Վաշինգտոնն այդպես էլ չի կարողանում Արցախից հանել ռուսական ուժերին

Ան­ցած շա­բաթ ԱՄՆ-ում, ա­մե­րի­կյան ա­մե­նա­բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյա­նե­րի՝ պետ­քար­տու­ղար Բլին­կե­նի եւ Բայ­դե­նի Ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան հար­ցե­րով խորհր­դա­կան Սա­լի­վա­նի անվ­տան­գու­թյան  ներգ­րավ­մամբ անց­կաց­ված Բայ­րա­մո­վի եւ Միր­զո­յա­նի հան­դի­պում­նե­րի շար­քը, ինչ­պես են­թադ­րել է­ինք, տե­սա­նե­լի ար­դյունք­ներ չար­ձա­նագ­րեց: Վեր­ջում խո­սե­ցին ինչ-որ ա­ռա­ջըն­թա­ցի, բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը շա­րու­նա­կե­լու ու նման բա­նե­րի մա­սին եւ «ցրվե­ցին տնե­րով»:

ԻՆՉ ՏԵ­ՂԻ ՈՒ­ՆԵ­ՑԱՎ ԱՄՆ-ՈՒՄ

Չնա­յած այդ հան­դիպ­մա­նը հա­ջոր­դած Բլին­կե­նի հայ­տա­րա­րու­թյունն իր հեր­թին է ո­րո­շա­կի պատ­կե­րա­ցում տա­լիս, թե ին­չու այդ­պես էլ «սայ­լը տե­ղից չի շարժ­վում: Բլին­կե­նը նախ փաս­տեց. «Դեռ մեծ ջան­քեր պետք է գոր­ծադր­վեն վերջ­նա­կան հա­մա­ձայ­նագ­րի հաս­նե­լու հա­մար»: Սա խոս­տո­վա­նու­թյուն է, որ թե­եւ Բայ­րա­մո­վին եւ Միր­զո­յա­նին ար­դեն երկ­րորդ ան­գամ են մոտ մի շա­բա­թով «փա­կում» ԱՄՆ-ում՝ պա­հան­ջե­լով հաս­նել «խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րի» վերջ­նա­կան տար­բե­րա­կի, սա­կայն ար­դյունք այդ­պես էլ չկա:

Բլին­կենն այդ ձա­խո­ղու­մը բա­ցատ­րեց այս­պես. «Կար­ծում եմ՝ նա­եւ հստակ գի­տակ­ցում կա բո­լոր կող­մե­րից, որ որ­քան մենք մո­տե­նում ենք հա­մա­ձայ­նու­թյան հաս­նե­լուն, ո­րոշ դեպ­քե­րում այդ­քան բար­դա­նում է ըն­թաց­քը, քա­նի որ ա­մե­նա­բարդ հար­ցե­րը թողն­ված են վեր­ջում»: Սա կեղծ թեզ է՝ «ամե­նա­բարդ հար­ցե­րը» թողն­ված չեն վեր­ջում, դրանք ար­դեն իսկ «լուծ­ված» են: Հար­ցե­րի հար­ցը Ար­ցա­խի կար­գա­վի­ճա­կի թե­ման է, եւ այն բա­նից հե­տո, երբ Նի­կոլն Ար­ցա­խը ճա­նա­չեց Ադր­բե­ջա­նի մաս, գո­նե այս ձե­ւա­չա­փում այդ հարցն ար­դեն չկա: «Խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նագ­րի» հա­ջորդ ա­ռանց­քա­յին հար­ցը սահ­ման­նե­րի թե­ման է, եւ այս մա­սին եւս հստակ խոս­տում­ներ Նի­կո­լը տվել է: Իսկ կա­րո՞ղ է Բլին­կե­նը հստակ մատ­նան­շել, թե այդ ո՞ր մի «բարդ հարցն» է, որ Հա­յաս­տան-Ադրբե­ջան ձե­ւա­չա­փով բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում ար­գե­լակ է դար­ձել. հա­զիվ թե:

Մի­ակ «բարդ հար­ցը» այն է, որ կստո­րագ­րի Նի­կո­լը, ա­վե­լի ճիշտ՝ կստի­պեն Նի­կո­լին ստո­րագ­րել «խա­ղա­ղու­թյան հա­մա­ձայ­նա­գիր», թե՝ ոչ, կճա­նա­չի դրա­նով Ար­ցախն Ադր­բե­ջա­նի մաս, թե՝ ոչ, կամ Ա­լի­ե­ւը քա­նի ան­գամ կա­սին, թե՝ «Ղա­րա­բա­ղի հարց չկա», մեկ է, դա չի լու­ծում Ար­ցա­խում ռու­սա­կան զորք լի­նել-չլի­նե­լու խնդի­րը: Կա­րող են այ­սօր էլ պայ­մա­նա­գիր ստո­րագ­րել, սա­կայն օ­րերս նա­եւ Մոսկ­վա­յից հեր­թա­կան ան­գամ հու­շե­ցին, որ դա ո­րե­ւէ է­ֆեկտ չի ու­նե­նա՝ մնա­լով մե­ռե­լա­ծին փաս­տա­թուղթ: Ա­մե­րի­կյան այս հան­դի­պում­նե­րի շար­քի ըն­թաց­քում մի­ջամ­տեց նա­եւ Սպի­տակ տու­նը՝ ի դեմս Սա­լի­վա­նի: Սա­կայն Բլին­կե­նի հի­շա­տակ­ված հայ­տա­րա­րու­թյու­նը ե­կավ հու­շե­լու, որ ան­գամ դա ար­դյունք չտվեց: Բլին­կե­նը նա­եւ խո­սեց բա­նակ­ցա­յին հաջորդ փու­լից՝ Եվ­րո­պա­յում, Ա­լի­ե­ւի եւ Նի­կո­լի մաս­նակ­ցու­թյամբ: Բայց «ամե­նա­դարդ հար­ցե­րը»՝ ռու­սա­կան զոր­քե­րին հե­ռաց­նե­լու խնդի­րը դրա­նով հան­դերձ էլ մնում է:

ՎԱ­ՇԻՆԳ­ՏՈ­ՆԻ ՀՆԱ­ՐԱ­ՎՈՐ ՔԱՅ­ԼԵ­ՐԸ

Մյուս կող­մից էլ չմո­ռա­նանք, որ ռու­սա­կան զոր­քե­րի հե­ռաց­ման հար­ցը դեռ ան­ցած տար­վա­նից նա­եւ ԿՀՎ-ի եւ բրի­տա­նա­կան MI6-ի գործ­նա­կան օ­րա­կար­գում է: Դա այն­քան է կա­րե­ւոր­վում, որ այդ կա­ռույց­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րը պատ­մու­թյան մեջ ա­ռա­ջին ան­գամ ե­կան-հա­սան Հա­յաս­տան: 200 օ­րից ա­վել Ար­ցա­խը պա­հում են լի­ա­կա­տար շրջա­պատ­ման մեջ, բայց այդ­պես էլ դեռ խնդրի լուծ­մա­նը հաս­նել չեն կա­րո­ղա­նում:

Իսկ լուծ­ման հա­մար ե­րեք պարզ տար­բե­րակ կա: Ա­ռա­ջի­նը` ստի­պել ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը՝ ճա­նա­չել Ադր­բե­ջա­նի գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը: Երկ­րոր­դը՝ պար­տադ­րել ար­ցա­խա­հա­յու­թյա­նը՝ հե­ռա­նալ, ու երբ դրա­նից հե­տո տա­րած­քը փաս­տա­ցի կանց­նի Բաք­վի փաս­տա­ցի վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ, ա­պա ռուս­նե­րի ներ­կա­յու­թյու­նը կդառ­նա ա­նի­մաստ, հա­մե­նայն­դեպս՝ կտե­ղա­փոխ­վի մի­ան­գա­մայն այլ հար­թու­թյուն: Կամ Բա­քուն կա­րող է դրան հաս­նել ռազ­մա­կան ճա­նա­պար­հով, ո­րի մա­սին, ի դեպ, Վա­շինգ­տո­նից պարզ ակ­նար­կե­ցին, թե՝ կա­րող է «հա­կա­ա­հա­բեկ­չա­կան օ­պե­րա­ցի­ա» լի­նել: Սա­կայն այս դեպ­քում Ա­լի­ե­ւի հա­մար շատ մեծ է ռիս­կը, քա­նի որ ռուս­նե­րի հետ ու­ղիղ բա­խու­մից խու­սա­փե­լը գրե­թե անհ­նար է դառ­նում՝ բխող հե­տե­ւանք­նե­րով հան­դերձ:

Այս­պի­սով, վա­շինգ­տո­նյան այս վեր­ջին բա­նակ­ցա­յին շար­քից հե­տո են­թադ­րե­լի է, որ ԱՄՆ-ն, բնա­կան է, նա­եւ Ա­լի­եւն ու Նի­կո­լը կշա­րու­նա­կեն այս ե­րեք տար­բե­րակ­նե­րով «ճեղք­ման ու­ղի­ներ» փնտրել: Այ­սօր ԱԽՔ եւ հա­մա­տե­ղու­թյան կար­գով՝ MI6-ի սի­րե­լի այ­ցե­լու Ար­մեն Գրի­գո­րյա­նը մեկ­նե­լու է: «Այցի ըն­թաց­քում նա­խա­տես­ված է ԱԽ քար­տու­ղա­րի հան­դի­պում­ներն ԱՄՆ նա­խա­գա­հի Ազ­գա­յին անվ­տան­գու­թյան հար­ցե­րով խորհր­դա­կան Ջեյք Սա­լի­վա­նի եւ այլ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյա­նե­րի հետ քննար­կե­լու՝ ՀՀ-ԱՄՆ երկ­կողմ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նը»,- հայտ­նել է ԱԽՔ-ի գրա­սե­նյա­կը: Հաս­կա­նա­լի է, Գրի­գո­րյա­նը, մեղմ ա­սած, այն կա­լիբ­րի պաշ­տո­նյան չէ, ում հետ Սա­լի­վա­նը կա­րող է ինչ-որ բան քննար­կել: Ա­վե­լի նման է, որ սույն ԱԽՔ-ին կան­չել են, որ փոր­ձեն նո­րից կողմ­նո­րոշ­վել, թե հի­շա­տակ­ված որ տար­բե­րակ­նե­րով կա­րող են «ճեղք­ման փոր­ձե­րը» շա­րու­նա­կել, եւ դրա հա­մար ինչ է պա­հանջ­վում նի­կո­լյան խուն­տա­յից:

Ու այս հա­մա­տեքս­տում պետք է նա­եւ նկա­տել, որ բուն Ար­ցա­խում նի­կո­լյան թե­ւը դեռ շա­րու­նա­կում է սե­փա­կան լծակ­նե­րով ի­րա­վի­ճա­կի վրա ազ­դե­լու փոր­ձե­րը, որ գո­նե հաս­նեն Ստե­փա­նա­կեր­տի հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, թե պատ­րաստ են Բաք­վի հետ բա­նակ­ցել: Օ­րի­նակ` այդ տպա­վո­րու­թյունն է թող­նում Սյա­մո­յի՝ ար­ցա­խյան «Մի­աս­նա­կան հայ­րե­նիք» կու­սակ­ցու­թյան նա­խա­գահ Սամ­վել Բա­բա­յա­նի վեր­ջին հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, թե՝ պետք է Ստե­փա­նա­կերտ-Բա­քու ու­ղիղ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ սկսել: Նախ, մի­այն այն փաս­տը, որ Սյա­մոն այդ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը հնչեց­րեց «Ազա­տու­թյան» ե­թե­րում, ար­դեն իսկ հու­շում է, թե որ­տե­ղից է գա­լիս պատ­վե­րը: Հա­ջոր­դը, նրա խոս­քով. «Պետք է Ստե­փա­նա­կերտ-Բա­քու ու­ղիղ բա­նակ­ցու­թյուն­ներ սկսել, փոր­ձել փոխվս­տա­հու­թյուն ձև­ա­վո­րել, տար­բեր հա­սա­րակ հար­ցե­րի շուրջ գալ հա­մա­ձայ­նու­թյան, ժո­ղո­վուր­դը ապ­րի հան­գիստ, նոր­մալ: Դրա­նից հե­տո անց­նենք երկ­րորդ փու­լին՝ կար­գա­վի­ճակ եւ մնա­ցած խնդիր­նե­րը: Ե­թե փոխվս­տա­հու­թյուն չի լի­նում, վստա­հեց­նում եմ, 30 տա­րի բա­նակ­ցել ենք ու ոչն­չի չենք հա­սել: 30 էլ բա­նակ­ցենք, է­լի ոչն­չի չենք հաս­նե­լու: Ադր­բե­ջա­նը ինչ­քան էլ սեղ­մի ու ՌԴ-ին դուրս բե­րի այս­տե­ղից, ո­րը նրա նպա­տակն է, չի ստաց­վե­լու, ե­թե փոխվս­տա­հու­թյուն չու­նե­նանք: Բաք­վի նպա­տակն է, որ ան­մի­ջա­պես երկ­կող­մա­նի հա­րա­բեր­վենք ի­րար հետ: Ես` որ­պես Ար­ցա­խի 2-րդ քա­ղա­քա­կան ուժ, դեմ չեմ դրան…»:

Նման հայ­տա­րա­րու­թյու­նից հե­տո Սյա­մոն էլ կա­րո՞ղ է ա­սել, որ չի ե­ղել եւ մնում Նի­կո­լի հա­վա­տա­րիմ կա­մա­կա­տա­րը, այդ թվում` 44-օրյա պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ, ո­րի հա­մար նա դեռ պա­տաս­խան տա­լու է: Սա­կայն այս պա­հին հար­ցը այլ է: Այս պա­հին տպա­վո­րու­թյու­նը սա է՝ Սյա­մո­յի հա­մար կար­ծես թե «երա­զանք­նե­րի գա­գա­թա­կետ» է դար­ձել, որ Բա­քուն կա­րո­ղա­նա «սեղ­մի ու ՌԴ-ին դուրս բե­րի այս­տե­ղից»: Բայց նա­եւ կաս­կա­ծում է, որ կհա­ջող­վի, եւ լուծ­ման մո­դել է ա­ռա­ջար­կում՝ գնալ, ծնկել Ա­լի­ե­ւի ա­ռաջ: Իսկ «դրա­նից հե­տո անց­նենք երկ­րորդ փու­լին՝ կար­գա­վի­ճակ եւ մնա­ցած խնդիր­ներ»-ինը, դա ար­դեն շիր­ման է՝ հայ­րե­նա­վա­ճա­ռու­թյունն այդ­քան ցցուն չդարձ­նե­լու հա­մար:

ԻՆՉ ՍՊԱ­ՍԵԼ ԱՐ­ՑԱ­ԽԻՑ

Կա­րե­լի է նա­եւ կռա­հել, որ Սյա­մոն ըն­դա­մե­նը Նի­կո­լի հեր­թա­կան մե­սիջն է փո­խան­ցում, թե նախ՝ սա է Ստե­փա­նա­կեր­տի մի­ակ տար­բե­րա­կը, թե­րեւս նա­եւ սպառ­նա­լով, թե, տես­նո՞ւմ եք, «Արցա­խի 2-րդ քա­ղա­քա­կան ու­ժը դեմ չի դրան»: Այ­սինքն, ե­թե Ար­ցա­խի 1-ին քա­ղա­քա­կան ուժը գնա այդ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին, ներ­քին հա­կազ­դե­ցու­թյան չի բախ­վի: Կամ ե­թե չգնա, կբախ­վի: Բայց ի­րա­կա­նում, ինչ­պես ցույց տվեց Սյա­մո­յի վեր­ջին հան­րա­հա­վաք­նե­րը, գործ­նա­կա­նում նա այ­լեւս ոչ մի երկ­րորդ քա­ղա­քա­կան ուժ էլ չէ, հա­զիվ մի քա­նի տաս­նյակ հե­տե­ւորդ­ներ ու­նի, ո­րոն­ցով բա­նի չի հաս­նի:

Ա­ռա­վել եւս, որ Ար­ցա­խում բո­լորն են հաս­կա­նում, որ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մա­սին խո­սակ­ցու­թյու­նեն­րը նույնն են, ինչ թող­նել-հե­ռա­նա­լը: Այ­սինքն, ի­րա­կան այ­լընտ­րան­քը հենց հե­ռա­նալ-չհե­ռա­նալն է, եւ չհե­ռա­նալն ընտ­րե­լու դեպ­քում մի­ակ շան­սը ռուս­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյունն է: Իսկ երբ Սյա­մոն կամ ցան­կա­ցած մեկն ակ­նար­կում է ռուս­նե­րի հե­ռա­նա­լու մա­սին, ա­պա դա հա­մար­ժեք է ար­ցա­խա­յա­հու­թյան՝ Ար­ցա­խը լքե­լուն:

Կարճ ա­սած, որ Նի­կո­լին կհա­ջող­վի Ստե­փա­նա­կեր­տին պար­տադ­րել՝ գնալ «Ալի­ե­ւի դու­ռը», դեռ մնում է քիչ հա­վա­նա­կան: Որ­պես այ­լընտ­րանք, Ա­լի­ե­ւը կտրուկ սրեց ռազ­մա­կան հռե­տո­րա­բա­նու­թյու­նը: Բայց այս դեպ­քում էլ հար­ցը շա­րու­նա­կում է մնալ ռուս­նե­րի հետ բախ­ման գնալ-չգնա­լու դաշ­տում: Կընտ­րի՞ Ա­լի­ե­ւը երկ­րորդ տար­բե­րա­կը: Ի­հար­կե, բա­ցա­ռել հնա­րա­վոր չէ, բայց է­լի ա­մե­նա­հա­վա­նա­կա­նը մնում է այն տար­բե­րա­կը, որ Հեյ­դա­րո­վի­չը կշա­րու­նա­կի հե­տե­ւել ուկ­րա­ի­նա­կան պա­տե­րազ­մի ըն­թաց­քին՝ հստակ գնա­հա­տե­լու հա­մար՝ ռուս­նե­րի մոտ ռազ­մա­կան վե­րել­քի՞, թե՝ անկ­ման ըն­թացք է: Ե­թե վե­րել­քի, ա­պա նոր պա­տե­րազմն ար­ցա­խում կդառ­նա մա­հա­ցու վտան­գա­վոր:

ՔԵ­ՐՈԲ ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ