեր ե­րա­զանք­նե­րի տար­բե­րակն է, թե՝ ոչ, սա­կայն այս պա­հին օ­րա­կար­գում գտնվող մի­ակ սցե­նա­րը, ո­րը կա­րող է վե­րա­գոր­ծար­կել Լա­չի­նի մի­ջանց­քը, դա Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հի զու­գա­հեռ բա­ցումն է: Այս եր­կու օ­րե­րին Արա­յիկն ինչ-որ այլ տար­բե­րակ գտե՞լ է, ո­րի մի­ջո­ցով կա­րող է Լա­չի­նի մի­ջանց­քը գոր­ծար­կել, ա­ռանց Աղ­դա­մի ուղ­ղու­թյու­նը բա­ցե­լու: Ե­թե գտել է, ու­րեմն փառք ի­րեն, թող վայր­կյան ա­ռաջ կի­րա­ռի: Ընդ ո­րում, այդ դեպ­քում նա­եւ լի­ո­վին տրա­մա­բա­նա­կան կդառ­նա Բա­բա­յա­նի մի­ջո­ցով ներ­կա­յաց­ված Ա­րա­յի­կի պաշ­տո­նա­կան դիր­քո­րո­շու­մը, թե՝ «Ակնա-Ստե­փա­նա­կերտ ճա­նա­պար­հը չի կա­րող նա­խա­պայ­ման լի­նել Բեր­ձո­րի մի­ջանց­քի լի­ար­ժեք գոր­ծու­նե­ու­թյան վե­րա­կանգն­ման հա­մար»:

Իսկ ե­թե չի գտել, ո­րը շատ ա­վե­լի հա­վա­նա­կան տեսք ու­նի, այդ դեպ­քում ի՞նչ է ա­ռա­ջար­կում Ա­րա­յի­կը, շա­րու­նա­կել մնալ այն ող­բեր­գա­կան, ան­խու­սա­փե­լի կոր­ծան­ման տա­նող վի­ճա­կո՞ւմ, ո­րի մա­սին ինքն էր խո­սում ԱՀ ԱԺ-ում, թե՞ ա­վե­լի ձեռն­տու է հա­մա­րում, որ ար­ցա­խա­հա­յու­թյու­նը լքի Ար­ցա­խը, մի­այն թե Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հը չբաց­վի: Այ­սինքն, կյան­քի կո­չի այն տար­բե­րա­կը, որն Ա­լի­ե­ւի իս­կա­կան ե­րա­զանքն է, ա­սենք նա­եւ Նի­կո­լի: Այ­սինքն, կա­րո՞ղ է Ա­րա­յիկն ու նրա հո­վա­նա­վո­րու­թյամբ պաշ­տոն­նե­րի նշա­նակ­ված սո­րո­սա­ծին­նե­րը հստակ բա­ցատ­րել՝ ի՞նչ այ­լընտ­րանք են ա­ռա­ջար­կում, երբ խա­ղա­լով մարդ­կանց հայ­րե­նա­սի­րա­կան զգաց­մունք­նե­րի վրա, նրանց դուրս են բե­րում Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հը փա­կե­լու եւ ձեռ­քի հետ էլ՝ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րին քար­կո­ծե­լու: Վստահ ենք, որ ոչ մի այ­լընտ­րանք չեն ա­ռա­ջար­կե­լու, եւ վա­ղը-մյուս օ­րը, երբ Ար­ցա­խի սո­ցի­ա­լա­կան վի­ճա­կի հետ կապ­ված ո­րե­ւէ տե­ղա­շարժ չլի­նի, նո­րից ա­ռաջ են տա­նե­լու ար­ցա­խա­հա­յու­թյան ար­տա­գաղ­թի թե­զը:

ՈՒՄ Է Ա­ՐԱ­ՅԻ­ԿԸ ԹՈՂ­ՆՈՒՄ ԻՇ­ԽԱ­ՆՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ

Բայց հենց այդ պաշ­տո­նա­կան բա­ցատ­րու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյունն է, որ, թե­րեւս, Ար­ցա­խը տա­նում է նոր ուղ­ղու­թյամբ:

Նախ հի­շեց­նենք, որ ար­դեն տե­ւա­կան ժա­մա­նակ է, որ նույն բա­նի մա­սին է­ինք խո­սում: Այն է. նե­րար­ցա­խյան դա­վա­ճան­նե­րը հրա­ման ու­նեն՝ հաս­նել Ար­ցա­խի հա­յա­թափ­մա­նը եւ հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն գնում են այդ ուղ­ղու­թյամբ՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով պաշ­տո­նա­կան դիր­քը: Իսկ դրա մի­ակ այ­լընտ­րանքն այս պա­հին մի­ա­ժա­մա­նակ եր­կու ճա­նա­պարհ­նե­րը բա­ցե­լու ռու­սա­կան ա­ռա­ջարկն է, ո­րը նե­րար­ցա­խյան դա­վա­ճան­ներն ա­մեն կերպ փոր­ձում են ձա­խո­ղել, ինչ­պես գրե­թե ձա­խո­ղել են Մոսկ­վա­յին օգ­նու­թյան խնդրան­քով Ար­ցա­խից պաշ­տո­նա­կան դի­մում ներ­կա­յաց­նե­լու սցե­նա­րը:

Բնա­կան է, այս ա­մե­նը սույն դա­վա­ճան­նե­րը փոր­ձում են քո­ղար­կել հայ­րե­նա­սի­րա­կան ճա­ռե­րով, ո­րին նա­խօ­րե­ին Մոսկ­վա­յից հեր­թա­կան կոշտ պա­տաս­խա­նը հնչեց: Այն է՝ ՌԴ ԱԳՆ խոս­նակ Մա­րի­ա Զա­խա­րո­վան հի­շեց­րեց հայտ­նի փաս­տը, ո­րի մա­սին հա­յաս­տա­նյան քա­ղա­քա­գի­տա­կան հան­րու­թյու­նը եւս բազ­միցս է խո­սել՝ Լա­չի­նի մի­ջանց­քում ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կը Հա­յաս­տա­նի կող­մից Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քի մաս ճա­նա­չե­լու ար­դյունքն էր: Հենց դա է, որ փո­խել է նա­եւ նո­յեմ­բե­րի 9-ի ե­ռա­կողմ հա­մա­ձայ­նագ­րի ողջ տրա­մա­բա­նու­թյու­նը. այդ հա­մա­ձայ­նագ­րով Ար­ցախն ու նա­եւ Լա­չի­նի մի­ջանց­քը հա­մար­վում էին վի­ճե­լի գո­տի, սա­կայն Նի­կո­լի կող­մից Ադր­բե­ջա­նի ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը ճա­նա­չե­լու դեպ­քում այն ար­դեն աշ­խար­հում ըն­կալ­վում է, որ­պես Ադր­բե­ջա­նի տա­րածք եւ է­ա­պես սահ­մա­նա­փա­կում է խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի հնա­րա­վո­րու­թյու­ննե­րը: «Այդ հա­մա­տեքս­տում ՌԴ խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի վրա պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն դնե­լը հա­մա­րում ենք ան­տե­ղի, սխալ, ա­նար­դա­րա­ցի»,- նշել է Զա­խա­րո­վան, որն ակ­նարկ է՝ գնա­ցեք, Նի­կո­լին բո­ղոք­ներդ հայտ­նեք:

Ի­հար­կե, ծանր ի­րո­ղու­թյուն է, ո­րին հեր­թա­կան ան­գամ եւ այդ­քան մի­ան­շա­նակ ար­ձա­նագր­մա­նը Նի­կո­լը փոր­ձեց ե­րեկ պա­տաս­խա­նել, թե. «Սա նշա­նա­կում է, որ Ադր­բե­ջա­նը ՌԴ-ի խա­ղա­ղա­պահ զո­րախմ­բի ներ­կա­յու­թյամբ շա­րու­նա­կում է ԼՂ-ի հա­յու­թյա­նը սո­վա­հա­րու­թյան մի­ջո­ցով ցե­ղաս­պա­նու­թյան են­թար­կե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը»:

Այն, որ ռու­սա­կան զո­րախմ­բին ցե­ղաս­պա­նու­թյան հան­դեպ ան­տար­բեր դի­տոր­դի դեր վե­րագ­րե­լով, Նի­կո­լը էլ ա­վե­լի է փոր­ձում վատ­թա­րաց­նել ոչ թե մի­այն նե­րար­ցա­խյան ի­րա­վի­ճա­կը, այլ նա­եւ ռուս-հայ­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, դա հաս­կա­նա­լի է: Եվ ոչ մի­այն. սա նա­եւ նման է հող նա­խա­պատ­րաս­տե­լուն, որ ե­թե վա­ղը-մյուս օրն ար­ցա­խա­հա­յու­թյունն ար­տա­գաղ­թի դի­մի՝ տե­ղա­վոր­վե­լու էն գլխից նրանց հա­մար կա­ռուց­վող ե­րե­ւա­նյան բնա­կա­րան­նե­րում, շա­րու­նա­կի մե­ղադ­րանք­ներն ուղ­ղել Մոսկ­վա­յին, թե դա ռուս­նե­րի ա­րածն էր:

Բայց շատ ա­վե­լի նման է նրան, որ Նի­կո­լի այդ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը կա­րող է ըն­դա­մե­նը նյար­դա­յին ռե­ակ­ցի­ա լի­նել: Բանն այն է, որ Ա­րա­յի­կը կար­ծես թե հաս­կա­ցավ, կամ ստիպ­ված էր հաս­կա­նալ, որ այդ կեղ­տոտ խա­ղից թռնե­լու ժա­մա­նակն է: Վեր­ջին հաշ­վով, նա պետք է որ նա­եւ որ­պես շատ լուրջ սպառ­նա­լիք ըն­դու­նի Ար­ցա­խի հե­րոս Ար­շա­վիր Ղա­րա­մյա­նի ե­րեկ­վա հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե՝ «Արցա­խը կա­րող է պայ­քա­րել եւ մնալ հայ­կա­կան մի­այն մեկ պա­րա­գա­յում, ե­թե Ար­ցա­խի կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը (Նա­խա­գահ եւ կա­ռա­վա­րու­թյան ան­դամ­ներ, Աժ նա­խա­գահ եւ պատ­գա­մա­վոր­ներ, դա­տա­վոր­ներ, դա­տա­խազ­ներ եւ այլ պա­տաս­խա­նա­տու­ներ) գի­տակ­ցեն, որ ի­րենք դա­տա­պարտ­ված են մահ­վան՝ Ար­ցա­խի կորս­տյան դեպ­քում եւ կու­նե­նան կյանք՝ Ար­ցա­խի փրկու­թյան դեպ­քում: Այլ տար­բե­րակ չկա»:

Եվ այն, որ այս ֆո­նին Ա­րա­յի­կը ե­րեկ հայ­տա­րա­րեց հրա­ժա­րա­կան տա­լու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին՝ մի­ա­ժա­մա­նակ  սո­րո­սա­կա­նու­թյան մեջ բազ­միցս մե­ղադր­ված Գուր­գեն Ներ­սի­սյա­նի փո­խա­րեն Ար­ցա­խի ԱԽՔ Սամ­վել Շահ­րա­մա­նյա­նին նշա­նա­կե­լով պետ­նա­խա­րար՝ նրան տա­լով լայն լի­ա­զո­րու­թյուն­ներ, խո­սում է այն մա­սին, որ Նի­կո­լը կա­րող է կորց­նել Ար­ցա­խում ա­մեն մի վե­րահս­կո­ղու­թյուն: Հաշ­վի առ­նե­լով, որ այս պա­հին ե­ղած նախ­նա­կան տվյալ­նե­րով, Շահրա­մա­նյա­նը, թե­եւ ա­ռա­ջին պլա­նում քիչ է ե­րե­ւա­ցել, սա­կայն նե­րար­ցա­խյան հայ­րե­նա­սի­րա­կան եւ ող­ջա­միտ ու­ժե­րի թե­ւի ներ­կա­յա­ցու­ցիչն է: Իսկ այդ թե­ւը, չմո­ռա­նանք, խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի հետ սերտ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան դիր­քե­րում է:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ