Արցախը պետք է լինի հայկական, այլապես ի՞նչ երեսով հանդիպեմ ընկերներիս էն աշխարհում. ԱԶԱՏ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆ

«Ի­րա­վուն­քը» զրու­ցել է եր­գա­հան, հե­ղի­նակ-կա­տա­րող ԱԶԱՏ ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻ հետ:

«ՊԱՅՔԱՐԵԼՈՒ ԵՆՔ ՑԱՆԿԱՑԱԾ ՎԱՏ ԵՐԵՎՈՒՅԹԻ ԴԵՄ»

— «Հայ մտա­վո­րա­կան­նե­րի միութ­յուն» ստեղ­ծե­լու նա­խա­ձեռ­նութ­յամբ եք հան­դես ե­կել: Որ­քա­նո՞վ է այն ի­րա­տե­սա­կան:

— Նախ հաս­կա­նանք՝ ինչ ա­սել է մտա­վո­րա­կան: Ըստ իս, ինչ­պես եւ բա­ռի բո­վան­դա­կութ­յունն է բնու­թագ­րում, մտա­վո­րա­կա­նը՝ ի­մա­ցիալ, ու­սում­նա­սեր, ուս­յալ՝ մտա­վոր նվա­ճում­նե­րի հա­սած մեկն է, ով իր գի­տե­լիք­ներն ու շնորհ­նե­րը ծա­ռա­յեց­նե­լով հա­մընդ­հա­նու­րին, ար­ժա­նա­նա­լով «հան­րա­յին հե­ղի­նա­կութ­յուն» կոչ­վե­լու բարձր պատ­վին, ապ­րում եւ ստեղ­ծա­գոր­ծում է ի նպաստ հա­մընդ­հա­նու­րի: Ա­սել է թե՝ նման մար­դիկ հան­րա­յին կյան­քում մեծ դեր ու նշա­նա­կութ­յուն ու­նեն, ու­րեմն եւ՝ պար­տա­վո­րութ­յուն­ներ, ո­րոնց դի­մաց լուրջ պա­տաս­խա­նատ­վութ­յուն են կրում... Այս­պի­սով, ե­թե ա­սում ենք մտա­վո­րա­կան, պետք է ար­ձա­նագ­րենք, որ այդ բարձր պատ­վին ար­ժա­նա­ցած անձն իր բնու­թագ­րով ու տե­սա­կով չի կա­րող եւ, պար­զա­պես, ի­րա­վունք չու­նի ան­մասն մնալ հան­րա­յին կյան­քում տե­ղի ու­նե­ցող թե՛ դրա­կան եւ թե՛ բա­ցա­սա­կան ե­րե­ւույթ­նե­րի հան­դեպ: Հի­մա, ի պա­տաս­խան Ձեր հար­ցի՝ հար­ցով հա­վե­լեմ՝ մե­զա­նում չկա՞ն նման մար­դիկ: Վս­տա­հա­բար կա­սեմ՝ կան: Պար­զա­պես նրան­ցից շա­տերն ան­տես­ված ու ա­նու­շադ­րութ­յան են մատն­ված եւ չու­նեն ակ­տիվ գոր­ծու­նեութ­յամբ զբաղ­վե­լու «անհ­րա­ժեշտ պայ­ման­ներ»: Ն­պա­տակս՝ նման մտա­վո­րա­կան­նե­րի հա­մախմ­բումն ու միաս­նա­կան գոր­ծե­լու գա­ղա­փարն է, եւ՝ ա­յո՛, ես այն միան­գա­մայն ի­րա­տե­սա­կան եմ հա­մա­րում:

— Քա­ղա­քա­կան խնդիր­ներ քննարկ­վե­լո՞ւ են միութ­յու­նում:

— Պայ­քա­րե­լու ենք ցան­կա­ցած վատ ե­րե­ւույ­թի դեմ՝ այդ թվում նաեւ՝ քա­ղա­քա­կան աս­պա­րե­զում տե­ղի ու­նե­ցող ի­րա­դար­ձութ­յուն­նե­րի հետ կապ­ված հար­ցե­րում: Քն­նա­դա­տե­լու ենք, բայց եւ լու­ծում­ներ ենք ա­ռա­ջար­կե­լու:

— Մի­գու­ցե այդ ա­մե­նի ստվե­րում ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­կան թի՞մ է կանգ­նած:

— Ե­թե նկա­տի ու­նեք ինձ, ա­պա ես եր­բեք ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­կան ու­ժի չեմ հա­րել ու չեմ պատ­րաստ­վում: Ն­կա­տի ու­նեք՝ միութ­յա՞ն գոր­ծու­նեութ­յու­նը… Անհ­նար է, մտա­վո­րա­կա­նի կո­չու­մից ենք խո­սում, ի՞նչ նման բան կա­րող է լի­նել... Մենք բաց ենք բո­լո­րի առ­ջեւ: Միութ­յա­նը կա­րող են ան­դա­մագր­վել ոչ միայն վե­րը նշածս շնորհ­նե­րով ու նվա­ճում­նե­րով օժտ­ված մար­դիկ, այլ ցան­կա­ցած քա­ղա­քա­ցի, ով մտա­հոգ է մեր երկ­րի ա­պա­գա­յով: Մեր կա­րե­ւո­րա­գույն խնդիր­նե­րից են լի­նե­լու ազ­գա­յին ա­վան­դույթ­նե­րի պահ­պա­նութ­յու­նը, ո­րակ­յալն ու բարձ­րար­ժե­քը, ազ­գա­յին մշա­կույ­թը՝ ար­վես­տը, ե­րաժշ­տութ­յու­նը, նկար­չութ­յու­նը... Մենք ա­ռաջ­նորդ­վե­լու ենք տա­ղան­դա­շատ ու շնոր­հա­լի նոր ա­նուն­ներ հայտ­նա­բե­րե­լու նպա­տա­կամղ­վա­ծութ­յուն­նե­րով, նրանց հա­մար գոր­ծու­նեութ­յան հար­թակ­ներ ստեղ­ծե­լու ծրագ­րե­րով եւ շատ ու շատ այլ գա­ղա­փար­նե­րով: Մեր ա­պա­գա սե­րունդ­ներն ի­րա­վունք չու­նեն հե­ռա­նալ ի­րենց իսկ ազ­գա­յին ա­վան­դույթ­նե­րից՝ ո­րակ­նե­րից ու ձեռք­բե­րում­նե­րից, այ­լա­պես կկորց­նենք մեր ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծը:

«ՍՏՎԱՐ ՄԻ ՀԱՏՎԱԾ «ԱԽՊԵՐԱԼԵԶՎԻ» ՎԱՐԺ ՏԻՐԱՊԵՏՄԱՆ ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ «ԿԱՐԳԻՆ ՏՂԱ» Է ԻՐԵՆ ՀԱՄԱՐՈՒՄ»

— Ազ­գա­յին դի­մա­գիծ ա­սե­լով՝ կոնկ­րետ ո՞ր ե­րե­ւույթն ի նկա­տի ու­նեք:

— Սկ­սած պարզ փոխ­հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րից՝ մինչ բարձ­րա­գույն ար­ժեք­ներ, բնու­թագ­րում են տվյալ ժո­ղովր­դի տե­սա­կը, մշա­կույ­թը, դի­մա­գի­ծը: Օ­րի­նակ­նե­րից պար­զա­գույ­նը. ա­վան­դա­բար՝ մենք միշտ հար­գանք ենք տա­ծել ա­վագ սերն­դի նկատ­մամբ, ար­ժե­ւո­րել ենք նրանց խոս­քը, փոր­ձը, խոր­հուրդ­նե­րը... Այ­սօր դա կա՛մ չկա մե­զա­նում, կա՛մ ան­չափ ցածր մա­կար­դակի վրա է: Ըստ իս, ե­րի­տա­սարդ­նե­րը չեն ստա­ցել այն դաս­տիա­րա­կութ­յու­նը, որ պետք է ստա­նա­յին ըն­տա­նե­կան մի­ջա­վայ­րում: Խորհր­դա­յին տա­րի­նե­րին դաս­տիա­րա­կութ­յու­նը սկսվում էր յու­րա­քանչ­յուր ըն­տա­նի­քից. ար­ժեք­նե­րի փո­խան­ցում, ար­ժե­հա­մա­կար­գե­րի սեր­մա­նում, ա­վան­դույթ­ներ, սահ­մա­նում­ներ եւ այլն: Այ­սօր դուրս ես գա­լիս փո­ղոց, եւ ան­մի­ջա­պես աչ­քի է զարն­վում այդ ա­մե­նի կա՛մ պա­կաս, կա՛մ խիստ ցածր ո­րակ­նե­րում գտնվե­լու ի­րո­ղութ­յու­նը: Ա­մե­նու­րեք «տղա­յա­կան բա­ռա­պա­շա­րով» բա­ռեր ես լսում, մո­դա­յիկ դար­ձած՝ «ախ­պե­րա­լեզ­վի» ինչ­–որ դրսե­ւո­րում­ներ, ուր հա­մա­տա­րած տպա­վո­րութ­յուն է, թե մեր ե­րի­տա­սար­դութ­յան ստվար մի հատ­ված նշված լեզ­վի վարժ տի­րա­պետ­ման արդ­յուն­քում է, որ ի­րենց «կար­գին տղա» են հա­մա­րում: Ա­սել կու­զեմ, որ իբր՝ որ­քան վարժ են խո­սում այդ լեզ­վով, նույն­քան եւ «կար­գին տղա­ներ» են: Ցա­վա­լին այն է, որ այս ե­րե­ւույ­թը մի տե­սակ թույ­լատ­րե­լի ու սո­վո­րա­կան է դար­ձել: Այդ­պես միմ­յանց հետ շփվում են՝ դպրո­ցա­կան եւ ու­սա­նող, ծնող ու զա­վակ, մե­ծա­հա­սակ ու ե­րի­տա­սարդ... Ն­ման խո­սե­լա­ձե­ւը նույ­նիսկ աշ­խա­տան­քա­յին մի­ջա­վայ­րում է պա­հանջ­ված, այդ թվում եւ ղե­կա­վար­–են­թա­կա հա­րա­բե­րութ­յուն­նե­րում: Հա­մա­տա­րած մե­ծամ­տութ­յուն կա... Ժա­մա­նա­կա­կից ե­րի­տա­սար­դութ­յու­նը, կար­ծես, ա­վագ սերն­դի ո՛չ փոր­ձի, ո՛չ գի­տե­լիք­նե­րի, ո՛չ էլ խոր­հուրդ­նե­րի կա­րիքն ու­նե­նալ չի էլ ցան­կա­նում: Մինչ­դեռ, չէ՞ որ դրանք հար­գան­քի հա­սա­րակ նոր­մեր են, գնա­հա­տե­լու եւ ար­ժե­ւո­րե­լու հա­սա­րակ պա­հանջ­ներ: Եվ կրկին, ցա­վա­լի է, բայց այս ի­րո­ղութ­յու­նը ցայ­տուն կեր­պով ընդգծ­ված է ե­րի­տա­սար­դութ­յան լայն շրջա­նակ­նե­րում: Արդ­յուն­քում՝ մենք մեր ազ­գա­յին դի­մա­գի­ծը կորց­նե­լու վտան­գի առ­ջեւ ենք կանգ­նած, ո­րով­հե­տեւ նման ան­թույ­լատ­րե­լի ազ­դե­ցութ­յուն­նե­րը, ա­ռան­ձին­–ա­ռան­ձին, սա­կայն, ի վեր­ջո, հան­գեց­նե­լու են հան­րա­յին սահ­մա­նում­նե­րի եւ ա­վան­դույթ­նե­րի ան­տես­մանն ու ար­հա­մար­հան­քին, մինչ­դեռ մեզ ա­վա­նդա­բար բո­լո­րո­վին այլ մշա­կույթ է փո­խանց­վել...

— Խո­սե­ցիք ա­վան­դույթ­նե­րից, ազ­գա­յին ար­ժեք­նե­րից, ի՞նչ կա­սեք այն մա­սին, որ այ­սօր ա­վան­դա­բար մեզ փո­խանց­ված ժո­ղովր­դա­կան, գու­սա­նա­կան եր­գե­րը ներ­կա­յաց­նում են նո­րո­վի՝ ռե­միքս տար­բե­րա­կով:

— Այ­սօր, չգի­տես ին­չու, վերց­նում են մեր ժո­ղովր­դա­կան, գու­սա­նա­կան եր­գե­րից շա­տերն ու ե­րաժշ­տա­կան ժա­մա­նա­կա­կից կոչ­վող ձե­ւա­վո­րում­նե­րով որ­պես «ռե­միքս» տար­բե­րակ­ներ են ներ­կա­յաց­նում: Այ­սինքն՝ գոր­ծի­քա­կազ­մը փո­խե­լով՝ դարձ­նում են ժա­մա­նա­կա­կից ո­ճի եր­գեր: Ո­մանք ա­սում են, իբր, ա­սենք՝ Սա­յաթ–­Նո­վա­յի այ­սինչ եր­գին ե­րաժշ­տա­կան ժա­մա­նա­կա­կից լու­ծում­ներ են հա­ղոր­դել, ո­րով­հե­տեւ հի­մա ճա­շակ­նե­րը փոխ­վել են, իսկ ի­րենք, ա­րի ու տես, մեր ազ­գա­յին մշա­կույ­թը պահ­պա­նե­լու «ռահ­վի­րա­ներ» են...

— Այ­սին­քն՝ դուք դե՞մ եք ռե­միքս տար­բե­րակ­նե­րին:

— Ես դեմ չեմ, բայց եր­գեր կան, ո­րոնք ո­րե­ւէ մեկն ի­րա­վունք չու­նի ձե­ւա­փո­խել: Դ­րանք ո՛չ իմն են, ո՛չ մյու­սի­նը, ո՛չ էլ եր­րոր­դի­նը: Դ­րանք ամ­բողջ մի ժո­ղո­վուրդ ներ­կա­յաց­նող մշա­կու­թա­յին ար­ժեք­ներ են: Վերց­նել նրանց ստեղ­ծա­գոր­ծութ­յուն­նե­րը, ձե­ւա­փո­խել՝ դարձ­նել սե­փա­կան ցան­կութ­յուն­նե­րի ու ճա­շակ­նե­րի հա­ճո՞... Ո՞ր ի­րա­վուն­քով: Մա­նա­վանդ, որ շատ եր­գե­րի բա­ռե­րի բո­վան­դա­կութ­յուն­ներն ու ե­րաժշ­տա­կան ձե­ւա­վո­րում­նե­րը, դրանց ռիթ­միկ լու­ծում­նե­րը, ո­րե­ւէ ա­ղերս չու­նեն եր­գի բո­վան­դա­կա­յին կա­ռուց­վածք­նե­րի հետ: Ո՞նց կա­րե­լի է թա­խիծ, հու­զա­կա­նութ­յուն իր մեջ պա­րու­նա­կող եր­գը վերց­նել ռիթ­միկ ե­լե­ւէջ­նե­րի տակ ներ­կա­յաց­նել: Եր­գեր կան, որ մի­միայն ժող. գոր­ծիք­նե­րի նվա­գակ­ցութ­յամբ պետք է ներ­կա­յաց­վեն: Ար­տերկ­րում բարձր են ար­ժե­ւո­րում մեր մշա­կույթն ու ար­վես­տը, իսկ մենք, չգի­տես ին­չու, փոր­ձում ենք այն հա­մա­պա­տաս­խա­նեց­նել  օ­տար­նե­րի մշա­կու­թա­յին ճա­շակ­նե­րին:

«ԵՍ ԱՐՑԱԽՅԱՆ ԽՆԴՐԻՆ ՆԱՅՈՒՄ ԵՄ 1988 ԹՎԱԿԱՆԻ ՇԱՐԺՄԱՆ ԱՉՔԵՐՈՎ»

— Գու­ցե դրա­նով փոր­ձում են ըն­դու­նե­լի ո­ճով ներ­կա­յա­նալ, որ­պես­զի լսա­րա՞ն ու­նե­նան:

— Գի­տե՞ք, մի դրվագ հի­շե­ցի իմ կյան­քից. եր­կա­րա­տեւ ընդ­մի­ջու­մից հե­տո՝ 90–ա­կան­նե­րի վեր­ջե­րին ո­րո­շե­ցի կրկին վե­րա­դառ­նալ եւ ար­դեն իսկ 1998 թվա­կա­նի հուն­վա­րի 9–ին գրված «Ծա­ղիկ­ներ» երգս կի­թա­ռի հնչյուն­նե­րի ներ­քո ներ­կա­յաց­րի մի քա­նի ըն­կեր­նե­րիս դա­տին, որ­պես­զի նրան­ցից կար­ծիք­ներ լսեմ: Ի վեր­ջո, եր­կար ընդ­մի­ջում էր տե­ղի ու­նե­ցել, իսկ հայ­կա­կան «շոու–­բիզ­նեսը» նոր–­նոր էր հայ­կա­կան ի­րա­կա­նութ­յուն մուտք գոր­ծում: Հաս­կա­նալ էր պետք՝ արդ­յո՞ք իմ՝ ոչ–դխ­կը­լը–դմ­բը­լա­յին եր­գը կգտնի իր լսա­րա­նը, թե՞ ոչ: Ըն­կեր­նե­րիցս շա­տերն ա­սա­ցին՝ հո­յա­կապ երգ է, բայց օր­վա պա­հանջ­նե­րում դժվար թե ըն­դու­նե­լի լի­նի, եւ, բա­ցի այդ, իբր եր­գը կո­մեր­ցիոն դառ­նա­լու հա­վակ­նութ­յուն­ներ չու­նի... Մի խոսք ա­սա­ցի՝ լավ հի­շեք, հենց այս ոճն ու նման կա­տա­րում­նե­րով եր­գերն ինձ հա­ջո­ղութ­յուն­ներ կբե­րեն: Սկզ­բում թե­րա­հա­վա­տո­րեն վե­րա­բեր­վե­ցին, բայց հե­տո բո­լո­րը միա­բե­րան խոս­տո­վա­նե­ցին, որ սխալ­վել են: Եր­գե­րիցս շա­տերը, այդ թվում՝ «Ծա­ղիկ­ները», «Ս­յու­զին», «Կա­պույտ կա­պու­տակը», չնա­յած շոու­բիզ­նես­յան դխկլ-դմբլ­նե­րին՝ կո­մեր­ցիոն դար­ձան: Իմ եր­գե­րը այ­սօր էլ պա­հանջ­ված են, եւ տար­բեր մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի շրջա­նակ­նե­րում հրա­վիր­վում եմ ե­լույթ­նե­րի: Ա­սել կու­զեմ, որ նրանք, ով­քեր կար­ծում են, թե ժա­մա­նա­կա­կից այս կամ այլ ե­րաժշ­տա­կան լու­ծում­նե­րով, ժո­ղովր­դի կող­մից սիր­ված եր­գե­րի ա­ղա­վա­ղում­նե­րով ու «աստղ­–աստղ» խա­ղա­լով, հա­վակ­նե­լու են փառ­քե­րի, եւ այդ շոուբիզ­նե­սա­յին փառ­քերն ամ­րապն­դե­լու են նրանց ա­նուն­նե­րը հայ եր­գար­վես­տի է­ջե­րում, ցա­վում եմ, բայց...

— Հե­տա­գա­յում կլի­նե՞ն նոր եր­գեր:

— Ու­նեմ շատ ծրագ­րեր: Ես բե­մա­հար­թա­կի մարդ եմ, եւ իմ ա­մե­նա­մեծ ցան­կութ­յունն ու ե­րա­զան­քը մնում է բե­մա­հար­թա­կը, իմ եր­գերն ու իմ հան­դի­սա­տե­սը:

— Անդ­րա­դառ­նանք նաեւ ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կին. Ար­ցախն այ­սօր դժվար օ­րեր է ապ­րում: Որ­պես մտա­վո­րա­կան, եր­գար­վես­տի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ՝ ի՞նչ կա­սեք այդ մա­սին:

— Ես ար­ցախ­յան խնդրին նա­յում եմ 1988 թվա­կա­նի շարժ­ման աչ­քե­րով: Ե­ղել եմ այդ շարժ­ման ակ­տի­վիստ­նե­րից: Իմ ըն­կեր­նե­րից շա­տե­րը մաս­նակ­ցել են ա­զա­տագ­րա­կան պայ­քա­րին: Ն­րան­ցից ո­մանք, ցա­վոք, զոհ­վե­ցին, նրանք ազ­գա­յին հե­րոս­ներ են: Ես ե­րա­զում եմ, որ­պես­զի Ար­ցա­խը լի­նի ան­կախ: Եվ մնա­ցել եմ իմ սկզբունք­նե­րին հա­վա­տա­րիմ: Ար­ցա­խը պետք է լի­նի հայ­կա­կան: Այ­լա­պես ի՞նչ ե­րե­սով հան­դի­պեմ ըն­կեր­նե­րիս էն աշ­խար­հում... Բա­վա­կա՛ն է էս­կողմ­–էն­կողմ վազ տանք, թե՝ աշ­խա՛րհ, հա­սի՛ր՝ փրկի՛ր մեզ: Մեր հույ­սը մենք մեզ վրա պետք է դնենք, եւ՝ մի­միայն: Ար­ցախ­յան ա­ռա­ջին պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ մեր հույ­սը մեզ վրա դրե­ցինք՝ հաղ­թե­ցինք: Այ­սօր էլ նույն­կերպ պետք է գոր­ծենք: Ան­թույ­լատ­րե­լի է մարդ­կանց մեջ վախ ու ան­զո­րութ­յուն սեր­մա­նել՝ իբր թույլ ենք ու ան­զոր, պարտ­վել ենք՝ պար­տա­վոր ենք եւ այլն: Ո­գեշնչ­վել, հա­մախմբ­վել ու պայ­քա­րել է պետք: Ես վստահ եմ, որ մեր հաղ­թա­նակ­նե­րը դեռ առ­ջե­ւում են...

ՆՈՒՆԵ ԶԱՔԱՐՅԱՆ