Տոնոյանը «տակից» վերահաստատեց, որ 2020թ.-ից մինչ օրս գործ ունենք նույն դավաճանական շղթայի հետ

ԱԺ քննիչ հանձ­նա­ժո­ղո­վում պաշտ­պա­նու­թյան նախ­կին նա­խա­րար Դա­վիթ Տո­նո­յա­նի ա­մե­նա­սեն­սա­ցի­ոն, ա­վե­լի ճիշտ՝ հետ­պա­տե­րազ­մյան ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում Նի­կո­լի «բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րին» հասց­ված ա­մե­նա­լուրջ հար­ված­նե­րից մե­կը, թե­րեւս, բա­նա­կի մար­տու­նա­կու­թյան մա­սին նրա տված պա­տաս­խանն էր: Այս­պես, ըստ Տո­նո­յա­նի՝ իր նա­խա­րար դառ­նա­լու պա­հին Հա­յոց բա­նակն ի զո­րու էր ի­րե­նից 2-3 ան­գամ գե­րա­զան­ցող ու­ժի դի­մա­կա­յել: «Դա իմ գնա­հա­տա­կա­նը չէ, դա հաշ­վարկ­ված, փաս­տարկ­ված տե­ղե­կատ­վու­թյուն է: Պաշտ­պա­նա­կան մարտ վա­րե­լու, պաշտ­պա­նա­կան կեց­վածք ու­նե­նա­լու ա­ռու­մով Զին­ված ու­ժե­րի պատ­րաստ­վա­ծու­թյու­նը բա­վա­րար էր»:

Ա­ԿԱ­ՄԱ ԽՈՍ­ՏՈ­ՎԱ­ՆՈՒ­ԹՅՈՒ­Ն

Նման պա­տաս­խա­նը ներ­կա ՔՊ-ական­նե­րին, հաս­կա­նա­լի է, նյար­դայ­նաց­րեց: Փոր­ձում է­ին ինչ-որ թվեր, տա­փակ տրա­մա­բա­նու­թյուն մեջ բե­րել, թե ա՛յ Տո­նո­յան, այս ի՞նչ ես ա­սում: Սա­կայն Տո­նո­յա­նը ի­րենն ա­ռաջ տա­րավ, թե՝ 2018թ. մա­յի­սին, երբ նշա­նակ­վել է նա­խա­րար. «Մեր գնա­հա­տա­կա­նը ե­ղել է, որ մենք կա­րող ենք դի­մա­կա­յել Ադր­բե­ջա­նի ագ­րե­սի­ա­յին Հա­յաս­տա­նի սահ­ման­նե­րին եւ ա­պա­հո­վել Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի անվ­տան­գու­թյու­նը եւ ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քը: Կա­րող է­ինք ա­նել»:

Թե ին­չու նման բա­ցատ­րու­թյու­նից այդ­քան նյար­դայ­նա­ցան ՔՊ-ական­նե­րը, «անհաս­կա­նա­լի» է: Ի վեր­ջո, Նի­կոլն էր դեռ 2020թ. սեպ­տեմ­բե­րին, ադր­բե­ջա­նա­կան հար­ձա­կու­մից օ­րեր ա­ռաջ հայ­տա­րա­րում, թե Հա­յոց բա­նա­կը տա­րա­ծաշր­ջա­նում լա­վա­գույնն է: Ճիշտ է, փոր­ձում էր դա վե­րագ­րել ի­րեն, եւ Տո­նո­յա­նը հենց այդ մի­ֆը «պայ­թեց­րեց, թե՝ բա­նա­կը մար­տու­նակ էր Նի­կո­լի իշ­խա­նու­թյան գա­լուց ա­ռաջ: Բայց սա մի կողմ, կան ա­վե­լի կա­րե­ւոր հար­ցեր, քան ՔՊ-ական­նե­րի վայ­նա­սու­նից գլուխ հա­նելն է:

Այս­պի­սով, փաս­տը սա է. նի­կո­լա­կան նա­խա­րա­րը, որն այդ պաշ­տո­նին է գտնվել մին­չեւ պա­տե­րազ­մի վերջ, այ­սինքն՝ ան­վե­րա­պահ վստա­հու­թյուն է վա­յե­լել, հայ­տա­րա­րում է, որ Հա­յաս­տա­նը Նի­կո­լի իշ­խա­նու­թյան գա­լու պա­հին ու­ներ մի­ան­գա­մայն բա­վա­րար պաշտ­պա­նու­նա­կու­թյուն: Ու նո­րից ա­ռաջ է գա­լիս հե­տե­ւյալ հար­ցը՝ իսկ ինչ­պե՞ս ե­ղավ, որ դրա­նից մոտ 2,5 տա­րի անց այդ պաշտ­պա­նու­նա­կու­թյու­նը նվա­զեց, եւ Հա­յաս­տա­նը խայ­տա­ռակ պար­տու­թյուն կրեց: Կամ այս­պես՝ մի­գու­ցե պաշտ­պա­նու­նա­կու­թյու­նը չնվա­զեց, ու դրա­նով հան­դերձ՝ պարտ­վե­ցինք:

ՔՊ-ական­նե­րը փոր­ձե­ցին այլ միտք եւս ա­ռաջ մղել, թե մի­գու­ցե բա­նա­կի վի­ճա­կը վա­տը չէր, բայց ու­նե­ինք ան­կա­ռա­վա­րե­լի մո­բի­լի­զա­ցի­ոն ռե­սուրս եւ այդ պատ­ճա­ռով էլ պարտ­վե­ցինք: Սա­կայն լավ կա­նե­ին (իրենց հա­մար լավ), որ այդ դաշտ առ­հա­սա­րակ չմտնե­ին, թե մինչ Նի­կո­լի իշ­խա­նու­թյան գա­լը նոր­մալ մո­բի­լի­զա­ցի­ոն հա­մա­կարգ չի ե­ղել: Ե­րե­ւի ՔՊ-ական «ման­րապ­ճեղ­նե­րը» չեն էլ գի­տակ­ցում, բայց նրանց վեր­նա­խա­վը լավ հաս­կա­նում էր, որ Ադր­բե­ջա­նին ժո­ղովր­դագ­րա­կան ա­ռու­մով է­ա­պես զի­ջող Հա­յաս­տա­նը չէր կա­րող «ստան­դարտ» մոբ­ռե­սուր­սով նրա հետ ոտք մեկ­նել: Դրա հա­մար կար պաշտ­պա­նա­կան ռե­զեր­վի մի­ան­գա­մայն այլ հա­մա­կարգ՝ ա­զա­տագ­րա­կան պա­տե­րազ­մի կա­մա­վո­րա­կան ու­ժե­րը, ո­րոն­ցից ա­ռա­ջին պլա­նում պե­տա­կա­նո­րեն պահ­վում էր Երկ­րա­պա­հը: Հենց ԵԿՄ-ն էր, որ ինչ­պես նա­եւ Քա­ռօ­րյա­յի փոր­ձը ցույց տվեց, պա­տե­րազ­մի երկ­րորդ-երրորդ օ­րը պետք է զգա­լի ու­ժեր հա­ներ ա­ռաջ­նա­գիծ՝ բա­նա­կին օգ­նե­լու հա­մար: Իսկ ԵԿՄ-ի հետ մի­ա­սին, նո­րից Քա­ռօ­րյա­յի փոր­ձով, սահ­ման է­ին դուրս գա­լու նա­եւ այլ պատ­րաստ­ված ու­ժեր: Այս հա­մա­կար­գը հաշ­ված օ­րե­րի ըն­թաց­քում հա­մալ­րում էր ա­ռաջ­նա­գի­ծը, մին­չեւ դրա հե­տե­ւից գար նա­եւ «ստան­դարտ» մո­բի­լի­զա­ցի­ոն ռե­սուր­սը: Եվ այն, որ Նի­կոլն իշ­խա­նու­թյան գա­լուն պես ա­ռա­ջին հեր­թին հար­վածն ուղ­ղեց հենց ԵԿՄ-ին՝ «տու­շոն­կա­նե­րի» խայ­տա­ռակ եւ այդ­պես էլ ո­րե­ւէ հիմ­նա­վո­րում չստա­ցած ար­հես­տա­կան գոր­ծով, Հա­յաս­տա­նին մի­ան­գա­մից զրկեց մշակ­ված եւ մինչ այդ հստակ գոր­ծող մո­բի­լի­զա­ցի­ոն ռե­սուր­սից՝ բա­նա­կը մի­այ­նակ թող­նե­լով թշնա­մու դեմ: Այ­սինքն 2018թ.մա­յի­սից հե­տո անվ­տան­գու­թյունն ա­պա­հո­վե­լուն մի­ան­գա­մայն պատ­րաստ բա­նա­կը, ե­թե ան­գամ, ինչ­պես Տո­նո­յանն է պնդում, մի բան էլ մին­չեւ 2020թ. սեպ­տեմ­բերն ա­վե­լաց­րել է իր մար­տու­նա­կու­թյու­նը, մեկ է, մո­բի­լի­զա­ցի­ոն հա­մա­կար­գի ոչն­չա­ցու­մը եւ դրա փո­խա­րեն ո­րե­ւէ ռե­ալ բան չստեղ­ծելն ար­դեն իսկ պար­տու­թյան լուրջ պատ­ճառ­նե­րից մե­կը կա­րող էր դառ­նալ: Գու­մա­րենք դա­վա­ճան­նե­րին, ու ա­մեն բան տեղն է ընկ­նում:

ՆԵ­ՐԱՐ­ՑԱ­ԽՅԱՆ ՀՈՒ­ԴԱ­ԻԶ­ՄԻ Ա­ՌԱՆՁ­ՆԱ­ՀԱՏ­ԿՈՒ­ԹՅՈՒՆ­ՆԵ­ՐԸ

Ի­հար­կե, բա­զում այլ հար­ցե­րի հետ կապ­ված եւս, Տո­նո­յա­նի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րում շատ ու­շագ­րավ դրվագ­ներ կա­յին, ո­րոնք, երբ ընդ­հան­րաց­նում ենք, տա­նում է մեկ մտքի՝ պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ եւ ժա­մա­նակ ինչ­պես Հա­յաս­տա­նի, այն­պես էլ Պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կի ղե­կա­վար­ման հա­մա­կար­գում «բար­դա­կա­յին» վի­ճակ էր: Բայց երբ նա­յում ենք հետ­պա­տե­րազ­մյան ի­րո­ղու­թյուն­նե­րին, դժվար չէ հենց նույն պատ­կե­րը ար­ձա­նագ­րել: Ընդ ո­րում, այս ան­գամ դա շատ ա­վե­լի ցայ­տուն է քա­ղա­քա­կան հա­մա­կար­գում, եւ հենց դա է նո­րից ու նո­րից տա­նում այն մտքին, որ գործ ու­նենք մեկ ընդ­հան­րա­կան շղթա­յի հետ՝ սկսած 2018թ.-ից, վեր­ջաց­րած մեր օ­րե­րով: Սկսած այն պա­հից, երբ ի­րենց հա­մա­ռո­րեն ար­դա­րաց­նել փոր­ձող Տո­նո­յա­նի ղե­կա­վար­ման ժա­մա­նակ­նե­րում է­ր՝ 2018թ. ամ­ռա­նը, որ հանձն­վե­ցին Նա­խի­ջե­ւա­նի դիր­քե­րը, ո­րոնք ա­զե­րի­նե­րի կրա­կի տակ պա­հե­ցին Ար­ցախ տա­նող ճա­նա­պար­հը, իսկ Տո­նո­յանն ար­դա­րա­նում էր՝ թե բա ի­րենց տա­րածքն է, ինչ ու­զեն, կա­նեն: Ընդ ո­րում, դա մի­այն Տո­նո­յա­նին վե­րագ­րելն ան­թույ­լատ­րե­լի է. Նի­կոլն էլ շատ պարզ տես­նում էր, թե ինչ է կա­տար­վում: Վեր­ջաց­րած մեր օ­րե­րով, երբ ար­դեն Նի­կոլն է ու­ղիղ տեքս­տով ար­դեն նա­եւ Ար­ցա­խը հռչա­կում Ադր­բե­ջան, իսկ ար­ցա­խյան ղե­կա­վա­րու­թյու­նը ինքն ի­րեն դրել է «էշի ա­կան­ջում քնած» վի­ճա­կում:

Ու նույնկերպ էլ, ինչ­պես այն ժա­մա­նակ, այդ­պես էլ հի­մա թե՛ Հա­յաս­տա­նում, թե՛ Ար­ցա­խում շա­րու­նա­կում են ներ­քին խա­ղե­րը թշնա­մու հետ, ո­րոնց վերջ­նա­կան ի­մաս­տը ար­դեն կաս­կա­ծի տակ առ­նելն անհ­նար է: Կա­րե­լի է բե­րել, ա­սենք, սո­րո­սա­ծի­նի հա­մա­րում ու­նե­ցող եւ Ա­րա­յի­կի թե­թեւ ձեռ­քով Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հին կից հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին խորհր­դի նա­խա­գահ Տիգ­րան Պետ­րո­սյա­նի վեր­ջին հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի օ­րի­նա­կը: Այս­պես, սույն «անհաս­կա­նա­լի» ե­րե­ւույ­թը Ար­ցա­խում ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կը փոր­ձում է տա­նել այս ուղ­ղու­թյամբ. «Վեր­ջերս ԱԺ-ում նա­խա­գահ Ար­թուր Թով­մա­սյա­նը հրա­ժա­րա­կան է տվել, Դա­վիթ Իշ­խա­նյա­նի ա­նունն են տա­լիս: Դա­վիթ Իշ­խա­նյա­նին որ­պես մարդ ես հար­գում եմ, բայց ե­կեք հաս­կա­նանք: Դուք նո­րից Ա­շոտ Ղու­լյան եք խա­ղում, դուք պե­տա­կա­նու­թյուն չեք ու­զում, դուք չեք թող­նում՝ մենք պե­տա­կա­նու­թյուն ու­նե­նանք: Ո՞նց կա­րող է ԱԺ-ում ե­րեքհո­գա­նոց խմբակ­ցու­թյու­նից ընտ­րել ԱԺ նա­խա­գահ, այն էլ շատ մեծ կաս­կած­ներ կան, թե ոնց են էդ ԱԺԿ-ն, ՀՅԴ-ն ընտր­վել Բա­կո Սա­հա­կյա­նի օ­րոք: Հի­մա կա «Ազատ հայ­րե­նիք» մե­ծա­մաս­նու­թյուն: Լավ, «Ազատ հայ­րե­նի­քը» հաս­կա­ցանք, Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն ա­սում է՝ դուք բան ա­րեք, բաց Սամ­վել Բա­բա­յան, երկ­րորդ ուժն եք, նոր­մա՞լ է, որ Դա­վիթ Իշ­խա­նյա­նին ընտ­րեք: Ժո­ղո­վուր­դը ձեզ ման­դատ է տվել, ին­չո՞ւ եք թույլ տա­լիս, որ ՀՅԴ-ի ներ­կա­յա­ցուց­չին ա­ռաջ բե­րեն, մա­նա­վանդ, որ ՀՅԴ-ի մեջ մար­դիկ կան, որ նույ­նիսկ ի­րա­վունք էլ չու­նեն բե­րա­նը բա­ցե­լու»:

Խոսքն այս­տեղ մի­այն այն մա­սին չէ, որ հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին խորհր­դի նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նին նշա­նակ­ված սույն ե­րե­ւու­յթը ներ­կա կոր­ծա­նա­րար վի­ճա­կում դեռ կու­սակ­ցա­կա­նու­թյուն է փոր­ձում խա­ղալ: Շատ ա­վե­լի վտան­գա­վոր է, որ սա բա­ցա­հայ­տո­րեն ԱՀ ԱԺ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նին է փոր­ձում մղել Սյա­մո­յի թեկ­նա­ծո­ւին: Այն նույն Սյա­մո­յի, ով ար­դեն ա­ռանց թաքց­նե­լու է ար­ցախ­ցի­նե­րին հա­մո­զում՝ գնալ, Ա­լի­ե­ւի ա­ռաջ ծնկի գալ:

Մի­գու­ցե կաս­կած­ներ մնա­յին, սա­կայն դրա­նից մեկ-երկու օր ա­ռաջ էլ նշված Տ. Պետ­րո­սյա­նը հե­տե­ւյա­լը հայ­տա­րա­րեց. «Վա­ղը պետք է Ստե­փա­նա­կեր­տի եւ Բաք­վի հան­դի­պում լի­ներ, բայց Ադր­բե­ջա­նը հրա­ժար­վել է…»: Ու հե­տո հպար­տո­րեն ա­վե­լաց­նում է, թե, գի­տեք՝ «Եվրո­պան եւ ԱՄՆ-ն փոր­ձում են հան­դի­պում կազ­մա­կեր­պել եր­րորդ երկ­րում», բայց ա­հա. «Ռու­սաս­տանն այդ ա­մե­նը ի­մա­նա­լով, խա­ղի մեջ մտավ, փոր­ձեց ա­ռաջ անց­նել, եւ ամ­սի 25-ին Լավ­րո­վը հան­դի­պում է կազ­մա­կեր­պել, ո­րի ըն­թաց­քում նա մեզ կո­չեց «ազգա­յին փոք­րա­մաս­նու­թյուն», որն ա­նըն­դու­նե­լի է եւ ցույց տվեց ՌԴ իշ­խա­նու­թյան այ­սօր­վա քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը»,-ասաց Տիգ­րան Պետ­րո­սյա­նը:

Թե ում վրա է աշ­խա­տում սույն ան­ձը, ին­չու է Սյա­մո­յին փոր­ձում ա­ռաջ տա­նել, կա­րե­լի է կռա­հել: Սա­կայն այլ կող­մից նա­յենք հար­ցին. նման անձ­նա­վո­րու­թյա­նը Ա­րա­յիկն ին­չո՞ւ է նշա­նա­կել Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հին կից հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին խորհր­դի նա­խա­գահ: Քա­նի՞ հա­ջող «հա­կաճգ­նա­ժա­մա­յին» հարց է նա կա­րո­ղա­ցել լու­ծել, ե­րե­ւի հաս­կա­նա­լի է: Այ­սինքն, սրա մաս­նա­գի­տա­կան կա­րո­ղու­թյուն­նե­րի հա­մար չէ, որ Ա­րա­յի­կը նշա­նա­կել է:

Մինչ­դեռ, այդ նշա­նակ­ման ար­դյուն­քում հա­սանք նրան, որ ար­դեն ար­ցա­խյան սո­րո­սա­ծին­նե­րը սկսել են ա­մե­նա­բաց ձեւով ժո­ղովր­դին Ռու­սաս­տա­նի դեմ տա­նե­լու փոր­ձե­րը, թե­եւ մի­ակ ու­ժը, որ Ար­ցա­խը 2020թ. նո­յեմ­բե­րի 10-ից ի վեր հայ­կա­կան է պա­հել եւ ի զո­րու է պա­հել, հենց Մոսկ­վան է: Ին­չո՞ւ, քա­նի՞ հու­դա­յա­կան ար­ծա­թով են ար­ցախ­ցի հա­մար­վող­նե­րը սե­փա­կան հայ­րե­նի­քը վա­ճառ­քի հա­նել, դա էլ հար­ցի մյուս կողմն է: Ամ­բողջ հարցն այն է, թե Ա­րա­յի­կը, որ­պես ԱՀ իշ­խա­նա­կան հա­մա­կար­գի ղե­կա­վար, այս ի­րա­վի­ճա­կում այդ պաշ­տոն­նե­րին նման ան­ձանց պա­հե­լով, փոր­ձում է ցույց տալ, թե ինքը եւս նույն դաշ­տո՞ւմ է…

Ու­րեմն, ին­չո՞վ են զբաղ­ված Ար­ցա­խի ղե­կա­վա­րու­թյու­նը 2020թ.-ից՝ Ա­րա­յի­կի իշ­խա­նու­թյան գա­լուց ի վեր: Գո­նե մա­զա­չափ նրանց քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը փոխ­վե՞լ է կամ կա­րո՞ղ է ինչ-որ հրաշ­քով փոխ­վել. այ, հենց այս հար­ցերն են, ո­րոնք այ­սօր կա­րող են ո­րո­շել Ար­ցա­խի ճա­կա­տա­գի­րը: Այս ի­րա­վի­ճա­կում կա­րո՞ղ են Ար­ցա­խի ներ­քին հայ­րե­նա­սի­րա­կան ու­ժե­րը սե­փա­կան ներ­քին թուր­քից ա­զատ­վե­լու մի­ջոց գտնել: Դա­տե­լով ընդ­հա­նուր ֆո­նից, ա­ռանձ­նա­պես հու­սադ­րում­ներ այս­տեղ չկան:

Քերոբ Սարգսյան