Արայիկը դեռ չի կարողանում արդարացնել նիկոլաալիեւյան «բարձր վստահությունը»

Նա­խորդ գի­շեր Ար­ցա­խի նա­խա­գահ Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նի, նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րի մաս­նակ­ցու­թյամբ ԱԺ-ում տե­ղի ու­նե­ցած ա­վե­լի քան 6 ժամ տե­ւած խորհր­դակ­ցու­թյու­նը եւս ե­կավ հիմ­նա­վո­րե­լու, որ ար­ցա­խյան գոր­ծըն­թա­ցը մտել է շրջա­դար­ձա­յին փուլ: Նա­եւ հաս­տա­տե­լով մեր քա­նիցս ար­ված պնդու­մը, որ այդ խաչ­մե­րու­կում Ար­ցա­խի ա­ռաջ կա եր­կու ռե­ալ ճա­նա­պարհ, թե­եւ հայտ­նի հու­դա­յա­կան ու­ժե­րը փոր­ձում են նա­եւ մի քա­նի կեղծ օ­րա­կար­գեր եւս հրամց­նել: Չնա­յած դրանք եւս տա­նում են թվարկ­ված եր­կու ուղ­ղու­թյուն­նե­րից մե­կին՝ Ար­ցա­խը ծա­խե­լուն:

ՈՒՄ Է ՁԵՌՆ­ՏՈՒ ԱՐ­ՑԱ­ԽԻ ՀԱ­ՅԱ­ԹԱ­ՓՈՒ­ՄԸ

Թե ինչ են քննար­կել այդ հան­դիպ­մա­նը, դեռ կհաս­նենք: Մինչ այդ, նկա­տենք, որ Վե­րածնն­դի հրա­պա­րա­կում հա­վաք­ված ար­ցախ­ցի­նե­րի հետ Ա­րա­յի­կի ու­նե­ցած կարճ զրույ­ցը ասվ­ածի հիմ­նա­վո­րում­նե­րից մեկն է: Ըստ Արա­յի­կի՝ քննարկ­վել է 3 հարց` ան­ցա­կե­տից ա­ռե­ւանգ­ված 3 ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ճա­կա­տա­գի­րը, հա­ցի խնդի­րը` ճա­նա­պար­հի բաց­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյան հա­մա­տեքս­տում ու իր հնա­րա­վոր հրա­ժա­րա­կա­նի հար­ցը:

Ա­ռա­ջին հար­ցի հետ կապ­ված՝ ա­ռանց Ա­րա­յի­կի էլ էր ա­մեն բան պարզ. Ադր­բե­ջա­նը հայ­տա­րա­րել էր, որ ե­րի­տա­սարդ­նե­րին ա­զատ է ար­ձա­կե­լու: Ընդ ո­րում, թե­եւ Ա­րա­յի­կը դա փոր­ձում էր հրամց­նել, որ­պես իր կող­մից լուծ­ված հարց, սա­կայն մեր մի­ան­գա­մայն ար­ժա­նա­հա­վատ աղ­բյուր­ներն այլ բա­ցատ­րու­թյուն տվե­ցին: Մի­ջամ­տել են ռուս­նե­րը՝ Բաք­վին զգու­շաց­նե­լով, որ դրա­նով բո­լոր սահ­ման­ներն ան­ցել են՝ ո­րե­ւէ հե­տա­գա խո­սակ­ցու­թյան տեղ չթող­նե­լով: Ու հաշ­վի առ­նե­լով, որ չե­րե­ւա­ցող, սա­կայն բուռն ներ­քին քննար­կում­ներ վեր­ջին ժա­մա­նակ­ներս տե­ղի ու­նե­նում են, Բա­քուն ո­րո­շեց հայտ­նի տար­բե­րա­կով գնալ հան­գու­ցա­լուծ­ման:

Այն, որ նման քննար­կում­ներ կան, կա­րե­լի էր կռա­հել նա­եւ Վե­րածնն­դի հրա­պա­րա­կում Ա­րա­յի­կի ո­րոշ կցկտուր մտքերց, երբ նա, թե. «Մի քա­նի օ­րում հա­ցի խնդի­րը լուծ­վե­լու է»: Լու­ծում, բնա­կան է, կա­րող է լի­նել մի­այն Ար­ցա­խից դե­պի դուրս ճա­նա­պարհ­նե­րի գոր­ծարկ­ման դեպ­քում, եւ այն բա­նից հե­տո, երբ զու­գա­հե­ռա­բար հայտ­նի դար­ձավ, որ Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հով Ադր­բե­ջանն ու­ղար­կում է 40 տոն­նա ա­լյուր, հաս­կա­նա­լի էր, թե Ա­րա­յիկն ինչ լու­ծում­նե­րի մա­սին էր ակ­նար­կում: Իսկ դա մեկ բան է նշա­նա­կում, որ քննար­կում­ներ այս ա­մե­նի շուրջ ըն­թա­նում են, ինչ­քան էլ որ ե­րեկ Ա­րա­յի­կի մա­մու­լի խոս­նա­կը փոր­ձեց հա­մո­զել, թե այդ ա­լյուր ու­ղար­կելն Ադր­բե­ջա­նի նա­խա­ձեռ­նու­թյունն է, եւ ո­րե­ւէ նախ­նա­կան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն չկա:

Այ­սինքն, գա­լիս ենք ա­մե­նագլ­խա­վո­րին. ի՞նչ են քննար­կել Ար­ցա­խի խորհր­դա­րա­նում՝ կապ­ված ճա­նա­պարհ­նե­րի հետ: Մինչ այդ էլ Ա­րա­յի­կից պար­բե­րա­բար մե­սիջ­ներ է­ին գա­լիս, թե նա ո­րե­ւէ դեպ­քում թույլ չի տա­լու Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հի գոր­ծար­կու­մը, նա­եւ, որ պետք է Լա­չի­նի մի­ջանց­քով է­վա­կո­ւաց­նել մարդ­կանց: Եվ ա­հա, ըստ մեր տվյալ­նե­րի, նա­եւ Ար­ցա­խի ԱԺ նիս­տում է այս եր­կու տար­բե­րա­կը քննարկ­վել, ա­վե­լի կոնկ­րետ՝ այդ ուղ­ղու­թյամբ է ծա­վալ­վել հիմ­նա­կան վե­ճը: Սյա­մոն ու նրա թի­մը խո­սել են Աղ­դա­մի ճա­նա­պար­հի օգ­տին: Ա­րա­յի­կը հա­մա­ռո­րեն փոր­ձել է ա­ռաջ տա­նել «ժո­ղովր­դի մի մա­սի՝ կա­նանց, ե­րե­խա­նե­րի, ծե­րե­րի է­վա­կո­ւա­ցի­ա­յի» գա­ղա­փա­րը՝ հիմ­նա­վոր­մամբ, թե հա­կա­ռակ դեպ­քում սով կլի­նի, մար­դիկ կկոր­ծան­վեն:

Բայց նա­եւ հաս­կա­նանք, այս տար­բե­րակ­ներն ի՞նչ են նշա­նա­կում: Աղ­դա­մի գոր­ծարկ­մա­ն պա­րա­գա­յում Ա­լի­եւն ակն­հայ­տո­րեն հույս ու­նի սկսել հու­մա­նի­տար ծրագ­րե­րից, ա­պա ցույց տալ, թե, տե­սեք, ար­ցախ­ցի­ներն իմ քա­ղա­քա­ցի­ներն են: Դա նրա հա­մար եր­կար ճա­նա­պարհն է եւ ոչ ե­րաշ­խա­վոր­ված: Ա­մե­նա­վատն Ա­լի­ե­ւի հա­մար. այս տար­բե­րա­կով ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը մնում են, այ­սինքն՝ ցան­կա­ցած պա­հի Աղ­դա­մը նո­րից կա­րող է փակ­վել:

Երկ­րոր­դը՝ Լա­չի­նի մի­ա­կող­մա­նի բաց­ման տար­բե­րա­կը Ա­լի­ե­ւի հա­մար ա­մե­նա­ցան­կա­լին է: Ու ոչ մի­այն Ա­լի­ե­ւի. դա նա­եւ Նի­կո­լի ցան­կա­լի տար­բե­րակն է, եւ այն, որ Ա­րա­յի­կը հիմ­նա­կան շեշ­տը փոր­ձում է հենց այս ուղ­ղու­թյուն տե­ղա­փո­խել, հեր­թա­կան ա­պա­ցույցն է, որ նա, ինչ­պես 44-օրյա պա­տե­րազ­մում, այն­պես էլ ներ­կա­յումս Ար­ցա­խում Նի­կո­լի ծրագ­րե­րի ա­ռաջ տա­նողն է: Այ­սինքն, ե­թե կա­նանց, ծե­րե­րին եւ ե­րե­խա­նե­րին «էվա­կո­ւաց­նում» են, հաս­տատ մի քա­նի ամ­սից Ար­ցա­խում պար­զա­պես մարդ չի մնա: Ա­լի­ե­ւին կմնա հան­գիստ մտնել Ստե­փա­նա­կերտ եւ ռուս­նե­րից պա­հան­ջել՝ հե­ռա­նալ: Իսկ ե­թե դա­տարկ­վում է Ար­ցա­խը, Նի­կոլն էլ իր հեր­թին է ա­զատ­վում «արցա­խյան գլխա­ցա­վան­քից»՝ ար­դա­րա­նա­լով, թե սա ար­ցախ­ցի­նե­րի ո­րո­շումն էր, ես ի՞նչ ա­նեմ: Բե­րում, ար­ցախ­ցի­նե­րին  տե­ղա­վո­րում են Ե­րե­ւա­նում թա­փով կա­ռուց­վող շեն­քե­րում, եւ կարճ ժա­մա­նակ անց նրանք էլ կդա­դա­րեն բո­ղո­քել: Վեր­ջա­պես, ե­թե Ար­ցա­խում մարդ չմնա, ռուս­նե­րը ստիպ­ված լի­նեն հե­ռա­նալ, օ­րա­կարգ կգա Նի­կո­լի ե­րա­զանք­նե­րի ե­րա­զան­քը՝ Հա­յաս­տա­նում ռու­սա­կան ռազ­մա­կան կոն­տին­գեն­տին եւս «կխնդրեն» հե­ռա­նալ. հար­ցե­րը «լուծ­ված» են, նրանց կա­րի­քը չկա սկզբուն­քով: Ի­հար­կե, մի տաս տա­րուց Հա­յաս­տան կոչ­ված տի­րույ­թը վերջ­նա­կա­նա­պես կեն­թարկ­վի թուրք-ազե­րի­ա­կան էքս­պան­սի­ա­յին, բայց դա «հա­ջորդ սե­րի­ան» է:

Ի դեպ՝ այն, որ այն­պի­սի «դա­սա­կան ա­րեւմ­տա­մոլ», ինչ­պի­սին է ոմն Զեյ­նա­լյան Ար­տակը, երբ իր հո­գե­հա­րա­զատ «Ազա­տու­թյան» է­ջե­րում հայ­տա­րա­րում է, թե՝ ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րը «Արցա­խում բան­տա­պան­նե­րի են վե­րած­վել», դա եւս հու­շում է, թե ա­րեւմ­տյան տե­րերն ինչ հրա­հանգ­ներ են տվել հա­յաս­տա­նյան կա­տա­րա­ծու­նե­րին: Ար­ցա­խը պետք է դա­տար­կել, եւ դրան խան­գա­րո­ղը «բան­տա­պահ» է:

ԵՐ­ԿՈՒ ՏԱՐ­ԲԵ­ՐԱԿ

Այս­պի­սով, կրկնենք, Ար­ցա­խի հա­յա­թափ­ման եր­կու տար­բե­րակ են փոր­ձել ա­ռաջ տա­նել ԱՀ-ի այդ նիս­տում: Սա­կայն, ըստ շրջա­նառ­վող խո­սակ­ցու­թյուն­նե­րի, ո­րոշ ու­ժեր, այդ թվում՝ նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րը եւ ա­ռա­ջին պլա­նում Բա­կո Սա­հա­կյա­նը ա­ռաջ են տա­րել եր­րորդ տար­բե­րա­կը՝ գոր­ծել ռուս­նե­րի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյամբ: Ե­ղել են սուր վե­ճեր, եւ, ըստ տա­րած­ված լու­րի, բա­նը հա­սել է նրան, որ նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րը սպառ­նա­ցել են՝ դուրս գալ ժո­ղովր­դի ա­ռաջ եւ պատ­մել, թե ի­րա­կա­նում ինչ է կա­տար­վում:

Ա­րա­յի­կը հե­տո, ժո­ղովր­դի հետ հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ ակ­նար­կեց կոմպ­րո­մի­սի մա­սին, սա­կայն վերջ­նա­կան կոմպ­րո­միս չկա, քա­նի որ կող­մե­րը փոր­ձում են ի­րենցն ա­ռաջ տա­նել: Բայց իր այդ նույն ե­լույ­թում Ա­րա­յի­կը, մի­գու­ցե ա­կա­մա, այն­պի­սի մտքեր հայտ­նեց, որն ար­դեն իսկ բա­ցում է խա­ղի ի­րա­կան ի­մաս­տը: «Սով, ա­մեն ին­չի պա­կաս, մահ­վան ա­մեն 3-րդ դեպք թերսն­ման հե­տե­ւան­քով է, մեր հղի­նե­րը կորց­նում են ի­րենց չծնված ե­րե­խա­նե­րին: Ին­չի՞ ենք ու­շա­ցել, դուք կա­րող եք վի­րա­վո­րել ինձ, քննա­դա­տել, բայց ու­զում եմ նե­րո­ղա­միտ լի­նեք»,- սկսեց նա՝ փոր­ձե­լով հա­մո­զել, թե պետք է գնալ ան­խու­սա­փե­լի լուծ­ման, բայց նա­եւ կո­պիտ սխալ թույլ տա­լով, թե. «Հա­սել ենք այս վի­ճա­կին, ո­րով­հե­տեւ հա­վա­տա­ցել ենք բո­լո­րին` գեր­տե­րու­թյուն­նե­րին, ՄԱԿ-ին…»:

Ու այս­տեղ պարզ հարց է ծա­գում՝ այդ­քան մի­ա­մի­տի մե՞կն է Ա­րա­յի­կը, որ «հա­վա­տա­ցել է բո­լո­րին»: Այն դեպ­քում, երբ ի սկզբա­նե ակն­հայտ էր, որ դե­պի Արեւ­մուտք կամ ՄԱԿ նետ­վե­լով եւ դրա­նով կա­տա­րե­լով Նի­կո­լի հրա­հանգ­նե­րը, նա ըն­դա­մե­նը ժա­մա­նակ էր ձգում՝ թույլ տա­լով նե­րար­ցա­խյան ի­րա­վի­ճա­կի էլ ա­վե­լի խո­րա­ցում: Բայց այն, որ Ա­րա­յի­կին հան­րու­թյու­նը սու­լոց­նե­րով ըն­դու­նեց եւ ճա­նա­պար­հեց, հու­շում է, որ այդ­պես էլ գլխա­վոր խնդի­րը չի լու­ծել: Այն է՝ չի կա­րո­ղա­ցել հաս­նել նրան, որ ար­ցա­խա­հա­յե­րը հայ­րե­նի­քը թո­ղած փախ­չե­լը հա­մա­րեն մի­ակ տար­բե­րա­կը:

«Այսօր քննարկ­վել է նա­եւ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նում իմ մնալ-չմնա­լու հար­ցը: Վա­ղը, մյուս օ­րը ա­վե­լի նեղ կազ­մով կո­րո­շենք, ե­թե պետք լի­նի, որ ես հրա­ժա­րա­կան տամ»,- շա­րու­նա­կեց Հա­րու­թյու­նյա­նը: Չէ, նո­րից ստում է, ոչ մի դեպ­քում հրա­ժա­րա­կան չի տա­լու, Նի­կո­լը թույլ չի տա­լիս, պետք է «վեր­ջա­պես ար­դա­րաց­նի բարձր վստա­հու­թյու­նը»: Իսկ Ա­րա­յիկն այն­քան կոմպ­րո­մատ­ներ է թո­ղել Նի­կո­լի մոտ, այդ թվում՝ պա­տե­րազ­մա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի հետ կապ­ված, որ չեն­թարկ­վե­լու դեպ­քում նրան պար­զա­պես կոչն­չաց­նեն:

Ա­րա­յի­կա­կան թե­ւը դեռ փոր­ձում է հան­րու­թյան զգաց­մունք­նե­րի վրա խա­ղար­կե­լով, այս սցե­նա­րը հա­նել խա­ղար­կու­մից, ո­րը մի­ակ տար­բե­րակ կդարձ­նի Լա­չի­նի մի­ջանց­քի մի­ա­կող­մա­նի գոր­ծար­կու­մը: Մի­այն թե ամ­բողջ խնդիրն այն է, որ «բարձր վստա­հու­թյունն ար­դա­րաց­նե­լու» ժա­մա­նակ Ա­րա­յի­կին գրե­թե չի մնում: Ա­սենք, ինչ­պես ցույց տվեց նա­խորդ գի­շեր­վա ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը, նա­եւ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը բա­վա­րար չեն: Նախ, Ար­ցա­խում կան ու­ժեր, ո­րոնք պատ­րաստ են իշ­խա­նու­թյու­նը վերց­նել: Թե­կու­զեւ ՀՅԴ-ական ԱԺ նա­խա­գա­հի մի­ջո­ցով, սա­կայն այդ ու­ժե­րը հա­մա­րում են, որ կկա­րո­ղա­նան կան­խել, որ նոր նա­խա­գա­հը ա­րեւմ­տյան ֆի­նան­սա­վոր­ման գոր­ծո­նից ել­նե­լով, հան­կարծ չմտա­ծի գնալ «Ալեք­սան­դրոպո­լի պայ­մա­նա­գիր 2»-ի ուղ­ղու­թյամբ: Այ­սինքն, երկ­րոր­դը, ու­ժա­յին կա­ռույց­նե­րի եւ բա­նա­կի մնա­ցորդ­նե­րը, ո­րոնք հակ­ված են Ար­ցա­խը պա­հե­լուն, ա­վե­լի շատ պատ­րաստ են հա­մախմբ­վել նախ­կին նա­խա­գահ­նե­րի շուրջ: Ընդ ո­րում, խոս­քը, ըստ ա­մե­նայ­նի, առն­վազն 10 հա­զա­րա­նոց ու­ժի մա­սին է, ո­րը կա­րող է զսպել ինչ­պես ներ­կա, այդ­պես էլ ա­պա­գա նա­խա­գա­հին, ե­թե նրանք շա­րու­նա­կեն կամ փոր­ձեն գնալ Ար­ցախն Ա­լի­ե­ւին հանձ­նե­լու տար­բե­րա­կով:

ԼԱՎ­ՐՈ­ՎԻ Ա­ՌԱ­ՋԱՐ­ԿԸ

Բայց, կրկնենք, կան նա­եւ ռուս-ադրբե­ջա­նա­կան ոչ տե­սա­նե­լի քննար­կում­ներ, ո­րոն­ցում ներգ­րավ­ված են նա­եւ ար­ցա­խյան ող­ջա­միտ ու­ժեր: Իսկ այդ քննար­կում­նե­րում, ըստ մեր մի­ան­գա­մայն հա­վաս­տի տվյալ­նե­րի, օ­րա­կար­գում է ռու­սա­կան ա­ռա­ջար­կը՝ գոր­ծար­կել ինչ­պես Աղ­դա­մի, այն­պես էլ՝ Լա­չի­նի մի­ջանց­քի ուղ­ղու­թյուն­նե­րը: Ընդ ո­րում, դե­պի Հա­յաս­տան ել­քի հստակ սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րով. ե­թե Նի­կո­լը Ար­ցա­խը ճա­նա­չել է Ադր­բե­ջան, ա­պա նման սահ­մա­նա­փա­կում­ներ կի­րա­ռե­լը ռե­ալ է հա­մար­վում:

Սա, հաս­կա­նա­լի է, է­լի ա­նըն­դու­նե­լի տար­բե­րակ է, սա­կայն նե­րար­ցա­խյան ող­ջա­միտ ու­ժե­րը եւս սկսել են հաս­կա­նալ, որ Նի­կո­լի պա­րա­գա­յում այլ ելք պար­զա­պես չկա, քան մտա­ծել Ար­ցա­խում հայ­կա­կա­նու­թյու­նը ինչ-որ կերպ պա­հե­լու մա­սին, ո­րի մի­ակ հնա­րա­վոր տար­բե­րա­կը ռու­սա­կան ու­ժե­րի ներ­կա­յու­թյունն է: Ուս­տի ա­ռա­ջար­կը, ո­րը դեռ ան­ցած ա­միս ե­կել էր ՌԴ ԱԳՆ-ից, հա­մա­րում են կոմպ­րո­մի­սա­յին:

Ըստ այդ քննար­կում­նե­րի, Աղ­դա­մի ուղ­ղու­թյու­նը եւս պետք է լի­նի ռուս խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի հստակ վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ. բեռ­ներ են գա­լիս, դա­տարկ­վում եւ հե­ռա­նում: Նա­եւ, որ Լա­չի­նի մի­ջանց­քի՝ Հա­յաս­տա­նի հետ սահ­մա­նա­յին հատ­վա­ծը պետք է լի­նի ռուս-ադրբե­ջա­նա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ: Բայց մի­ա­ժա­մա­նակ, բուն Ար­ցա­խի մուտ­քի հատ­վա­ծում եւս պետք է գոր­ծի ան­ցա­կետ՝ խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի եւ ար­ցա­խյան ու­ժա­յին­նե­րի տե­ղա­կայ­մամբ՝ փա­խուս­տը կան­խե­լու հա­մար:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ