Արցախյան իշխանավորների «տարօրինակ» խաղերը շարունակվում են

Ա­լի­ե­ւի եւ Շառլ Մի­շե­լի հետ Նի­կո­լի բրյու­սե­լյան հան­դի­պու­մը, ան­շուշտ, ան­ցավ այն տրա­մա­բա­նու­թյամբ, ո­րը, ըստ հրա­պա­րա­կա­յին լու­րե­րի, դրվել էր ԱԽՔ Ար­մեն Գրի­գո­րյա­նին Վա­շինգ­տոն կան­չե­լու հիմ­քում: Հի­շեց­նենք, ԱՄՆ նա­խա­գա­հի անվ­տան­գու­թյան գծով խորհր­դա­կան Սա­լի­վա­նի հետ Գրի­գո­րյա­նի հան­դի­պու­մից հե­տո ի հայտ ե­կան թե­զեր, հա­մա­ձայն ո­րոնց, բա­ցի Ար­ցախը ոտ­քով-գլխով ա­զե­րի­նե­րին տա­լուց, նրա ա­ռաջ դրվել է նա­եւ «Զան­գե­զու­րի մի­ջանց­քը» բա­ցե­լու ու դրան վրա­դիր` Սյու­նիք ադր­բե­ջան­ցի «փախստա­կան­նե­րի» վե­րա­դարձ ա­պա­հո­վե­լու եւ նրանց հա­մար ա­զե­րի­ա­կան վե­րահս­կող կա­ռույ­ցի առ­կա­յու­թյուն ար­տո­նե­լու թույլտ­վու­թյան պա­հանջ: «Փախստա­կան­նե­րի» մա­սին դեռ «հա­մես­տո­րեն» լռում են, բայց մի­ջանց­քի թե­ման բրյու­սե­լյան հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ ակն­հայտ ե­րե­ւաց:

ԲՐՅՈՒ­ՍԵ­ԼԻՑ ՀԵ­ՏՈ

Բայց մինչ մի­ջանց­քին հաս­նե­լը՝ դեռ պետք է կա­րո­ղա­նան Ար­ցա­խի հարց լու­ծել: Ե­րե­ւի ուլտ­րա­լի­բե­րա­լիզ­մի կար­կա­ռուն ներ­կա­յա­ցու­ցիչ սույն Մի­շե­լը եւս հաս­կա­նում է, որ իր հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք նա հնչեց­րեց հան­դի­պու­մից հե­տո, դրա հա­մար շատ քիչ են: Այ­սինքն, Մի­շե­լը կա­րող է իր տե­րե­րի ա­նու­նից ինչ-որ բա­ներ պա­հան­ջել Նի­կո­լից, հաս­նել այդ ուղ­ղու­թյամբ «դրա­կան ար­դյունք­նե­րի», սա­կայն դա դեռ չի նշա­նա­կում, որ Ա­լի­ե­ւը կա­րո­ղա­ցավ Ար­ցա­խին տեր դառ­նալ եւ այն­տեղ ՆԱ­ՏՕ-ական բա­զա­ներ դնել: Դրա հա­մար, ա­մե­նա­կա­րե­ւո­րը, պետք է կա՛մ ար­ցա­խա­հա­յու­թյան մի­ան­շա­նակ հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը ստա­նալ` նրանց ա­լի­ե­ւահ­պա­տակ դարձ­նե­լով, կա՛մ բո­լո­րին քշել Ար­ցա­խից: Երկ­րորդ տար­բե­րա­կին՝ բա­ցա­հայտ առ­ճա­կատ­մանն Ա­լի­եւն ակն­հայ­տո­րեն չի գնում, պարզ հաս­կա­նա­լով, որ դա կդառ­նա Մոսկ­վա­յի հետ ու­ղիղ բա­խում: Եվ այն, որ բո­լոր ջան­քե­րը կենտ­րո­նաց­ված են ար­ցա­խա­հա­յու­թյան հա­մա­ձայ­նու­թյան վրա, տե­սա­նե­լի էր նա­եւ այս բրյու­սե­լյան հան­դի­պու­մից շատ ա­ռաջ, եւ այս­տեղ Մի­շե­լն ըն­դա­մե­նը ա­մեն ինչ անում էր ծայ­րա­հեղ պարզ տես­քով հրա­պա­րա­կայ­նաց­նե­լու ճա­նա­պար­հով:

Չկրկնենք Մի­շե­լի ա­սած­նե­րը, դրանք հայտ­նի են: Մի­այն ընդգծ­ենք, որ այս դեպ­քում էլ ա­վե­լի է­ա­կան է դառ­նում հար­ցը, թե ի՞նչ է կա­տար­վում Ար­ցա­խում, ո՞ւր են տա­նում նե­րար­ցա­խյան ներ­կա խա­ղե­րը: Ինչ­պես հայտ­նի է, Ստե­փա­նա­կեր­տի Վե­րածնն­դի հրա­պա­րա­կում Շառլ Մի­շե­լի եւ Ա­լի­ե­ւի հետ Նի­կո­լի հան­դիպ­մա­նը հա­ջոր­դած հան­րա­հա­վա­քի ժա­մա­նակ Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան պե­տա­կան նա­խա­րար Գուր­գեն Ներ­սի­սյա­նը սո­վո­րա­կան «ստան­դար­տ» մտքե­րից այն կողմ չան­ցավ: «Ուզում եմ մի­ա­սին հայ­տա­րա­րենք՝ Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քը սա­կարկ­ման ա­ռար­կա չէ: Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուր­դը ինք­նո­րոշ­ման ի­րա­վուն­քը վաս­տա­կել ու այն ի­րաց­րել է: Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ճա­կա­տագ­րի տե­րը Ար­ցա­խի ժո­ղո­վուրդն է, և Ար­ցա­խի ժո­ղովր­դի ա­նու­նից ար­վող ցան­կա­ցած զի­ջո­ղա­կան հայ­տա­րա­րու­թյուն, ցան­կա­ցած զի­ջո­ղա­կան ո­րո­շում առ ո­չինչ է»,- ա­սաց նա:

Իսկ կա­րո՞ղ է Ներ­սի­սյա­նը, ա­վե­լի կոնկ­րետ` Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը մի քա­նի շատ կոնկ­րետ ու տե­սա­նե­լի հար­ցե­րի ու­ղիղ պա­տաս­խա­նը տան: Նախ, իսկ Ար­ցա­խից դուրս կա՞ մե­կը, որ Ներ­սի­սյա­նին պետ­նա­խա­րար (Արա­յի­կին` նա­խա­գահ) է ան­վա­նում: Ա­լի­ե­ւը` պարզ է` ոչ: Նի­կոլն Ար­ցախն Ադր­բե­ջան է ճա­նա­չել, է­լի` ոչ: Ա­րեւ­մուտ­քը հե­տե­ւո­ղա­կան դրան է տա­նում, ին­չը ե­րեկ­վա հան­դի­պու­մը եւս մեկ ան­գամ հաս­տա­տեց: Ռու­սաս­տանն էլ իր հեր­թին նա­խօ­րե­ին մի­ան­շա­նակ գնա­հատ­ա­կան տվեց` Նի­կո­լը հրա­ժար­վել է Ար­ցա­խից, մե­զա­նից ի՞նչ եք ու­զում:

Հա­ջորդ հար­ցը. այս­քա­նից հե­տո, երբ Ար­ցա­խում ոչ թե նույ­նիսկ ի­րենց նա­խա­գահ եւ պետ­նա­խա­րար հա­մա­րո­ղը, այլ ցան­կա­ցած մե­կը, ով ստան­դարտ հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ է ա­նում, թե` «մեր ան­կա­խու­թյու­նը ճա­նա­չեք» ու նման բան, կա՛մ առ­կա ի­րա­վի­ճա­կում ոչ ա­դեկվատ է, կա՛մ կեղծ օ­րա­կար­գե­րով դի­տա­վո­րյալ ձգտում է ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը շե­ղել մի­ակ ճիշտ ո­րո­շու­մը կա­յաց­նե­լու ճա­նա­պար­հից: Ո՞րն է այդ մի­ակ ճիշտ ո­րո­շու­մը, դժվար չէ հաս­կա­նալ:

Այ­սպես, այն, որ Ա­րեւ­մուտ­քը հե­տե­ւո­ղա­կա­նո­րեն գնում է Ար­ցա­խը լի­ո­վին Ադր­բե­ջա­նին հանձ­նե­լու ճա­նա­պար­հով, եւ Նի­կոլն էլ ա­մեն ինչ ա­նում է դրա հա­մար, բրյու­սե­լյան վեր­ջին հան­դի­պու­մը չէ, որ պետք է ցույց տար: Այս­տեղ մի պահ անց­նենք Հա­յաս­տա­նի ընդ­դի­մա­դիր դաշ­տին. մեր գոր­ծիչ­նե­րը կար­ծես թե «անսպա­սե­լի­ու­թյու­նից ցնցված» է­ին: Հաս­կա­նա­լի է, հենց այս վեր­ջին հան­դի­պումն էր պետք, որ «վեր­ջա­պես հաս­կա­նա­յին», թե ի­րա­կա­նում ինչ է կա­տար­վում: Ու ի՞նչ, հի­մա հաս­կա­ցա՞ք, սպա­սե՞նք կոնկ­րետ գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ...

Վե­րա­դառ­նանք Ար­ցա­խի ղե­կա­վա­րու­թյա­նը: Լավ, դուք նույն­պե՞ս «մի­այն հի­մա հաս­կա­ցաք», թե Ա­լի­ե­ւը, Նի­կոլն ու Ա­րեւ­մուտ­քը մի­աս­նա­բար ինչ են ա­նում: Պարզ հարց` ե­թե շա­րու­նա­կե­ցիք «մեր ան­կա­խու­թյու­նը» թե­ման, ո­րե­ւէ դրա­կան ար­դյունք կստա­նա՞ք…

Տխուր տեսք ու­նի, բայց ան­գամ այն­պի­սի չա­րա­տա­վոր­ված գոր­ծիչ, ինչ­պես նախ­կին արտ­գործ­նա­խա­րար, Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հի խորհր­դա­կան Դա­վիթ Բա­բա­յանն է, նույն ո­ճի մեջ է` պա­տաս­խա­նե­լով Մի­շե­լին: «Անդրա­դառ­նամ Մի­շե­լի հայ­տա­րա­րու­թյա­նը կե­տե­րով. նա խո­սե­լով  տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան եւ ինք­նիշ­խա­նու­թյան մա­սին, նշում է, որ Հա­յաս­տա­նի տա­րած­քը 29.8 հա­զար քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր է, իսկ Ադր­բե­ջա­նի­նը՝ 86,6 հա­զար քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետր: Պարզ է, կա­րե­լի է ա­սել, որ ե­թե Հա­յաս­տանն է ճա­նա­չում, ինչ ա­նենք: Սա ցույց է տա­լիս այն սխալ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, ո­րի հե­տե­ւան­քով նույն մի­շել­ներն ու նրա նման­նե­րը ակ­տի­վա­ցել են եւ ա­սում են՝ դուք եք ճա­նա­չել»: Այս տե­ղին դի­տար­կու­մից հե­տո Բա­բա­յանն անց­նում է չգի­տես ինչ ուղ­ղու­թյուն. «Այսինքն՝ ի՞նչ է, ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան հա­մայն­քի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը  ճա­նա­չում է, կապ չու­նի չճա­նաչ­ված ժո­ղովր­դա­վա­րա­կան եր­կի­րը տո­տա­լի­տա­րա­կան երկ­րի մա՞ս»: Այ­սինքն, Ստեփ­ա­նա­կեր­տում դեռ «ժո­ղովր­դա­վար-ոչ ժո­ղովր­դա­վար» տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րի մե՞ջ են, այդ­քան կտրվե՞լ են աշ­խար­հի ի­րո­ղու­թյուն­նե­րից: Բայց այս­քան ա­միս­նե­րի բլո­կա­դան ար­ցախ­ցի ղե­կա­վար­նե­րին պետք է որ շատ պարզ հու­շեր, որ «ժո­ղովր­դա­վար մի­ջազ­գա­յին հան­րու­թյու­նը», բա­ռի բուն ի­մաս­տով, թքած ու­նի, թե Ար­ցա­խում քա­նի սո­ված ծեր ու մա­նուկ կա, եւ նրան­ցից քա­նի­սին ա­զե­րի­նե­րը կա­րող են մոր­թել: Բա­բա­յա­նը շա­րու­նա­կում է այս­տե­ղից այն­տեղ տա­տան­վե­լով` ներ­կա ի­րա­վի­ճա­կի տակ մեկ տես­նե­լով` «Եթե կա մի­ջազ­գայ­նո­րեն հաս­տատ­ված ռե­ժիմ…», մեկ` Մի­շե­լը` «Խա­վի­ար է կե­րել ա­մեն ա­ռա­վոտ եւ ու­տում է», ու նո­րից` «Ուզում են, որ Ար­ցա­խը չլի­նի»: Բայց դեռ տա­րա­կու­սո՞ւմ են Ար­ցա­խում, որ նպա­տա­կը հենց դա է, որ Ար­ցա­խը չլի­նի: Ե­թե ոչ, էլ ին­չո՞ւ բա­ցատ­րու­թյուն­նե­րում են այս­տե­ղից-այնտեղ նետ­վում, թե Մի­շե­լին կա­շա­ռել են, կամ նման բան: Հարցն այն է, որ հենց այդ վերջ­նա­կան եզ­րա­կա­ցու­թյան վրա էլ պետք է կա­յաց­նել վերջ­նա­կան կոնկ­րետ ու մի­ակ ճիշտ ո­ր­ո­շու­մը: Ու երբ տա­տան­վում են, ո­րո­շումն էլ դառ­նում է Բա­բա­յա­նի ա­սած այս մտքի պես. «Մենք այս ի­րա­վի­ճա­կում պետք է այս բո­լո­րը հան­գիստ լսենք, ա­սենք՝ Մի­շել, գնա քո գոր­ծին, սա մեզ  հա­մար ըն­դու­նե­լի չէ…»:

Ու հենց սա էլ ա­մե­նա­վատ տար­բե­րակն է: Լավ, ա­սենք Մի­շե­լը գնաց իր գոր­ծին, դրա­նից բան կոխ­վի՞: Մի­շե­լը չե­ղավ, Բլին­քե­նը կլի­նի, նա էլ «գնա իր գոր­ծին», Սա­լի­վանն է խառն­վե­լու: Այ­սինքն, գա­լիս ենք նույն կոնկ­րետ ի­րո­ղու­թյա­նը. Ա­րեւ­մուտքն ի­րոք ու­զում է, որ «Արցա­խը չլի­նի»: Ար­ցա­խը կա­րո՞ղ է դրան իր ներ­քին ու­ժե­րով դեմ գնալ, թե` ոչ. երե­ւի պա­տաս­խա­նը բո­լորն են հաս­կա­նում: Ե­թե` ոչ, ի՞նչ է պետք ա­նել, դա է ողջ հար­ցը, ո­րի հստակ պա­տաս­խանն այդ­պես էլ ար­ցա­խյան ղե­կա­վա­րու­թյու­նը չի կա­րո­ղա­նում կամ չի ու­զում տալ:

ՈՒՐ ԵՆ ԳՆՈՒՄ ԱՐ­ՑԱ­ԽՅԱՆ ԻՇ­ԽԱ­ՆԱ­ՎՈՐ­ՆԵ­ՐԸ

Բայց  գանք մյուս կող­մից. իսկ ար­ցախ­ցի ո­րե­ւէ պաշ­տո­նյա պատ­րա՞ստ է սե­փա­կան գլխով ե­րաշ­խա­վո­րել, թե ի­րենց ներ­կա­յիս այս «քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը» ար­դյունք կտա, այն է` ար­ցա­խա­հա­յու­թյու­նը կկա­րո­ղա­նա սե­փա­կան հո­ղի վրա ինք­նու­րույն ապ­րել. սպա­սենք նման հայ­տա­րա­րու­թյան, ո­րը, սա­կայն, չի լի­նի:

Ու­րեմն, մնում է մի­ակ ու­ժը, ո­րից հնա­րա­վոր է կոնկ­րետ գոր­ծո­ղու­թյուն սպա­սել: Բո­լո­րի հա­մար ակն­հայտ է` դա Ռու­սաս­տանն է (նույ­նիսկ Ի­րա­նը բուն Ար­ցա­խի մա­սով կոնկ­րետ գոր­ծո­ղու­թյան չի գնա, Թեհ­րա­նի «կար­միր գի­ծը» «Զան­գե­զու­րի մի­ջանցքն» է):

Իսկ ա­հա Ռու­սաս­տա­նը նա­խօ­րե­ին հա­տուկ «հան­ճարեղ փրկիչ­նե­րի» կամ «հանճ­արեղ փրկիչ խա­ղա­ցող­նե­րի» հա­մար եւս մեկ ան­գամ պաշ­տո­նա­պես կրկնեց. Նի­կո­լը հայ­տա­րա­րել է, Մոսկ­վան մի­ջամ­տե­լու ո­րե­ւէ հիմք չու­նի: Այ­սինքն, որ­պես­զի մի­ջամ­տի, պետք է նախ դրա հիմ­քը ստեղ­ծել: Մի­ակ տար­բե­րակն է Ար­ցա­խի (ղե­կա­վա­րու­թյան, բնակ­չու­թյան, մի խոս­քով` ողջ ժո­ղովր­դի) պաշ­տո­նա­կան դի­մու­մը Մոսկ­վա­յին: Մո­տա­վո­րա­պես  այս­պես. «Մեր կյան­քը, սե­փա­կան հո­ղի վրա ապ­րե­լու ի­րա­վուն­քը ոտ­նա­հար­ված է: Խնդրում ենք մեզ փրկել: Բո­լորս դի­մում ենք Ռու­սաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­ու­թյուն ստա­նա­լու խնդրան­քով, քա­նի որ այս պա­հին այ­լեւս ո­րե­ւէ քա­ղա­քա­ցի­ու­թյուն չու­նեն­ք»: Ե­թե ինչ-որ մեկն ի­րոք դեռ չի հաս­կա­ցել, որ սա մի­ակ շանսն է, ընդ ո­րում, աս­տի­ճա­նա­բար թու­լա­ցող շան­սը, վատ է: Ստե­փա­նա­կեր­տյան լի­դեր­նե­րը, կար­ծում ենք, հստակ գի­տակ­ցում են, որ հենց այդ­պես է: Ե­րեկ­վա հան­րա­հա­վա­քում պետք է բո­լոր ղե­կա­վար­նե­րը կանգ­նե­ին ու հենց դա հայ­տա­րա­րե­ին, ու երբ դրան հա­ջոր­դեց Ներ­սի­սյա­նի հի­շա­տակ­ած տա­փակ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, հու­շում է, որ կա դի­տա­վո­րու­թյուն (կա­րե­լի է նա­եւ դա­վա­ճա­նու­թյուն ա­սել, սա­կայն տեր­մի­նից բան չի փոխ­վում): Ե­թե Ա­րա­յի­կը այ­սօր կամ վա­ղը դա չա­նի, նույն տպա­վո­րու­թյունն է:

Ինչ է, Վի­տո­յին բռնե­ցին, որ հան­կարծ նման կոչ չլի­նի՞...

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ