Հենց հիմա մեր տարածքից 200 ք/կմ գրավված է, մենք Սնուպ Դոգ ենք բերում, կարծում եք` Իրանը չի՞ տեսնում. Արթին-Առաքելյան

Երեւանում տնտեսական ցուցահանդեսի ժամանակ Իրանի դեսպան Մեհդի Սոբհանին հայտարարել է, որ ԻԻՀ-ն աջակցում է Հայաստանի ինքնիշխանությանն ու տարածքային ամբողջականությանը: Այս մասին «Իրավունքը» զրուցել է Միջին Արեւելքի հարցերով փորձագետ, իրանագետ ՀԱՐՈՒԹ ԱՐԹԻՆ-ԱՌԱՔԵԼՅԱՆԻ հետ:

— Ինչպե՞ս ընկալել Իրանի կողմից արված այս հայտարարությունը: Իրանը ստեղծված լարված իրավիճակում պատրաստ կլինի՞ աջակցելու Հայաստանին:  

— Չեմ կարծում, որ դեսպանի հայտարարությունը նորություն է: Մենք պատերազմից հետո տեսնում ենք, որ Իրանն անդադար հայտարարում է դրա մասին: Հարցն այն է, որ մեր կողմից ոչ մի դրական արձագանք չստացավ Իրանը: Պատերազմից հետո Իրանը բոլոր մակարդակներում` երկրի առաջնորդից սկսած մինչեւ նախագահ, գենշտաբի պետ, խորհրդարանի նախագահ, բոլորն էլ հայտարարեցին, որ Հայաստանը համարում են կարմիր գիծ: Հետեւաբար, դեսպանի նոր հայտարարությունը չեմ էլ կարծում, որ ինչ-որ բան կարող է փոխել իրենց մոտեցման մեջ: Պարզապես մեր մոտեցումն է կարեւոր, թե ինչպես ենք մոտենում Իրանի հայտարարություններին: Իրանը երկու տարի անդադար հայտարարում է, բայց դրական բան չի ստանում Հայաստանի կողմից, հակառակը` Հայաստանը դեռ մի բան էլ հայտարարում է, որ ճանաչելով Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը` դրա մեջ մտնում են նաեւ նախկին սովետական անկլավները: Այսինքն` Հայաստանը ինքն իր ձեռքով իր տարածքը անպիտան է դարձնում Իրանի համար: Մեր գլխավոր երկու մայրուղիները, որոնք պետք է աշխատեն Հյուսիս-Հարավ միջանցքի համար, եթե գնաց անկլավների, մենք կորցնում ենք այդ երկու մայրուղիները, հետեւաբար Իրանն ի՞նչ մտածի Հայաստանի մասին: Կարծում եմ` պետք է Իրանի հետ հարաբերություններում մեր մոտեցումները փոխենք, որ վաղը չգանք, մեր ժողովրդին ասենք՝ մենք մենակ մնացինք, բոլորը հոշոտեցին մեզ, ո՛չ, մենք մենակ չենք մնացել, պարզապես մեր մոտեցումներն են սխալ, որ պետք է շտկենք, շտկելու դեպքում կունենանք ռեալ դաշնակիցներ մեր կողքին:

— Իրանը, կարծես, Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակի առումով լռում է, միեւնույն ժամանակ, տարածքային ամբողջականության առումով խոսում է նաեւ  հօգուտ Ադրբեջանի` Արցախը ճանաչելով Ադրբեջանի կազմում: Այս առումով որեւէ պահանջ կամ հարցադրում չպե՞տք է լինի` ուղղված Իրանին:

— Հայաստանի իշխանություններն առաջին օրվանից մինչեւ այսօր, հակառակ բա՞ն են հայտարարել, ուրեմն` ի՞նչ ենք ուզում Իրանից, եթե Հայաստանի Հանրապետությունն Արցախը չի համարում իր տարածքը: Մենք ի՞նչ ենք սպասում այլ երկրներից: Երբ չենք ճանաչում Արցախը, սպասում ենք Իրանը ճանաչի՞, դա չեղավ դիվանագիտություն: Այս պահին, երբ մենք չենք ճանաչում, շատ բնական է, որ Իրանը կամ ցանկացած այլ երկիր մոտենալու է այնպես, ինչպես մենք ենք մոտեցել ու ասելու է, որ` այո, Արցախը Ադրբեջանի տարածք է: Ու ասում են` այնտեղ հայ բնակչություն է ապրում, գոնե պետք է նրանց անվտանգությունը ապահովենք, նույն բանը, ինչն այսօր մեր իշխանությունն է ասում: Ուրեմն` չգանք արտաքին հարաբերությունների մեջ այլ բան պահանջենք հարեւաններից, ինչը անգամ մենք պատրաստ չենք հայտարարելու:

— Իրանը ինչ-որ լծակներ ունի՞, թեկուզ Բերձորի միջանցքի բացման առումով, կարո՞ղ է իր խոսքը հղել, որոշակի դերակատարում ունենալ:

— Կարծում եմ` այո՛: Եթե Իրան-Ադրբեջան հարաբերությունները մի քիչ բարելավվեն, կարող է հույս լինել, որ բացի Հայաստանի Հանրապետությունից, նաեւ այլ հարեւան երկիր փորձի միջամտել, եւ ինչ-որ դրական քայլ կատարել: Բայց ես կարծում եմ, որ երբ Հայաստանի իշխանությունները դրա կամքը չունեն, ուրիշ երկիր չի գալու մեր փոխարեն կռվի, մեր փոխարեն ինչ-որ բան պահանջի Ադրբեջանից: Դա սին մտացածին գովազդ ու քարոզ է, որ մեր հասարակության մեջ տարածում ենք, որ Իրանը, Ռուսաստանը, Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ն պիտի գան մեր փոխարեն անեն, երբ մենք դրա կամքն ու ցանկությունը չունենք: Երբ իշխանությունները ունեցան կամք, մենք կգտնենք դաշնակիցներ, որ կգան, մեր կողքին կկանգնեն, կասեն` այո՛, եկեք այսպես կամ այնպես հարցերը լուծենք: Բայց երբ չունենք դրա կամքը, երբ մեր երկրի մոտ 200 քառ. կմ թշնամու վերահսկողության տակ է, ՀՀ, ինչպես ասում են, ճանաչված միջազգային սահմանները գտնվում են թշնամու վերահսկողության տակ, ու մենք օպերաներում փարթիներ ենք կազմակերպում, դա մեսիջ է այլ պետություններին, թե մենք ինչպես ենք վերաբերվում մեր երկրին: Թող մի այլ երկրի տարածքի մի 100 կմ-ը հարեւան պետությունը գա ու գրավի, եւ կտեսնեք, թե ինչ կանեն այդ երկրները: Ուրեմն` մենք է, որ պետք է ճանաչենք ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը եւ տեր կանգնենք: Երբ տեր կանգնենք, արդեն դաշնակիցներ կգտնենք:

— Ինչպես գիտենք, թշնամին Սյունիքի նկատմամբ էլ հավակնություններ ունի: Իրավիճակի սրման պարագայում Իրանից ի՞նչ քայլեր կարող ենք ակնկալել:

— Կարծում եմ` նախ փորձելու է դիվանագիտական ճանապարհով հարցը լուծել, նաեւ եթե տեսնի, որ արդեն իր ազգային անվտանգությանը վնաս է լինելու, արդեն ինչ-որ բան կձեռնարկի: Բայց թե ի՞նչ, պետք է այդ օրվան սպասել: Իրանը իր բոլոր հարեւանների հետ փորձում է բալանսը պահպանել: Դա իրենց ազգային անվտանգության հայեցակարգում է նշված, որ մեկի հաշվին մյուսին դեմ չլինի: Բայց երբ հեռվից նայում ենք, թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի իշխանությունները ինչպես են պասերով խաղում իրար հետ, շատ բնական է, որ երրորդ երկիրը, նախքան ուժի կիրառումը, մտածելու է, որ կարո՞ղ է սա թակարդ է իր համար: Եթե այստեղ լինի թակարդ, որով Իրանին կփորձեն ներքաշել տարածաշրջանային պատերազմի մեջ, ինչպես Չինաստանին են փորձում ներքաշել, ինչպես Ռուսաստանին Ուկրաինայում ներքաշեցին տարածաշրջանային պատերազմի մեջ, Իրանը սկսելու է մտածել, որ կարո՞ղ է եւ Հայաստանի իշխանությունները իր կամքով հայտարարում է, որ նախկին սովետական անկլավները Ադրբեջանին են պատկանում, եթե 200 քառ. կմ մեզնից գրավել են, ու մենք փարթիներով ենք զբաղվում, կարո՞ղ է վաղը 2000 քառ. կմ էլ գրավեն, ու մենք նորից փարթիներով զբաղվենք: Այդ դեպքում շատ բնական է, որ Իրանը ու ցանկացած այլ երկիր, մտածելու է ուժ կիրառելուց առաջ, որ կարո՞ղ է սա թակարդ է, երբ Հայաստանը ոչ մի բան չի անում իր տարածքային ամբողջականությունը պահպանելու համար, ինչո՞ւ ինքը պիտի մտնի ու պատերազմի Ադրբեջանի հետ: Իրենք մոնիթորինգ են անում, երբ տեսնում են, որ դու կամք ունես, պարզապես այս պահին թույլ ես, ուժերդ չեն հերիքում, կարող է այլ ձեւերով օգնեն: Հենց հիմա մեր տարածքից 200 քառ. կմ գրավված է, մենք Սնուպ Դոգ ենք բերում հրապարակ, կարծում եք` Իրանը չի՞ տեսնում, չե՞ն վերլուծում: Մի պահ պատկերացրեք, որ Իրանի տարածքից ոմն իրենց հարեւաններից մեկը 200 քառ. կմ գրաված լինի, տեսեք` ինչպես իրենց ժողովուրդը, կախվելով ավտոբուսներից, գնալու էր իրենց երկրի համար կռվեր:Եթե մեզ համար այդ հարցերը օրակարգային չեն, ինչպե՞ս պետք է Իրանի համար օրակարգային լինեն:

Ս. ԱՍԱՏՐՅԱՆ