Ահա թե ինչն էր պատճառը, որ հունիսի 24-ի առավոտյան հոխորտացող Պրիգոժինը, երեկոյան ընդամենը ժպտում էր. Նահապետյան

Աշխարհի ուշադրության կենտրոնում հայտնված ռուսաստանյան վերջին ռազմաքաղաքական դեպքերի մասին «Իրավունք TV»-ի տաղավարում զրուցել ենք ռազմական փորձագետ, պահեստազորի գնդապետ ՀԱՅԿ ՆԱՀԱՊԵՏՅԱՆԻ հետ: Ըստ նրա` այն, ինչ տեղի ունեցավ, ռազմական հեղաշրջման փորձ էր, որի մասին ՌԴ նախագահը եւս իր տեսաուղերձում հստակ ասել է:

«ՀԱՐՎԱԾԸ ՄԻՋՆՈՐԴԱՎՈՐՎԱԾ ՈՒՂՂՎԱԾ ԷՐ ՌԴ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ԴԵՄ»

— Ի վերջո, ի՞նչ տեղի ունեցավ Ռուսաստանում, եւ որքանո՞վ ծագած խնդիրը կարելի է համարել հանգուցալուծված:

— Զինված ուժերի մեկ ստորաբաժանման ներգրավմամբ` փաստացի կառավարության անդամի հրաժարականի պահանջ կար` ի դեմս պաշտպանության նախարարի: Բնականաբար, հարվածը միջնորդավորված ուղղված էր ՌԴ նախագահի դեմ, ինչի մասին չէր բարձրաձայնվում: Պահանջը, որը «Վագներ» մասնավոր ռազմական ընկերության ղեկավար Պրիգոժինը հրապարակավ բարձրաձայնում էր, թիրախում նաեւ ՌԴ քաղաքական ղեկավարությունն էր, թեեւ առերեւույթ սլաքն ուղղված էր ռազմական ղեկավարությանը` ի դեմս պաշտպանության նախարարի եւ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի: Հեղաշրջման փորձը ձախողվեց, եւ կարելի է ասել` այս էտապում գործընթացը կասեցված է: Իր տեսաուղերձում Վլադիմիր Պուտինը շատ հստակ, առնվազն հինգ անգամ նշեց, որ սա դավաճանություն է: Այսօր նացիստական Ուկրաինայի իշխանությունների կողմից բռնազավթված ռուսաստանյան տարածքները ազատագրելու գործընթացի մեջ ներգրաված մի ռազմական խմբավորում, փաստորեն, դավաճանում է քաղաքական այն կուրսին, որը Ռուսաստանի ղեկավարությունը իրականացնում է: Իմ գնահատմամբ` սա կազմակերպված էր դրսից, ինձ մոտ որոշակի հիմքեր կան` այդպես գնահատելու:

— Պարոն Նահապետյան, կբացե՞ք փակագծերը, թե ինչ հիմքեր ունեք` այդպես գնահատելու:

— Նախ սահմանադրական կարգի տապալմամբ ցանկացած հեղափոխություն կամ հեղաշրջում Արեւմուտքում ուղեղային կենտրոնները, երբ պլանավորում են, սովորաբար այնտեղ մեծ մասամբ նաեւ կաբալայի հետեւորդներ կան: Իրենց համար տարեթվերը, սիմվոլները եւ այլն, պատահական չեն: Օրինակ, ուշադրություն դարձրեք հեղաշրջման օրը, ճիշտ է, հունիսի 23-ի երեկոյան սկսվեց, բայց բուն գործընթացը տեղի ունեցավ հունիսի 24-ին` բանակցությունները Պրիգոժինի հետ, ռազմական տեխնիկայի շարժվելը Մոսկվա` երկու քաղաք վերցնելուց հետո: 1945 թվականի ճիշտ նույն օրը նացիստական Գերմանիայի պարտությունը մեկ անգամ եւս, ռազմական շքերթի օրն է, որը տեղի է ունեցել Մոսկվայում` Կարմիր հրապարակում: Այնպես որ, անգամ օրը պատահական ընտրված չէր: Նաեւ ուշադրություն դարձրեք հունիսի 24-ի սկիզբը եւ ավարտը: Սկզբում «Վագների» ստորաբաժանումներն առանց դիմադրության գրավում են Ռոստով քաղաքը, որտեղ գտնվում է  հարավային ռազմական օկրուգի շտաբը, զինանոցներ, պահեստներ եւ այլն: Իրենց մոտ գալիս է երկու բարձրաստիճան պաշտոնատար անձ բանակցելու` մեկը պաշտպանության նախարարի տեղակալը, որը հայտնի անձնավորություն է եւ Ինգուշեթիայի նախկին նախագահն է, ով ժամանակին դեռեւս Կոսովոյի մայրաքաղաք Պրիշտինայի օդանավակայանը գրավելու փայլուն օպերացիայի պատասխանատուն էր, եւ գլխավոր շտաբի պետի տեղակալը, որը պատասխանատու է հատուկ օպերացիաների համար: Նրանք բանակցում են տեսախցիկի առաջ, այդ խոսակցությունը հիմնականում նաեւ եթեր է հեռարձակվում, բայց այն պահվածքը, որն ուներ Պրիգոժինը, շատ արհամարհական էր, թե ինչու եք ինձ «դու»-ով դիմում եւ այլն: Այսինքն` նա  հարցը տանում էր դեպի այլ հարթություն եւ պահանջ էր դնում, որ այդտեղ պետք է գան ՊՆ նախարարը եւ գլխավոր շտաբի պետը: Սա Պրիգոժինի գործողություն սկսելու, ինչպես ասում են, սկիզբն էր, մինչդեռ օրվա վերջում նա հրաման տվեց, որ այն տեխնիկան, որը  միջպետական ճանապարհին էր եւ դեպի Մոսկվա էր գնում, հետ դառնա Ռոստով, այսինքն` «Վագների» զինյալները վերադարձան իրենց ելման դիրքեր: Առերեւույթ հրապարակավ բարձրաձայնվում է, որ Պրիգոժինի հետ հեռավար բանակցել է Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոն: Բայց արդյոք բավարար էր ընդամենը մի հեռախոսազանգ, որ մարդուն համոզես մի գործում, որտեղ ինքը վճռական է եւ կարմիր գիծ է հատել:

«ՀԻՇԵՔ ԼԵՆԻՆԻ ՓՈՂԿԱՊԸ ԵՎ ՆԱՅԵՔ ՊՈՒՏԻՆԻ ՓՈՂԿԱՊԻՆ. ՍԱ ՄԵԾ ԲՐԻՏԱՆԻԱՅԻ ՏԱՊԱԼՈՒՄՆ ԷՐ»

— Հետեւապես, վարկած կա, որ սա հենց ՌԴ նախագահի գծած օպերացիան էր, որով փորձում էր ՊՆ-ի եւ գլխավոր շտաբի փոփոխության հարց լուծել…

— Տեսականորեն նման վարկած կա, որ իբր այս քայլով ՌԴ նախագահին հնարավորություն է տրվում ազատվել որոշ զինվորականներից, մասնավորապես` նույն ՊՆ նախարարից եւ ԳՇ պետից: Բայց ի՞նչն էր խանգարում ՌԴ նախագահին հրամանագրել Շոյգուի հրաժարականը: Վ. Պուտինն է գերագույն գլխավոր հրամանատարը, եւ լրիվ օրենքի շրջանակում կլիներ նման որոշումը: Ճիշտ է, այն որոշակի լարումներ կարող էր առաջացնել, բայց ոչ ավել, քան պետական հեղաշրջման փորձն էր, որը հղի էր վտանգներով: Ի՞նչ երաշխքիներ կային, որ զինված խմբավորումները դիմադրության չէին հանդիպի տեսականորեն Ռոստով քաղաքում կամ Վորոնեժում եւ արյուն չէր թափվի: Ինչպես ասում են, երբ սկզբում կրակում ես, հետո կանգնեցնելը շատ դժվար է լինում: Ուստի` այդ տեսակետը, թե իբր սա օպերացիա էր պլանավորած, չեմ կիսում: Այստեղ բավականին լուրջ ռիսկեր կային: Հետեւաբար, գնահատել, որ իբր պլանավորված օպերացիա էր, իրականությունից բավականին հեռու է: Ինչեւէ, վերադառնամ նրան, որ Ռուսաստանում տեղի ունեցող դեպքերին միջամտեց Բելառուսի նախագահը: Այն, որ նա հեռավար կերպով կարողացել է համոզել Պրիգոժինին` իր արարքի անթույլատրելիության մասով, ժպիտ է առաջացնում: Պրիգոժինն արդեն կարմիր գիծ էր հատել, այդ ի՞նչ պետք է համոզեին, ի՞նչ բառեր պետք է ասեին, որ նա ասեր, թե սխալվել է: Ստացվում է, որ ոչինչ էլ չի ասել, իհարկե, բանակցություններ  եղել են, բայց էլի եմ պնդում` նա հունիսի 24-ի առավոտյան մի Պրիգոժին էր, երեկոյան` այլ: Ի դեպ, նման զինված բունտեր Ռուսաստանում դեռեւս անհիշելի ժամանակներից եղել են` Եմելյան Պուգաչով, Ստեպան Ռազին… Զինված գալիս էին Մոսկվան գրավելու:

— Այս առումով ի՞նչ են հուշում պատմության դասերը եւ Պրիգոժինի գործողությունները:

— ՌԴ նախագահն իր տեսաուղերձում հետաքրքիր զուգահեռ տարավ 1917 թվականի հեղափոխության հետ: Սա պատահական չէ, որովհետեւ այդ թվականին, երբ համաշխարհային պատերազմն էր, ռուսական զորքերը փայլուն հաղթանակներ էին տանում, այդ թվում նաեւ արեւելյան ճակատի հարավում, որտեղ մեր պատմական հայրենիքի մի մասն է: Այդ պետական հեղաշրջումը, որը եղավ 1917 թվականի փետրվարին, նպատակ ուներ ռազմական գործողություններում Ռուսաստանի հաջողությունները ներքին խժդժություններով, հեղափոխություններով կասեցնել, որն ի դեպ, այդ ժամանակ ստացվեց: Իսկ ի՞նչ փոխվեց մեկ օրում Պրիգոժինի մոտ, մի շատ պարզ բան. նա խոյահարողն էր պետական հեղաշրջման, որը, ինչպես ասացի` առաջին գործողությունն էր, հետո նրան պետք է միանային քաղաքական, հասարակական գործիչներ: Չէ որ նա իր կոչերում խիստ պոպուլիստական է, արդարության մասին է խոսում, ասում է, թե բանակը լավ չկառավարելու հետեւանքով շատ են զոհվում, այսինքն` մարդկանց ականջին ցանկալի ու հաճելի բաներ է ասում: Նաեւ կարծում եմ` պետք է իրեն միանային բանակի գործող հրամանատարներ: Ասեմ, որ այդ օրը բավական ուշադիր մեկ անգամ եւս թերթեցի 1917 թվականի հեղաշրջման պատմությունը, որի վերաբերյալ լուրջ վերլուծություններ կան, թե այն ժամանակ ովքեր կազմակերպեցին ու ում բերեցին իշխանության: Հոկտեմբերին, երբ կարելի է ասել, Ռուսաստանը վերագտավ իրեն, եւ տեղի ունեցավ հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը, ինչը կարծում եմ` «հակահեղափոխություն» էր փետրվարյանին, Մեծ Բրիտանիայի գործակալական ցանցը` ի դեմս Ալեքսանդր Կերենսկու բերած իշխանության, տապալվեց: Ի դեպ, Կերենսկու վերաբերյալ  բավականին փաստեր կան, որ կանացի շորերով մի կերպ ճողոպրել է Մեծ Բրիտանիա: Եվ քանի որ Պրիգոժինը չստացավ պատասխան ազդակներ, հրապարակային հայտարարություններ` որոշ զորամասերի իրեն միանալու մասին եւ այլն, հասկացավ, որ մեն-մենակ է մնացել: Այսինքն` որպես ռազմական բունտ արած անձնավորություն` նա տեսավ, որ 25 հազարին ռուսական բանակի համար ոչնչացնելն առանձնապես խնդիր չէ: Վստահաբար, միայն օդուժը բավարար էր, որովհետեւ այն տեխնիկական հագեցվածությունը, որ ուներ եւ շարժվում էր դեպի Մոսկվա, իհարկե, բավարար չէր մարտական խնդիր լուծելու համար, եթե իր դիմաց զորքերը կանգնած մնային: Ահա, թե ինչն էր պատճառը, որ հունիսի 24-ի առավոտյան հոխորտացող Պրիգոժինը, նույն օրը երեկոյան ընդամենը մեքենայի մեջ միայն ժպիտով հեռացավ ու որեւիցե խոսք չասաց: Ի դեպ, զուգահեռելով 1917 թվականի փետրվարյանից մինչեւ հոկտեմբերյան հեղափոխությունն ընկած ժամանակահատվածի հետ` այդ 10 ամիսներին Ռուսաստանը մեծ ցնցումներ ապրեց, տեղի ունեցավ քաղաքացիական պատերազմ, Բրեստի խայտառակ պայմանագրի կնքում, որտեղ ունեցան կորուստներ: Մինչդեռ այս դեպքում, կարելի է ասել, որ կրկին հեղաշրջման փորձ եղավ, որը տեւեց մեկ օր` առանց արյուն թափվելու: Ուշադրություն դարձրեք, թե Վ. Պուտինն իր տեսաուղերձում ինչպիսի սիմվոլներ էր օգտագործել: 1917 թվականի հոկտեմբերյան հակահեղափոխության կամ անգլիական գործակալների տապալման ավանգարդում Լենինն էր: Հիշեք Լենինի փողկապը եւ նայեք Վ. Պուտինի փողկապին, արտաքին տեսքը նույնն էր, այսինքն` ինքը նաեւ մեսիջ է ուղարկում, որ նույն 2017-ի Մեծ Բրիտանիայի բերած իշխանության տապալումն էր:

ՀՐԱՆՏ ՍԱՐԱՖՅԱՆ

Հ.Գ.- Հարցազրույցն ամբողջությամբ դիտե՛ք տեսանյութում.